ایده مطلق

هگل ناشناختنی ماندن شیء فی نفسه را در فلسفه کانت معادل با شکاکیت دانسته و علت آن را در روش نقادی جستجو می کند. چرا که از نظر او سنجش امکان معرفت پیش از مواجهه با متعلقات معرفت به معنای از پیش مفروض گرفتن سوبژکتیویسم است. در این مقاله نخست نشان داده می شود که هگل چگونه با نگارش پدیدارشناسی اولاً اصل پروژه نقادی را به رسمیت شناخته و ثانیاً بدیلی در برابر روش نقادی کانتی ارائه می دهد که گرفتار معضل از پیش مفروض گرفتن سوبژکتیویسم و در نتیجه شکاکیت نباشد. سپس با نظر به تفاسیر مختلفی از پدیدارشناسی که آن را به عنوان برهانی علیه شکاکیت قلمداد کرده اند، ثابت می شود که نتیجه پدیدارشناسی نه اثبات کفایت مفاهیم ذهنی برای اطلاق بر شیء فی نفسه که ضرورت وجود ایده مطلق برای امکان معرفت است؛ چرا که از یقین بی واسطه آگاهی نمی توان حقیقت جهان خارج را استنتاج کرد و وحدت هستی و معرفت تنها ذیل ایده مطلق میسر می شود.

جان لاک می گفت بیاموزیم که مطلق ممکن نیست (پهلوان، 1366)، اما برعکس، باور به امکان مطلقْ به انحای مختلف همیشه در فرهنگ و تاریخ ایران جاری بوده است. در این مقاله، امکان مطلق، هسته اولیه ایرانی بودن یا ایرانیت و نیروی تاریخی استمرار تاریخ ایران تعریف می شود و فراتر آنکه، انقلاب اسلامی بلوغ نهایی همین هسته آغازین ایرانیت در عرصه سیاست است. براین اساس، جمهوری انقلاب 57، عبارت است از انتقال محتوای اصلی تاریخ ایران به زمان حال. این پرسش اصلی ماست که آیا در همه ادوار تکوین ایران، اصل نخستین یا هسته اولیه ای وجود داشته که همه تحولات و تجربیات درخدمت تبلور نهایی آن بوده باشند؟ فرضیه آن است که با انقلاب اسلامی آشکار می شود که فلسفه تاریخِ (در معنای نهایت ممکن تاریخ) ایران، تمایل اتصال به مطلق ازطریق تأسیس دولتی مقدس و قدرتمند است. به عبارت دیگر، هسته آغازین تشکیل اجتماع ایرانی یک تمایل فکری و روحی فزاینده است که [برخلاف گرایش فکری بسیاری از ملت های دیگر] می گوید اتصال قومی یا نزدیکی جمعی به مطلق و لاجرم امکان اتصال سیاسی به آن، امری شدنی و ممکن است. ایده مطلق ایران را فراتر از ساختن، به هیئت «اجتماع سیاسی» یا اجتماع معطوف به تأسیس دولت، درآورده است. روش تحقیق پدیدارشناختی می کوشد آنچه دربرابر آگاهی و ذهن قرار می گیرد بی واسطه شهود شود. یافته مقاله این درک بنیادین است که تنها زمانی که تاریخ ایران به نهایت تکامل خود رسیده و تجلی عمومی یافته باشد، فلسفه یا دلیل غایی وجود داشتن آن قابل درک می شود. به تعبیر دیگر، یک درک سراسری و نهایی از ایران، به ناچار مؤخر بر تحولی سراسری و نهایی (رخداد) خواهد بود که آن را در افق دید ما قرار دهد و چنین تحولی جز انقلاب 57 نتواند بود.

در واپسین بخش «دانش منطق»، از ایده مطلق سخن می رود. شللینگ در تاریخ فلسفه خود، بخش مطلق نظام علمی هگل را، بحث از خدا در مرتبه درون ذات می داند. حرکت از هر مقوله به مقوله ای دیگر، گرچه صیرورت است، بارور شدن مفاهیم و منتهی شدن آن ها به ایده مطلق نیز هست. ازاین رو، ورود از منطق به طبیعت، تداعی گر همان پرسش معروف است که چگونه خداوند به طبیعت پا می گذارد؟ اهمیت جایگاه طبیعت در فلسفه هگل، در همین پرسش نهفته است. از سوی دیگر، خصلت مهم سلبیت که یگانه محرک نظام هگلی است، در روند عبور از منطق به طبیعت، با وضوح بیشتری نمایان می شود.

هدف پژوهش تحلیل دیدگاه های زیباشناختی از منظر هگل و دلالت های تربیتی آن می باشد. پژوهش از نوع استنتاجی و قیاس عملی است. حوزه  پژوهش شامل کلیه  کتابهای هگل و سایر منابع حول مفاهیم زیبایی هگل، ابعاد آن، مبانی نظری زیبایی شناسی و تربیت هنری می باشد. در پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. ابزار جمع آوری اطلاعات فیش برداری است. در پژوهش از الگوی پیش رونده جهت رسیدن به اهداف،اصول و روشهای تربیت زیبایی شناسی استفاده گردیده است. یافته ها حاکی از آن است که رسیدن به تأمّل دیالکتیکی، تقابل بین حس و ذهن در جهت ایجاد خودآگاهی ذهنی، ایجاد هنرهای خلّاقانه و ابتکاری از جمله اهداف اساسی تربیت زیبایی شناسی از نظر هگل می باشد که فراخوانی تفکر متضاد در آگاهی انسان، فراخوانی احساسات متضاد در برخورد با آثار هنری و فراخوانی محتوای متضاد در هنر از جمله اصول مربوط به هدفِ رسیدن به تأمّل دیالکتیکی است؛ فراخوانی تناقض، ناسازگاری  و تضاد در ایده و درگیر شدن ایده با ایده ی متضاد، ترکیب کردن ایده با مخالف ایده، ارزیابی کردن ایده و اندیشه زایی از روشهای رسیدن به این هدف و اصول آن می باشد. نیل به تقابل بین حس و ذهن در جهت ایجاد خودآگاهی ذهنی در گرو اصولی چون به کار گیری مواد حسی و عنصر طبیعت و انتقال آن به آثار هنری می باشد که روش های یقین حسی، ادراک و خودآگاهی از روشهای رسیدن به این هدف و اصول می باشد. نیل به ایجاد هنرهای خلّاقانه و ابتکاری در گرو اصولی چون قرار دادن روح، هوش، خاطرات، ذوق و ابتکار در اثر هنری می باشد که روش ایجاد تضاد در ایده و تحول ایده، استفاده از نبوغ، تخیّل و انعکاس حالات روحی-روانی، علایق، ارزشها و ذهنیات هنرمند در اثر هنری از روشهای رسیدن به این هدف است.