ارزیابی 360 درجه

محققان بزرگ دنیا (دراکر، تارو، تافلر، هندی و ...) عمیقا براین باور هستند که رمز برتری در رقابت های قرن بیست و یکم و هزاره سوم، نوآوری های ارزش آفرینی است که پدیدآورندگان آن، نه فقط تعداد محدودی از نخبگان جوامع و سازمان ها بلکه توده وسیعی از آحاد جامعه و کارکنان سازمان ها را نیز شامل می شوند. برآوردهای دقیق کارشناسی، نشان می دهندکه امروزه تا 60 درصد از درآمد و 90 درصد از سود برخی سازمان های بزرگ و پیشرو، ناشی از همین نوآوری ها است. اهمیت نقش سرمایه انسانی به عنوان مزیت رقابتی سازمان ها به اندازه ای است که سهم دارایی های نامشهود (که سرمایه های انسانی از مهمترین اجزای تشکیل دهنده آن است) در ارزش بازار (ارزش سهام) سازمان ها، روندی فزاینده و مستمر را طی می کند.این مقاله در راستای یک طرح پژوهشی در سطح دانشگاه می باشد، که در آن سعی شده است پس از بیان نقش اساسی نیروی انسانی در محیط های آموزشی ، به تبیین شاخص های ارزشمندی برای ارزیابی افراد شاغل در دانشگاه پرداخته شود. در ادامه پس از ارایه چهارچوبی برای شاخص های تعالی برای هر یک از معاونین و سایر پرسنل، با استفاده از بهینه ترین روش ارزیابی فاکتورهای انسانی (روش 360 درجه) به بیان نقاط قوت و ضعف هر یک از پرسنل محترم دانشگاه اشاره خواهد داشت.

هدف: این پژوهش با هدف ارزیابی عملکرد کتابداران کتابخانه های عمومی استان گیلان، با استفاده از روش بازخورد 360 درجه صورت گرفته است. روش: این پژوهش از نوع تحلیلی و روش آن ترکیبی از مطالعه کتابخانه ای و پیمایشی می باشد. جامعه پژوهش، تمام کتابداران واجد شرایط کتابخانه های عمومی استان گیلان است که بالغ بر 80 نفر بوده و از طریق سرشماری گزینش شدند. هر کتابدار را یک رئیس، یک مراجعه کننده، و یک همکار مورد ارزیابی قرار داد و یک پرسشنامه هم جهت خودارزیابی توسط خود کتابدار تکمیل گردید. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه های محقق ساخته ای بود که برای ارزیابی کتابداران از دیدگاه چهار گروه رئیس، همکار، خود کتابدار و مراجعه کننده ساخته شد. با بهره گیری از منابع موجود و به کمک اساتید و صاحب نظران، شاخص ها و گویه های مناسب جهت به کار گیری در پرسشنامه های ارزیابی عملکرد کتابداران ساخته و یا انتخاب گردید. یافته ها: پس از انجام ارزیابی عملکرد کتابداران و مقایسه نتایج حاصل از دیدگاه چهار گروه ارزیابی کننده، مشاهده گردید که در شاخص «اخلاقی- ارزشی» بین خودارزیابی کتابداران با ارزیابی سه گروه دیگر اختلاف معنی دار وجود دارد. در شاخص «فرایندی» نیز بین دیدگاه مراجعه کنندگان و دیدگاه دیگر گروه های ارزیابی کننده اختلاف معنی دار وجود دارد. در شاخص«عملکردی» و در ارزیابی کلی کتابداران بین دیدگاه چهار گروه ارزیابی کننده اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. اصالت/ارزش: تاکنون پژوهش پیمایشی جامعی جهت ارزیابی عملکرد کتابداران صورت نگرفته است؛ این پژوهش سعی دارد عملکرد کتابداران را به روش 360 درجه ارزیابی نماید و نتایج این ارزیابی را از دیدگاه گروه های مختلف ارزیابی کننده مقایسه نماید.

سیستم ارزیابی اثربخش می تواند مزایای فراوانی در بهبود فرایندهای مختلف دانشگاه ها داشته باشد. ضمن آنکه با توجه به جایگاه، رسالت و حساسیت مشاغلی که در آینده به فارغ التحصیلان دانشگاه افسری امام علی (ع)واگذار خواهد شد، نظام ارزیابی این دانشگاه بایستی با حساسیت ویژه و به طور همه جانبه، تدوین و پیاده سازی گردد. با توجه به مشکلات نظام های ارزیابی سنتی و تأثیرپذیری نتایج از شاخص ها و الگوی ارزیابی، لزوم طراحی الگوی جدید و بهبود مستمر فرایند ارزیابی ضروری به نظر می رسد. برای این منظور و با هدف طراحی نظام ارزیابی عملکرد با رویکرد بازخورد 360 درجه، در این تحقیق در گام نخست ضمن یافتن شاخص ها و معیارها با استفاده از مرور ادبیات و تطبیق آنها با جامعه مورد مطالعه و مصاحبه با خبرگان؛ با کمک پرسشنامه لیکرت، وزن شاخص ها به دست آمده و در قدم دوم، وزن و میزان اهمیت سطوح (منابع) ارزیابی با استفاده از مقایسه های زوجی و روش تحلیل سلسله مراتبی، حاصل شده است. قدم نهایی که در واقع همان رتبه بندی دانشجویان است، با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی انجام پذیرفته است. علت بهره گیری از اعداد فازی به این دلیل است که اغلب پاسخ ها، ماهیت ذهنی دارند و با نوعی عدم قطعیت همراه هستند. ضمن آنکه با توجه به اهداف تحقیق از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. مدل ارائه شده در این تحقیق با ارزیابی چندبُعدی و جامع (استفاده از چهار سطح ارزیابی) و انتخاب شاخص های دقیق و مناسب محاسنی از قبیل شناسایی دقیق و علمی نقاط قوت و ضعف دانشجویان، روشن ساختن مشکلات و موانع نظام آموزشی و کمک به تدوین برنامه های آموزشی مناسب تر، مشارکت دانشجویان در ارزیابی و در نتیجه افزایش انگیزه آنان در بهبود عملکردشان، کاهش عدم قطعیت قضاوت های ذهنی به علت استفاده از منطق فازی را به همراه دارد.

امروزه سازمان ها برای نیل به اهداف خود به دنبال استقرار سیستم هایی هستند تا فضای مساعد برای افزایش بهره وری را تضمین کنند. یکی از راه های افزایش بهره وری انتخاب کارکنان شایسته است. کانون ارزیابی و توسعه ازجمله روش هایی است که با هدف انتخاب، ارتقا و آموزش افراد، مورد استفاده قرار می گیرد. ارزیابی عملکرد کارکنان نیز جهت بررسی رفتارها و قابلیت های آنان و رشد و شکوفایی آن ها برای رسیدن به اهداف سازمان می باشد. هدف پژوهش حاضر این است که نشان دهد داده های مبتنی بر نتایج کانون ارزیابی (وضعیت شایستگی کارکنان) تا چه حد با نمره های عملکرد کارکنان ارتباط معناداری را نشان می دهد. به این منظور شرکت کنندگان در کانون ارزیابی یک بار بر اساس داده های کانون ارزیابی و یک بار بر اساس ارزیابی عملکرد 360 درجه خوشه بندی شدند و سپس همبستگی میان آن ها مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از نقشه های خودسازمانده برای بخش بندی افراد استفاده شده و داده ها توسط نرم افزار Viscovery Profiler نسخه 5 مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج آزمون توافقی کای دو ، بخش های حاصل از خوشه بندی انجام شده با دو روش، ارتباطی را با یکدیگر نشان نمی دهند اما بر اساس آزمون ضریب همبستگی، رابطه میان افراد انتخاب شده در کانون ارزیابی برای توسعه و ارزیابی عملکرد آن ها رابطه معنادار و مثبتی است.

هدف: هدف این پژوهش، تعیین جامع شاخص های ارزیابی عملکرد در جهت ارتقا سیستم ارزیابی عملکرد کارکنان با بهره گیری از یک مدل جدید تحلیل پوششی داده بر پایه ارزیابی 360 درجه جهت رتبه بندی کارکنان بود. روش شناسی پژوهش: در این پژوهش، ابتدا شاخص های ارزیابی عملکرد کارکنان با مطالعه پیشینه تحقیق مشخص گردید. پرسش نامه های طراحی شده بر اساس نظرات بیست و پنج کارکنان سازمان، سه مدیر بالادستی، ده نفر از اساتید باسابقه دانشگاه و ده نفر از دانشجویان فعال و منتخب دانشگاه (جمعاً به تعداد 48 نفر و در یک ساختار 360 درجه) تکمیل و سپس با استفاده از مدل جدید تحلیل پوششی داده های طراحی شده، رتبه بندی کارکنان، انجام پذیرفت. دوازده شاخص ارزیابی عملکرد استخراجی از پیشینه پژوهش توسط خبرگان در چهار دسته با عناوین نظام جبران خدمات در دسته اول؛ امنیت شغلی، عدالت سازمانی ادراک شده، حمایت سازمانی ادراک شده و شرایط فیزیکی کار در دسته دوم؛ ویژگی های شغل، وضوح شغل و توانایی کارکنان در دسته سوم و بازخورد کاری، استرس کاری، رفتار شهروند سازمانی و انگیزش در دسته چهارم رتبه بندی و مستندسازی شد و با بهره گیری از یک مدل بهینه سازی خطی بر اساس روش برنامه ریزی آرمانی و سیاست تحلیل پوششی داده ها منجر به یک رتبه بندی کامل برای کارکنان یک واحد دانشگاهی با 25 نفر کارکنان گردید. یافته ها: تفسیر و تحلیل نتایج ساخت یافته حاصل از بهره گیری سیاست تحلیل پوششی داده ها بر پایه ارزیابی 360درجه می تواند مبنایی برای بهسازی منابع انسانی و استمرار ارزیابی دوره ای جهت بهبود مستمر عملکرد کارکنان در سازمان قرار گیرد. اصالت/ارزش افزوده علمی: پژوهش حاضر با استفاده از شاخص های مختلف به صورت جامع و همچنین رویکرد 360 درجه و با توجه به چالش های بیرونی و درونی سازمان می تواند به ارزیابی ها آن ها کمک کند.

هدف این پژوهش، روایی سنجی ارزیابی 360 درجه از طریق کانون ارزیابی در شرکت ملی گاز ایران بود. از این رو 76 نفر از مدیران کلیدی که در کانون ارزیابی و ارزیابی 360 درجه شرکت کرده بودند، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده ها نیز با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی ساده و گام به گام تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد نمرات ارزیابی 360 درجه به طور معناداری قادر به پیش بینی نمرات کانون ارزیابی هستند و ابعاد مختلف ارزیابی 360 درجه(ارزیابی سرپرست، همکار، زیردست و خود فرد) توان متفاوتی در پیش بینی نمرات مرکز ارزیابی دارند . همچنین در بخش روایی سازه، برای روایی همگرایی شایستگی های ارزیابی 360 درجه حمایت ضعیفی نشان داده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که به منظور افزایش روایی ابزارهای شایسته محوری همچون ارزیابی 360 درجه، لازم است که طراحی و استفاده از آن ها تا حد امکان دقیق بوده و مبتنی بر شواهد علمی صورت گیرد.