تئوری ذی نفعان

هدف این نوشتار، بررسی رابطه بین رتبه افشای مسئولیت اجتماعی و سیاست تقسیم سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به منظور اندازه گیری سطح افشای مسئولیت اجتماعی از روش تحلیل محتوای گزارش های هیئت مدیره استفاده شد. از این رو، چک لیستی متشکل از 17 مؤلفه و 60 معیار که سه بُعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطیِ مسئولیت اجتماعی در آن لحاظ گردیده است، مورد سنجش قرار گرفت. بر اساس نتایج، به طور متوسط حدود 48 شاخص یعنی 80% آنها در گزارش های سالانه فعالیت هیئت مدیره افشاء نمی شود. سطح پایین افشاء ابعاد سه گانه مسئولیت اجتماعی را می توان ناشی از شکاف وضعیت موجود از انتظارات ذی نفعان دانست. لذا، تدوین الزامات و استانداردهای مناسب برای گزارشگری و افشاء این شاخص ها در گزارش های سالانه شرکت ها برای پاسخگوئی به انتظارات ذی نفعان در بازار سرمایه ایران ضروری می باشد. همچنین نتایج رگرسیون حداقل مربعات معمولی گویای آن است که بین سطح افشای مسئولیت اجتماعی با نسبت تقسیم سود، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. به بیان دیگر، مدیران شرکت هایی که سطح بیشتری از مسئولیت اجتماعی را افشا می کنند، به منظور جلب رضایت و افزایش علاقه سهامداران سود، بیشتری را نیز بین آنان توزیع می نمایند.

امروزه حاکمیت شرکتی و به تبع آن پاسخگویی به یک جنبه اصلی و پویای تجارت تبدیل شده است و توجه به آن همواره رو به افزایش است0 لذا تمامی ذی نفعان به ویژه سرمایه گذاران و سهامداران درمورد ضرورت و اهمیت راهبری شرکتی آگاه و نسبت به پی گیری استقرار این نظام در شرکت ها علاقه مند شده اند. برای تدوین یک نظام راهبری شرکتی مطلوب توجه به عوامل داخلی و بیرونی و نیز شرایط اقتصادی،سیاسی و فرهنگی هر کشور ضروری به نظر می رسد. از آن جایی که ایران یک کشور اسلامی است، بهتر است که توجه به مؤلفه های نظری اسلامی که به وضوح در آیات قرآن قابل مشاهده است؛ در تدوین آیین نامه ها و قوانین راهبری مدنظر قرار گیرد. در این مقاله به بررسی مسئله پاسخگویی در حاکمیت شرکتی براساس تئوری نمایندگی(مسئولیت محدود)، تئوری ذی نفعان (مسئولیت گسترده) پرداخته شده است و با استناد بر آیات قرآن، پاسخگویی بررسی می گردد. این مطالعه به صورت مروری و با استناد به منابع منتشر شده انجام گرفته و نتایج آن در قالب مقاله حاضر ارائه می شود .

چکیده پژوهشهای تجربی اندکی به بررسی این موضوع پرداختهاند که چرا شرکتها داوطلبانه و بدون هیچگونه الزام قانونی ، اقدام به افشای اطلاعات مربوط به منابع انسانی خود مینمایند. هدف پژوهش حاضر کاوش محرکهای افشای اطلاعات کارکنان در گزارش سالانه شرکتها بوده و برای دستیابی به این مهم از مدل سهبعدی تئوری ذینفعان اولمن (1985) استفاده شده است. بر این اساس 107 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1392 الی 1397 موردبررسی قرار گرفتند. جهت آزمون فرضیهها از روش رگرسیون چند متغیره با رویکرد دادههای ترکیبی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان میدهد، قدرت ذینفعان بر افشای اطلاعات کارکنان بر اساس تحلیل محتوی با هردو رویکرد شاخص و فراوانی تأثیر مثبت و معنادار دارد. همچنین وضعیت استراتژیک بر افشای اطلاعات کارکنان بر اساس رویکرد شاخص تأثیر مثبت و معناداری دارد اما بر اساس رویکرد فراوانی تأثیر معناداری ندارد و در نهایت عملکرد مالی شرکت بر افشای اطلاعات کارکنان بر اساس هر دو رویکرد شاخص و فراوانی تأثیر معناداری ندارد.

هدف: هدف این پژوهش بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی و مالکیت خانوادگی بر اجتناب مالیاتی با توجه به چارچوب نظریه نمایندگی و نظریه ذی نفعان است. همچنین نقش مالکیت خانوادگی بر ارتباط بین مسئولیت اجتماعی و اجتناب مالیاتی را مورد بررسی قرار می دهد.   روش: به منظور آزمون فرضیه های پژوهش، 75 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390 تا 1398 مورد بررسی قرار گرفت. جهت آزمون فرضیه های پژوهش از رگرسیون چند متغیره با الگوی داده های ترکیبی استفاده شد.   یافته ها: همسو با نظریه ذی نفعان نتایج نشان می دهد مسئولیت اجتماعی شرکتی با اجتناب مالیاتی رابطه منفی و معناداری دارد. همچنین مالکیت خانوادگی رابطه بین مسئولیت اجتماعی و اجتناب مالیاتی را تعدیل نمی کند.   نتیجه گیری: وجود مسئولیت اجتماعی شرکتی موجب کاهش اجتناب مالیاتی در شرکت های موردمطالعه گردید. مالکیت خانوادگی ماهیت همپوشانی با مسئولیت اجتماعی داشته اما تعامل آن با مسئولیت اجتماعی به تقویت ارتباط بین مسئولیت اجتماعی و اجتناب مالیاتی منجر نگردید.

محیط تجاری امروزی، زمینه کاربست و ادغام تئوری ذی نفعان را با تئوری نمایندگی در استراتژی های مالی و مدیریتی شرکت ها فراهم آورده است. در این راستا، مدیریت و ایجاد تعادل بین منافع کلیه ذی نفعان حائز اهمیت است. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر مدیریت ذی نفعان بر سود تقسیمی و ارزش شرکت مطابق با تحلیل های تئوری نمایندگی و تئوری ذی نفعان است. برای سنجش شاخص مدیریت ذی نفعان، جریان های نقدی پرداختی به هر یک از گروه های ذی نفع مبنا قرار گرفته است. برای بررسی موضوع، نمونه ای متشکل از 220 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در فاصله سال های 1389 تا 1394 انتخاب شده و داده ها با استفاده از رگرسیون تجزیه و تحلیل شده است. شواهد تحقیق نشان می دهد رابطه مثبت و معناداری بین مدیریت ذی نفعان و سود تقسیمی وجود دارد. همچنین بین مدیریت ذی نفعان و ارزش بازار شرکت رابطه منفی و معناداری برقرار است. این نتایج نشان می دهد در محیط ایران، مدیریت ذی نفعان نیز بیشتر در جهت منافع سهامداران صورت می گیرد.

بر اساس تئوری اقتصاد سیاسی تمرکز مدیران شرکت ها نباید فقط متکی بر تامین منافع سازمانی و حقوق صاحبان سهام باشد. بلکه آن ها باید تحت عنوان یک امر اخلاقی در راستای تامین رفاه، آسایش، نیازها و علایق سایر آحاد جامعه نیز مشارکت داشته باشند. پس تصمیم های مدیریت نباید منجر به وارد کردن خسارات، زیان و آسیب به جامعه و افراد آن باشد. توسعه این چارچوب ریشه در پرورش اخلاق در حسابداری دارد. بنابراین، هدف از مطالعه حاضر بررسی تاثیر اخلاق در حسابداری بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها می-باشد. جامعه آماری این پژوهش حسابداران رسمی در سال 1399 است که با توجه به سایت جامعه حسابداران رسمی بالغ بر 2817 نفر می باشند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران از قرار 331 نفر مشخص شد. پرسشنامه ها طی سه مرحله توزیع و 337 مورد به صورت سالم دریافت گردید که مبنای تجریه و تحلیل آماری قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t زوجی و تحلیل واریانس با استفاده نرم افزار SPSS نسخه 22 انجام شد. شواهد پژوهش حاکی از آن است که رفتار حرفه ای حسابداران رسمی، صداقت و درستکاری، عملکرد حرفه ای، استقلال و بی طرفی و رازداری حسابداران رسمی، مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها را افزایش می دهد. از دیگر نتایج پژوهش، می توان گفت که افراد با مشخصه های مختلف، دیدگاه یکسانی نسبت به نظرات ابراز شده دارند. پس در نهایت می توان گفت که با رعایت اخلاق در بین حسابداران رسمی، مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها بهبود می یابد.

حقوق شرکت های ایران صرفاً سهامدار را به رسمیت می شناسد؛ امّا توجه به چگونگی پیدایش شخصیت حقوقی شرکت و ماهیت اجتماعی آن، نشان از آمیختگی این ماهیت با ثالث دارد. این ثالثان، در حقوق شرکت های نوین «ذی نفعان» نام گرفته اند که به اشخاص تأثیر گذار بر شرکت یا تأثیر پذیر از آن اطلاق می گردد. در یک شرکت اصولاً خود سهامداران، کارکنان، مشتریان و تأمین کنندگان مالی، به عنوان گروه های ثابت ذی نفعان به حساب می آیند و شمول برخی گروه ها نیز بستگی به موضوع فعالیت شرکت دارد. در حال حاضر، تمایل بسیاری نسبت به شناسایی گسترده ذی نفعان وجود دارد، هرچند برای نظام های حقوقی همچون ایران (که به تازگی به شناخت ذی نفعان روی آورده است) این شناسایی به صورت محدود خواهد بود. شناسایی ذی نفعان و ضرورت آن بر کسی پوشیده نیست امّا این که چرا باید از ذی نفع در شرکتی با سرمایه شخصی، حمایت کرد محل بررسی است. مبانی اقتصادی، اخلاقی و حقوقی، بنیان های تئوری ذی نفعان را تشکیل می دهند. حلّ بحران نمایندگی، جلوگیری از تعارض منافع و حداکثرسازی ارزش اقتصادی نهایی، بنیاد های اقتصادی این تئوری می باشند. بنیان های حقوقی و اخلاقی آن نیز بیان می دارند که ذی نفعان دارای ارزش ذاتی هستند؛ لذا می بایست حقوق آنها رعایت شود و محدودیت های مالکیت برای مالکان و مدیران یک ماهیت اجتماعی یعنی شرکت، اعمال گردد.