توسعه پایدارشهری

از چالشهای پیشِ روی برنامه¬ریزی شهری در ایران مباحث مربوط به پایداری و توسعه پایدار شهری است. عوامل گوناگونی وجود دارند که توسعه پایدار شهری را تحت تأثیر قرار می¬دهند که یکی از این عوامل می¬تواند گردشگری و پیامدهای حاصل از آن باشد. بررسی جامع پیامدهای گسترش گردشگری در یک منطقه شهری مستلزم بررسی آن در قالب توسعه پایدار شهری است. در سالهای اخیر شهرستان هشترود بعنوان یک مقصد گردشگری مطرح بوده که تحت تأثیر پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی حاصل از توسعه گردشگری قرار گرفته که تأثیر عمده¬ای بر پایداری شهری شهر هشترود داشته است. در این پژوهش ضمن بررسی مفاهیم گردشگری پایدار، توسعه پایدار شهری اثرات و پیامدهای گردشگری بر توسعه پایدار شهری شهرستان هشترود مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق این مقاله مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی است، به منظور جمع¬آوری اطلاعات از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. در این پژوهش جامعه آماری ساکنین و مسئولین شهرستان هشترود می¬باشد که بمنظور تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شده است. حجم نمونه بدست آمده 291 نفر بوده که توزیع پرسشنامه¬ها بصورت تصادفی انجام گرفته شده است. یافته¬های حاصله که بر اساس نظر مردم و مسؤلین گردآوری شده حاکی از آن است که علیرغم اثرات عموماً مثبت اقتصادی در برخی جنبه¬های اجتماعی و اغلب جنبه¬های زیست¬محیطی پیامدهای منفی بوده که به اشکال گوناگون به ناپایداری شهری منطقه کمک می¬کند.

این پژوهش اهمیت بهره برداری و استفاده صحیح از بافت های شهری با رویکرد هویت تاریخی شهرها را بیان داشته که با پیروی از شرایط فرهنگی، تاریخی، اقلیمی و اقتصادی مناطق مختلف می تواند بعنوان یک پتانسیل بالقوه علاوه بر احیاء بافت های ناکارآمد شهری با حفظ میراث گذشتگان بعنوان جاذبه های گردشگری در شهرها و مناطق مختلف جمعیتی به شمار آیند. در این مطالعه اقدام به ارائه راهکارها و پیشنهاداتی در زمینه بهره مندی از آثار و بافت های قدیمی و جذب گردشگر در شهر خامنه می باشد. کاهش نشانه ها و شاخص های هویتی شهرها سبب گشته تمامی شهرها و بالاخص کلانشهرها در یک مسیر همسان سازی قرار گیرند. بصورتیکه دیگر تفاوت چندانی در معیارهای شهرسازی و تاریخی و فرهنگی در آن مشهود نمی باشد. با این اوصاف تمایل گردشگران به سمت و سوق گردشگری تاریخی در حال افزایش می باشد که بایستی با شناخت، حفظ، نگهداری و احیاء آثار و نقاط بالقوه گردشگر پذیر و با اهمیت تاریخی و میراث فرهنگی در صنعت رو به رشد گردشگری و جهانگردی بتوانیم ضمن تامین و توسعه زیرساخت های لازم از مزیت ها و ارزش افزوده صنعت پرسود گردشگری در شهرها بهره مند گردیم.

مرز های سیاسی مهمترین عامل تشخیص و جدایی یک واحد متشکل سیاسی از واحدهای دیگر است.هدف از ایجاد مرزها اعمال حاکمیت دولت ها بر مناطق تحت کنترل خود بوده است اما با تحولاتی که در دهه های گذشته در جهان صورت گرفته است مساله حاکمیت دولت ها بر مناطق تحت کنترل خود تضعیف گردیده است. بنابراین مفهوم سنتی مرزها نیز با تحولات جدید دگرگون شده است. بسیاری از شهرهای موجود تحت شرایط طبیعی، روابط اجتماعی ساکنان، روابط با سکونتگاه های اطراف خود و همچنین دارای نقش و کارکرد در نظام اقتصادی و سیاسی ملی خود هستند و از سوی دیگر با توجه به موقعیت مرزی خود، تحت تاثیر تحولات و فرایندهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی فراملی و حتی جهانی هستند. بدین سان مساله پایداری در اینگونه شهرها به مراتب مهم تر و نسبت به بسیاری از دیگر شهرها چالش برانگیزتر می باشد. بر این اساس، مساله اصلی این تحقیق بر پایه پایداری شهر مرزی بانه و سپس جایگاه مسکن در توسعه شهری پرداخته است. روش انجام این تحقیق تلفیقی از روش های کمی- پیمایشی و کیفی و همچنین مطالعه ای تطبیقی است. در این راستا شیوه های کمی- پیمایشی و کیفی در این پژوهش صورت به کار رفته است. در این تحقیق برای گرد آوری اطلاعات در بخش ادبیات نظری از طریق روش های اسنادی و جستجو در پایگاه های اطلاعاتی، منابع و مواد لازم برای تدوین مبانی و چارچوب های نظری تحقیق جمع آوری گردید. در بخش اطلاعات و مواد تجربی تحقیق، با توجه به متغیرهای تحقیق جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه ، مصاحبه، منابع مربوط به آمارهای رسمی مرکز آمار ایران و نیز آمارهایی که سازمان ها و ادارات شهرستان و استان در اختیار گذاشتند جمع آوری گردید.شهر بانه در حال حاضر که به صورت مستقیم از موقعیت مرزی تاثیر پذیرفته و تحت تاثیر تغییر و تحولات مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مرز واقع شده است و در حال حاضر که شرایط این شهر (مرزی بودن آن) باعث شده که شرایط اقتصادی خانوارهای شهر بهبود یافته و به دنبال آن تغییراتی در سهم و درصد کاربری ها به ویژه در بخش مسکن به وجود آید. با این وجود نقش و عمکلرد اقتصادی این شهر دچار تغییر و تحول شده است.

هدف این مقاله سنجش و تعیین سطوح پایداری شهر ملایر به لحاظ برخورداری از شاخص های توسعه اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی است. روش مورد استفاده در این پژوهش، ترکیبی از روش های تحلیلی و موردی زمینه ای است. نوع تحقیق کاربردی توسعه ای و پهنه مطالعاتی آن شهر ملایر با مساحت 2280 هکتار و جمعیت 159848 نفر بوده است، که در سال 1392 انجام شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد شهر ملایر به رغم حرکت خود طی دهه های اخیر به سوی توسعه، چندان موفقیتی در جهت دستیابی به ابعاد توسعه پایدار نداشته است و در روند توسعه خود میزان ناپایداری در برخی از محله های آن رو به افزایش بوده است. به طوری که از مجموع 23 محله، فقط 7 محله شهر در وضعیت پایدار هستند و در دامنه 1-71/0 موریس قرار می گیرند. و 8 محله دارای وضعیت نیمه پایدار با دامنه 70/0-41/0 و بقیه ی محله ها در گروه ناپایدار دردامنه 40/0-0 موریس قرار دارند. همچنین از لحاظ میزان برخورداری از شاخص های توسعه (HDI) اختلاف فاحش و چشمگیری بین محله های مختلف شهر دیده می شود که این نابرابری ها در زمینه شاخص های اقتصادی با تفاوت ماکزیمم و مینیمم 50/153 بسیار چشمگیر و در شاخص زیست محیطی با تفاوت 88/87 کمتر بوده است. شکاف عمیق بین پایدارترین محله و ناپایدارترین محله نشانگر عدم توزیع مناسب کاربری ها و عدم رعایت عدالت اجتماعی و پایین بودن رفاه اجتماعی در سطح شهر ملایر است. این وضعیت بیانگر ناپایداری در روند توسعه این شهر است در مجموع این شهر را می توان در گروه شهرهای نیمه پایدار معرفی کرد

در نیم قرن اخیر روند شهرنشینی در ایران سیر صعودی داشته و این روند رو به رشد جمعیتی و البته کالبدی شهر تهران، باعث شده تا مناطق مختلف پایتخت در ارائه خدمات شهری به همه اقشار و گروه ها در چارچوب اهداف توسعه پایدار با معضلات جدی رو به رو گردند. از این رو در این مطالعه منطقه ۳ تهران بر اساس شاخص های کیفیت زندگی و با تأکید بر رویکرد شکوفایی شهری مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی از روش اسنادی جهت انجام مطالعات اکتشافی، تدوین مبانی نظری تحقیق به همراه تکنیک فیش برداری (فیش برداری الکترونیکی) بهره گرفته شد. داده های آماری تحقیق از سازمان های مختلف چون مرکز آمار ایران و شهرداری تهران گردآوری، طبقه بندی و تحلیل شدند و در نهایت از تکنیک SWOT جهت شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات منطقه 3، بهره گرفته شد. نتایج نشان دادند منطقه ۳ تهران علی رغم نقاط قوت از قبیل سرانه بالای فضای سبز، فضای آموزشی کافی، کیفیت و سهولت دسترسی ها برای ساکنان به فضاهای عمومی و راه های ارتباطی، با مشکلات جدی چون آمار بالای جرم و انواع آلودگی های صوتی و زیست محیطی به سبب وجود کاربری های فرامنطقه ای مواجه است.

امروزه شهرهادراثررشدجمعیت وشهرنشینی شتابان باچالش های گسترده ای ناشی ازرشدفراترازظرفیت مواجه شده اند.ازجمله مسائلی چون فقرشهری،اسکان غیررسمی،رشدآلودگی،کاهش کیفیت زندگی رامی توان مشاهده نمود.رشدسریع شهرها وپیشی گرفتن آن ازتوانایی هاومنابع مدیران شهری ارائه خدمات شهری مناسب رابرای مدیران به یک چالش تبدیل کرده است. تمرکزپیش ازحدجمعیت وبه تبع آن افزایش فعالیت هاوتعاملات درنواحی شهری باعث افزایش فشاربرمحیط شهری وبروزمشکلات زیست محیطی، افزایش اختلاف طبقاتی دراجتماع وبی عدالتی دردسترسی گروه های اجتماعی مختلف به منابع شهری شده است.این عوامل کیفیت زندگی ساکنان شهرها راتحت تاثیرقرارداده است.(اسکندری وهمکاران،درچنین وضعیتی یافت راهکارهای جدیددرجهت دستیابی به توسعه پایدارهمچون شهرهوشمندبیش ازپیش ضروری بنظرمی رسد. .هدف این تحقیق بررسی وتحلیل ارتباط شهرهوشمندباتوسعه پایدارشهری درمنطقه 22کلانشهرتهران می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های میدانی (پرسش نامه) است. نمونه آماری به منظور جمع آوری داده های میدانی در این مطالعه تحت نمونه اماری از حجم کلی نمونه آماری برابر 300 نفر تشکیل شده است. تحلیل آن با استفاده از تحلیل های و هم بستگی پیرسون و تحلیل رگرسیونی مولفه هاانجام شده است. بر این اساس نتایج تحلیل هبستگی پیرسون شهرهوشمندباپایداری شهری رابطه همبستگی معناداری درسطح معناداری کمتراز0.01دارد.ضریب همبستگی آن 0.555است که نشان می دهدرابطه هوشمندوپایداری شهری رابطه مستقیم است یعنی باافزایش شهرهوشمندپایداری شهری افزایش وباکاهش می یابدوبالعکس. باتوجه به تحلیل رگرسیونی تمامی مولفه های شهرهوشمندبرای پیش بینی ودستیابی پایداری مناسب است و50درصدپایداری شهری راتبیین می کندباتوجه به سطح معناداری برای محیط زیست هوشمند حکمروایی هوشمند وجابجایی هوشمندبیشتر از5صدم است معنادارنیست.اماشهروندوزندگی هوشمندواقتصادهوشمندمعناداراست.بنابراین این سه مولفه ازمهم ترین عوامل موثرهستندومیزان تاثیرگذاری آن هابه ترتیب 0.891و0.875است. ازمیان این عوامل شهروندوزندگی هوشمندبیشترین تاثیرگذاری دردستیابی به توسعه پایدارشهری ومهم ترین عامل تبیین پایداری است.

  توسعه پایدار شهری، توسعه ای است که به نیازهای مردم شهر پاسخ گوید، اما بقا و دوام آن نیز تضمین گردد؛ در عین حال آب، خاک و هوا، یعنی سه عنصری که برای حیات انسان ضروری است آلوده و بلااستفاده نگردد. در این پژوهش با هدف ارائه گفتمان ترویج فرهنگ توسعه پایدار شهری در نواحی شهری غرب استان کرمانشاه، در جستجوی رویکردی عملیاتی به این فرآیند بوده ایم. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز را به دو روش اسنادی – کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار spss از آزمون اسپیرمن، استفاده کرده ایم. نتایج تحقیق نشان داد که با اصلاح نگرش مردم و ارتقاء سطح فرهنگ جامعه، شهروندان با مسئولیت پذیری بیشتری در فرآیند توسعه پایدار شهری مشارکت می کنند و فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مؤثری در ترویج ارزش ها و هنجارهای توسعه پایدار شهری در جامعه خواهد داشت. همچنین عدم اولویت بخشیدن به دیدگاه های مربوط به اصل پایداری و اصلاح نشدن نگرش های محیطی- شهری از چالش های عمده تحقق نیافتن فرهنگ توسعه پایدار شهری است.

مدیریت یکپارچه شهری، از جمله مهمترین و اساسی ترین مسائل قابل تامل و بررسی در عرصه ی مدیریت های کلان شهری به شمار می رود. علی رغم آنکه بیش از 100 سال از برخورداری شهر تهران از نظام مدیریت شهری به سبک مدرن می گذرد، اما به دلیل غلبه رویکرد تمرکزطلبانه دولت در اداره شهرها، شهرداری ها و شوراها همچنان از جهت وظیفه تصمیم گیری و سیاست گذاری شهری از استقلال مناسبی برخوردار نیست. لذا توجه و تبیین این مسئله از مهمترین مسائلی به شمار می رود که با توجه به رشد و گسترش کالبدی – فضایی و جمعیتی و نیز تعدد و پیچیدگی مسائل و چالش های شهر تهران، ضروری می نماید. این نوشتار با هدف برنامه ریزی راهبردی مدیریت یکپارچه شهری در کلانشهر تهران با قیاس تطبیقی و با تکیه بر مدل برنامه ریزی راهبردی Meta-SWOT انجام گرفته است. پژوهش حاضر از نظر روش ، توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف گذاری کاربردی می باشد. روش جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای و پیمایشی بوده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که در بین منابع و توانایی های داخلی عامل های اصلاح قوانین مدیریت شهری، یکپارچه نمودن همه بازیگران عرصه مدیریت شهری و مدیریت کلی گرا به شهر, بیشترین امتیاز را به خود اختصاص دادند. همچنین نتایج بررسی عوامل خارجی محیطی که نشان می دهد مولفه های ناشناخته ماندن نگرش یکپارچه در مدیریت شهری، عدم تفکیک رهبری سیاسی از مدیریت تخصصی و نبود یا ضعف ساز و کارهای تقویت ارتباطات سازمانی نشانگر میزان تاثیر عوامل کلان محیطی است. براساس بررسی های صورت گرفته مناطق شمالی کمترین و مناطق جنوبی کلانشهر تهران بیشترین میزان ناهماهنگی را دارند. بنابراین متناسب با رشد شهرنشینی در تهران فقدان شکل گیری مدیریت یکپارچه شهری بوجود آمده است. در نتیجه هماهنگی معقولی بین ساخت فضاها و کالبد شهر و محیط طبیعی و فیزیکی با وضع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وجود ندارد

شهرداری ها به عنوان بالاترین مقام برنامه ریزی و مدیریت شهری در شهرها شناخته شده اند. این نهاد که وظیفه خدمات رسانی به شهروندان را دارد جهت ایجاد محیط قابل قبول برای شهروندان دارای هزینه هایی جهت اجرای پروژه ها و برنامه های خود می باشد که به نام درآمد شهرداری ها شناخته می شود. این درآمدها گاه به صورت مستقیم وگاه در شرایطی غیر مستقیم می باشند. بررسی و واکاوی این درآمدها می تواند راهگشا و یاری رسان مسوولان جهت برنامه ریزی بهتر در شهرها باشد. بدین منظور در پژوهش حاضر به بررسی درآمد پایدار شهرداری ها با رویکرد توسعه پایدار شهری در شهر بندر عباس پرداخته خواهد شد. جامعه آماری پژوهش، ساکنان شهر بندرعباس و مسئولان مدیریت شهری می باشند. بر این اساس از آزمون تی استیودنت جهت سنجش وضعیت پایداری کلی منابع مالی و درآمدی مورد بررسی استفاده شده و همچنین تحلیل واریانس رگرسیون تأثیر افزایش درآمد پایدار و توسعه اجتماعی، فرهنگی و عمران شهر ی شهرداری بندرعباس مورد سنجش قرار گرفته و در نهایت منابع درآمدی شهرداری از طریق مدل VIKOR مورد سنجش و رتبه بندی قرار گرفته اند.