فضای اثر

شعرهای سهراب سپهریِ شاعر و بناهای تادائو آندویِ معمار آثاری هستند بر ساخته از کلمات و بتن که در بردارنده نوعی شاعرانگی اند. در این پژوهش پس از استخراج مؤلفه های شاعرانگی در آثار دو هنرمند، ریسمانی نامرئی میان آن ها دریافته و بر این نکته دست یافته که سرچشمه شاعرانگی در کار این دو هنرمند، متأثر از آیین ذن، به مانند شعرهای هایکوست، که نه حاصل تخیل، بل تصویری از واقعیت به سودای ارتباط است، و این ارتباط از طریق استقرار یک «فضا» فراچشم می آید. مبنای نظری این پژوهش اندیشه هیدگر در باب حقیقت یا همان معناست. هیدگر بر این اعتقاد است که سرچشمه حقیقتِ چیزها با توضیح به وسیله کلمات ممکن نیست. خود چیز است که کشف و پدیداری حقیقت است. نیروی هنر بر بستر شاعرانگی به پدیداری حقیقت چیزها کمک می کند تا معنایی پدید آید که برگرفته از جهان دیگری ست که با کلمات به بیان درنمی آید؛ چراکه به صورتی پراکنده در ناخودآگاه اثر نهان است و به هنگام اتصال به فضای اثر، دریافت می شود که چیزی جز ارتباط با فضای اثر نیست. و اما مسئله این مقاله این است: حقیقت یا معنایی که به کلام درنمی آیند، چگونه در شعر سهراب سپهری و معماری تادائو آندو زبان می گشاید؟ و مفروضه را در قالب پاسخ می توان چنین در نظر آورد که زبان شاعرانه بستر کار دو هنرمند، فراتر از کلمات، زبان می گشاید تا معنایی بیافریند که چیزی جز ارتباط با فضای اثر نیست .

سنگ نگاره های ساسانی که تعدادشان نزدیک به سی می رسد، اهمیت بسزایی در شناخت سیر هنر تصویری ایران دارند. هدف این پژوهش،گسترش مطالعات بصری، با غور در این آثار و با تأکید بر سنگ نگاره اردشیر بابکان در نقش رستم می باشد. مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و شیوه کتابخانه ای و میدانی صورت پذیرفته است. ابتدا عناصر مشهودِ سنگ نگاره مورد مطالعه قرار گرفته، سپس با تجزیه و تحلیل بصری؛ به بررسی ساختار و ترکیب بندی اثر می پردازد. این موارد با جست و جو در اساطیر ایرانی و متن های تصویری متقدم، در پیِ شناخت بُنما یه ها و مفاهیمِ پنهان موجود در نگاره، همراه گشته است. نتایج حاصل بر آن است که سنگ نگاره اردشیر، با بهره گیری از زمینه های تاریخی- اساطیری ایران و استفاده از تمهیدات و پیام های تجسمی، شمایلی و زبانی ارائه شده است. حضور ایزد وای(تجسمی از فضا) و همراهی دو ایزد میترا و باد با مظهر اهورا مزدا، اسطوره و تاریخ را درمی آمیزد. توجه به هماهنگیِ سنگ نگاره با مجموعه نقش رستم، با استفاده آگاهانه از نور، جهت های باز و بسته در کادر و حذف شکل آتشدان از ترکیب اثر، نشان می دهد که سنگ نگاره با فضا در تعامل است. در پی این موارد، ضمن ادامه سنت دیوارنگاری، ویژگی ها و محتوای تبلیغاتی آشکاری ضمیمه مضمون اثر شده است که می توان آن را از موارد مهم در بررسی پیشینه تبلیغ محیطی در ایران دانست.