سمن

این نوشتار در جستجوی حقیقت «نمو» و چگونگی رخداد آن در نبات و حیوان به رشته تحریر در آمده است. و به همین مناسبت، معنای «نمو» و دیگر واژگان مربوط، هم از لحاظ لغوی و هم از نظر اصطلاحی بررسی شده است. آنگاه، مباحث مقدماتی به میان آمده و دیدگاههای مختلف، در این باره، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. نگارنده سرانجام به این نتیجه رسیده است که «نمو» حرکت مقداری است و این حرکت، نمودی از حرکتی بنیادین است که آن را «حرکت جوهری » خوانده اند. در این پژوهش، بنیانگذاران سه حوزة فلسفی مشّاء، اشراق و حکمت متعالیه بیشتر در مورد توجه واقع شده اند.

در سال های اخیر سازمان های مردم نهاد و نیکوکاری بسیاری در کشور تأسیس شده اند. این موضوع سبب ایجاد رقابت میان آن ها برای جذب منابع شده است. با وجود اینکه ایران از نظر شاخص های نیکوکاری جزو ۳۰ کشور نخست به شمار می آید، اما بهره گیری از شیوه های سنتی تأمین مالی سبب شده است که از این ظرفیت به درستی استفاده نشود. بررسی ها نشان می دهد که به کارگیری یافته های اقتصاد رفتاری که تلنگر نام دارد، می تواند آثار درخور توجهی در افزایش مشارکت های خیرخواهانه داشته باشد. ازاین رو، در پژوهش حاضر سه تلنگر پرکاربرد شامل «ساده سازی»، «ارائه بازخورد» و «استفاده از هنجارها» معرفی و کاربردهای آن در ایران نیز بیان شده است تا علاوه بر بیشتر شدن پرداخت های نیکوکارانه، این کمک ها استمرار یابند. تلنگرهای گفته شده بر جلب مشارکت حامیان تکانشی، که عمدتاً کمک های کوچکی می کنند، تأکید دارد. این گروه از حامیان، بیشتر بر پایه شکل گیری احساسات لحظه ای کمک می کنند. در مقابل خیران کنکاشگر هستند که پس از تحقیق بسیار حمایت می کنند و بیشتر نیکوکاران بزرگ را شامل می شوند؛ هرچند که این تلنگرها به حامیان بزرگ نیز تعمیم می یابد.

پیاده روی اربعین یکی از جلوه های ارائه خدمات عمومی توسط مردم و گروه های مردمی است. این در حالی است که در ادبیات خدمات عمومی در جهان مسئله ی مشارکت مردم در امر ارائه خدمات عمومی، با تردیدهایی همراه است. از سوی دیگر افزایش جمعیت، بالا رفتن انتظارات شهروندان و تنوع بالای خدمات مدنظر، طی دهه های گذشته چالش های زیادی را برای دولت ها به عنوان مسئول اصلی این حوزه، در پی داشته است. هدف از این تحقیق بررسی جوانب فرآیند ارائه خدمات عمومی در پیاده روی اربعین بوده و تلاش دارد مولفه ها و روابط موجود میان آن ها را معرفی نماید. روش تحقیق کیفی بوده و از روش نگاشت علّی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. به این منظور پس از مطالعه کتابخانه ای، با 18 خبره مصاحبه گشت. مطابق نتایج تحقیق 82 مولفه بدست آمد. پس از دسته بندی مولفه ها، نمودار فرآیند ارائه خدمات ترسیم گردید. مطابق یافته های تحقیق، انگیزه درونی افراد و اعتقاد ایشان به اهل بیت (علیهم السلام) که سبب باور به ارزشمندی خدمت گردیده، منجر به ارائه خدمات کم نظیر در پیاده روی اربعین شده است. برخی ویژگی های خدمات ارائه شده عبارتند از: داوطلبانه، پیوسته و منظم، با حداکثر توان و متناسب با نیاز. در ادامه اما ارائه خدمات با موانع و چالش هایی مانند مشکلات زیرساختی مواجه است. آثار و پیامدهای مثبتی همچون تحکیم وحدت و انسجام میان مسلمانان و پیامدهای منفی همچون مسائل زیست محیطی از جمله پیامدهای فرآیند ارائه خدمات در پیاده روی اربعین است.

یکی از شاخصه های مشروعیت و مقبولیت هر نظام به رسمیت شناختن حقوق و آزادی های عمومی و صیانت از آنها است. اصل 156 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در همین راستا، قوه قضائیه را مأمور به احیای حقوق عامه مینماید. استفاده از ظرفیت های مردمی در چارچوب سیاست جنایی مشارکتی، قوه قضائیه را در انجام این تکلیف یاری می رساند. بهره گیری از ظرفیت سازمان های مردم نهاد (سمن) جزء اصلی ترین ابزارها در اجرای سیاست های مذکور است. ورود تخصصی سمن ها به موضوعات مربوط به حقوق عامه سبب می شود تا چنانچه به خوبی از آنها بهره گیری شود،اقدامات موثری در احیای حقوق عامه صورت پذیرد. براین اساس ضرورت انجام پژوهشی در پاسخ به این پرسش که در اجرای سیاست جنایی مشارکتی با رویکرد احیای حقوق عامه سمن ها از چه ظرفیت هایی برخوردارند؟ احساس شد تا طی یک پژوهش اکتشافی-توصیفی به بررسی موضوع پرداخته شود.فرضیه ای که مطرح می گردد آنستکه سمن ها در حوزه ی مطالبه ی حقوق و آزادیهای مشروع، مشارکت در زمینه های سیاست گذاری قضایی، پیشگیری از وقوع جرم، حمایت از بزه دیدگان، میانجیگری و صلح و سازش از ظرفیت بالایی برخوردارند. یافته های تحقیق نشان می دهدکه باتوجه به نقش سمن ها در حوزه ی شناسایی و اجرای حقوق عامه، قوه قضائیه بایستی با رویکرد تعاملی حمایتهای لازم را با هدف افزایش کارآمدی آنها در احیای حقوق عامه به عمل آورد.

اهداف: سازمان های مردم نهاد (سمن) به مثابه پدیده های نوظهور در واکنش به ناکارآمدی بخش خصوصی و دولتی و در پاسخ به ملزومات گفتمان توسعه در نیمه دوم قرن بیستم گسترش یافته و امروزه به عنوان یکی از مهمترین بازیگران جامعه مدنی نقش انکارناپذیری در توسعه مشارکتی و  دموکراسی ایفا می کنند. در این چارچوب مقاله حاضر به مطالعه سازمان های مردم نهاد شهر مریوان از خلال بیانیه هایی می پردازد که این نهادها در طول یک دهه اخیر منتشر کرده اند. بیان نظری موضوع با بررسی ادبیات موجود و با استناد به نظریه های جامعه مدنی، سرمایه اجتماعی و نظریه جنبش های اجتماعی جدید صورت بندی شده است. روش: این مطالعه به شیوه اسنادی و با کاربرد تکنیک تحلیل محتوا به اجرا درآمده است. واحد تحلیل بیانیه هایی است که تعدادی از سمن-های مریوان در فاصله 1391 تا 1400 منتشر کرده اند. یافته ها: بر طبق یافته ها عمده بیانیه ها به صورت جمعی و مشترک منتشر شده و سمن های محیط زیستی، علمی، اجتماعی و فرهنگی بیشترین مشارکت را در آن داشته اند. «محیط زیست»، «زنان» و «جامعه مدنی» موضوعاتی است که بیشترین اهمیت و اولویت را برای سمن ها دارد. لحن بیانیه ها بیانگر موضع مطالبه گرانه (انتقادی) از نهادهای حکومتی و ایفای نقش روشنگرانه نسبت به جامعه است. سیاست هویت و به عبارتی سیاسی شدن سمن ها متأثر از هویت کردی از دیگر یافته های مهم این مقاله است. نتیجه گیری: به طور کلی سمن های مریوان در بستر شرایط موجود توانسته اند نقش ها و کارکردهای مورد انتظار از سازمان های جامعه مدنی را به خوبی ایفا کنند.

سمن ها در عصر جدید نقشی بی بدیل در عرصه بین الملل را به عهده گرفته اند، به گونه ای که بخش مهمی از عملیات را به جای دولت هایی انجام می دهند که سالیان متمادی بازیگران اصلی و شاید تنها بازیگران عرصه روابط بین الملل محسوب می شدند. بحران سوریه یکی از این عرصه ها است و در نتیجه نقش سمن ها برای تأثیرگذاری برجسته می گردد. این مقاله در پی تبیین سمن ها در بحران سوریه است. از این حیث فرایند اعمال سمن ها در سه مرحله کلی پیش از اقدام (مذاکره)، مرحله اقدام (در زمان منازعه) و مرحله پس از منازعه در بحران انسانی سوریه واکاوی شده است. نقش آفرینی در بحرانی که گرچه از منظر مؤلفه های مورد تاکید در نظریه سازه انگاری، جای تامل فراوان داشت، اما زود هنگام از وصف داخلی خارج و به سطح بین المللی رهنمون شد. روندی که لاجرم بر نقش و کارکرد نهادهای مورد بحث تاثیر زیادی بر جای گذاشته و به عبارتی حتی کارآمدی آنها را زیر سئوال برده است. همچنین در این بحران برخی از سمن ها به عنوان پوشش جریان های تروریستی مورد استفاده قرار گرفتند.

این نوشتار به جهت رسیدن به مفاهیم روشنی از حوزه های اثرگذاری سمن های حقوق بشری و شفاف کردن ارتباط مباحث امنیت ملی با فعالیت سازمان های غیردولتی حقوق بشری به تبیین و تمییز بین فرصت ها و تهدیدات این حوزه پرداخته است. در این پژوهش  از روش های کمی و کتابخانه ای جهت تحقق اهداف تحقیق بهره جسته ایم. با مطالعه دقیق منابع، انجام مصاحبه های عمیق با تصمیم گیران و اثرگذاران این حوزه و استفاده از تجربیات حضور در مجامع بین المللی، نحوه تأثیرگذاری سمن های حقوق بشر و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش ما را به این نکته رهنمون میکند که هر چند سمن ها در ارتقاء، توسعه و حمایت ازحقوق بشر اثر مستقیم و مثبت دارند، اما استفاده ابزاری و سیاسی از سازمان های مردم نهاد در مناسبات، رقابت های سیاسی بین المللی که در تضاد با حاکمیت و امنیت می باشد، نیز محتمل است.

ارزیابی عملکرد سازمان های مردم نهاد (سمن ها) از شاخص های اصلی در بهینه سازی فرایند مدیریت آن ها است. این مقاله با هدف ارزیابی عملکرد سمن های خدمات بهزیستی و پیشنهادهای مدیریتی برای ضعف های آن ها نوشته شده است. روش تحقیق ترکیبی است. داده های کمی با مطالعه پیمایشی پرسشنامه ای و داده های کیفی با مصاحبه عمیق جمع آوری شدند. جامعه آماری در مطالعه پیمایشی، مددجویان و خدمات گیرنده های سمن های بهزیستی در تهران بودند که از بین آن ها ۳۸۴ نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در مصاحبه عمیق، مشارکت کنندگان شامل مدیران و کارشناسان زبده سمن ها به تعداد ۱۵ نفر بودند. یافته ها نشان داد سمن ها فقط در حوزه های غیرحرفه ای خود موفق بوده اند و فقدان دانش گرایی و تخصص گرایی و عدم تأمین مالی مهم ترین عوامل ناکامی آن ها در فعالیت های حرفه ای شان بوده است. تحلیل عملکرد سمن های بهزیستی با استفاده از مدل تحلیل اهمیت-عملکرد مشخص کرد چهار حوزه فعالیت حرفه ای سمن ها در بخش اتلاف منابع قرار دارد و مستلزم انتقال آن ها به بخش عملکرد بهینه است. سمن های بهزیستی عملکرد موفقی نداشته اند و این امر مستلزم ترمیم سه بخش فرایند از طریق نحوه تعامل آن ها با دولت، محتوا از طریق تخصص گرایی، و بهبود عملکرد و توسعه با ارزیابی های دوره ای است.

گذار به جامعه ارگانیکی، ضرورتی غیر قابل اجتناب برای جوامع امروزی است که سمن ها می توانند با ایجاد بستر مناسب نهادی و تراکم تعاملات اجتماعی داوطلبانه در این فرایند نقش قابل توجه ای را ایفا نمایند. نظریه های موجود سازمان های مردم نهاد (سمن ها) را در مقام توانمندساز جامعه با برجسته نمودن مفهوم سرمایه اجتماعی یکی از مهمترین مسیرهای دستیابی به مدارا در سطوح مختلف جامعه جهت دستیابی به فضای دموکراتیک تلقی کرده اند. طرح مسئله پژوهش حاضر در راستای چنین دیدگاهی صورت پذیرفته و جهت آزمون آن داده های مورد نیاز با استفاده از روش پیمایش اجتماعی و ابزار پرسشنامه از جامعه آماری سمن های فعال در شیراز منطبق با فهرست اداره کل ورزش و جوانان جمع آوری شده است. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها به وضوح نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی و مدارا در تمامی ابعاد، پایین تر از  سطح متوسط نظری می باشند. همچنین رابطه سرمایه اجتماعی با مدارا به لحاظ آماری مورد تایید قرار نگرفت. این یافته ها ضرورت پژوهش کیفی را در زمینه تبیین یا توصیف اکتشافی چنین یافته هایی به جامعه علمی و سیاست گذاران اجتماعی، فرهنگی و سیاسی یادآور می شود.