مسئولیت اجتماعی رسانه

برای شناخت پدیده ها، یکی از بهترین راهکارها استعاره سازی است که در آن فرایند، برای تبیین هر پدیده ای لازم است وجه شباهت آن را با پدیده دیگری که شناخته شده تر است، بررسی کرد. دانشمندان علم مدیریت برای شناسایی سازمان استعاره های زیادی را مطرح کرده اند؛ از جمله اینکه سازمان را به مثابه ماشین، موجود زنده، فرهنگ، بوم نقاشی و... تلقی کرده اند. در این مقاله، نویسنده سازمان را به مثابه رسانه دانسته است. اما مهم ترین وجه این تمثیل را در مسئولیتی می داند که برای رسانه و سازمان در قبال اجتماع متصور است. البته باید توجه داشت که آسیب جدی نگاه استعاری همانا آن است که بگوییم «این است و جز این نیست»؛ زیرا در شناخت یک پدیده هم دید جزئی نگر شایستگی دارد و هم دید کلی نگر بایستگی. لذا همیشه مجموعه ای از استعاره ها، ما را در شناخت یک پدیده از جمله سازمان تکافو خواهد کرد. این مقاله در پی آن است تا در نگاهی استعاری، سازمان را به مثابه رسانه تلقی کند. اما آن واسطی که این استعاره را سامان می دهد، همانا نظریه مسئولیت اجتماعی است.

ما در پژوهش حاضر به دنبال مطالعه ی فهمِ تجربه ی حضورِ سوژه های مجازی در فضای فیس بوک هستیم. برای نیل به این هدف، از روش نظریه ی داده بنیاد و به طور خاص نسخه ی گلیزریِ آن(نسخه ی کلاسیک) استفاده کرده ایم. نمونه ی مورد بررسی ما 17 نفر از کنشگران مجازیِ فیس بوک بوده اند که با استفاده از مصاحبه ی عمیق ساخت نیافته با آن ها مصاحبه انجام داده ایم. بر اساس یافته های پژوهش می توانیم بگوییم که 6 مقوله ی عمده شامل رهایی بخشی مجازی، فرمِ مجازیِ معنای کنشِ عینی، شکل بندی فانتزی، لذت مصرف و تهدیدِ کنترل، تعاملات فضایی کنش و تکثیرِ سیالیتِ ترس در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر و همچنین در ارتباط با «مجازی شدنِ معنا» به مثابه ی مقوله ی مرکزی تجربه ی سوژه های فیس بوکی را مفصل بندی می کنند. با برقراری ارتباط بین این مقوله ها در مرحله ی کدگذاری نظری، دیاگرام نظری را کشف و ارائه داده ایم. بنیاد این دیاگرام نظری، وجودِ درهم تنیدگی شدید بین فضای مجازی و فضای واقعی در تجربه های حضورِ فیس بوکیِ سوژه-های مجازی است؛ به گونه ای که می توان از این مسئله با عنوان «دیالکتیکِ فضاهای معنایی» یاد کرد.

رسانه های محلی می توانند نقش نهادی مهمی را در راستای حکمرانی خوب شهری ایفاء کنند؛ که توجه به این موضوع، احتمالا به اثرگذاری بهتر این نهاد میانجی اجتماعی منجر می شود. نوشتار حاضر با این پیش فرض، به مرور نظری ادبیات موجود در رابطه با مفهوم حکمرانی و حکمرانی خوب، در قالب و ارتباطی با مفاهیم دیگر مثل رسانه محلی، کارکردگرایی ساختاری و مسئولیت اجتماعی رسانه، پرداخته است. در واقع مفهوم حکمرانی خوب را که رویکرد جدیدی در اداره امور عمومی است، در قلمرو شهری و با محوریت رسانه محلی سنجیده است. در ادامه با استفاده از نماگرهای احصاء شده از دل مطالعات و کاوش های نظری و با استفاده از روش مصاحبه عمیق و شیوه تحلیل مضمون، از طریق نرم افزار MAXQUDA به سوالات و اهداف مدنظر پرداخته است. در نتیجه کارویژه رسانه محلی را در راستای حکمرانی خوب شهری در ایران را شامل سه مقوله فراگیر (پاسخگوکننده مسئولین، چشم ناظر بر شهر، عامل مردمی در حکمرانی) یافته و راهکارها و پیشنهاداتی را هم در این رابطه عرضه کرده است. خروجی پژوهش حاکی از نقش مستقل و اثرگذار رسانه در حکمرانی است. اگرچه به علت ساختارهای موجود در ایران توانایی رسانه های رسمی برای ابزار مردمی بودن کم است اما در عین حال توان آن در پاسخگونمودن مسئولین بالاست. از طرفی توانمندشدن مردم در کلیت حکمرانی توسط رسانه، خصوصاً توسط رسانه های غیررسمی امکان پذیر است. در نهایت اینکه نقش نظارتی و همیشگی رسانه در پایش محیطی و نظارت اجتماعی، خصوصا درباره مسائل شهری می باشد، که این کارویژه برای رسانه محلی سهل الوصول تر و اساسی تر است.