آموزش پژوهی

امروزه نظام های آموزش و پرورش بیش از پیش به سمت تفویض اختیار به مدارس در زمینه تصمیم گیری ها روی آورده اند. برنامه ویژه مدرسه (طرح بوم) برنامه ای است که در مدارس ابتدایی دوره دوم ایران به صورت غیرمتمرکز و مدرسه محور اجرا می شود. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کیفیت این برنامه در مدارس ابتدایی شهرستان زارچ انجام شد. رویکرد پژوهش «کیفی» و روش پژوهش «پدیدارشناسی» بود. «گروه هدف» شامل تمامی مدیران، معلمان و والدین دانش آموزان دوره دوم ابتدایی در سال تحصیلی 1401-1400 بود که تعداد 17 نفر به شیوه هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش «مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته» بود. جمع آوری داده ها پس از رسیدن به اشباع نظری به اتمام رسید. داده ها به شیوه «کدگذاری» و «مقوله بندی» تجزیه و تحلیل شدند و از طریق روش «سه سوسازی» در قالب دو روش سه سوسازی «داده ها» و «پژوهشگر» اعتباریابی شدند. در مجموع، یافته ها در قالب 5 مضمون اصلی و 16 مضمون فرعی به دست آمد. یافته ها بیانگر برخی عوامل تاثیرگذار در این طرح بود، نظیر همکاری و مشارکت، شرایط زیربنایی، پاسخگویی به نیازها و علائق یادگیرندگان، محتوای آموزشی و مهارت تدریس معلمان. در پایان، برخی پیشنهادهای کاربردی ارائه شد.

پژوهش حاضر باهدف بازنمایی تجارب زیسته معلمان ابتدایی از فرصت ها و چالش های اجرای طرح درس پژوهی در شهرستان دورود انجام گرفت. با توجه به ماهیت پژوهش ازلحاظ هدف از نوع پژوهش های توسعه ای و به لحاظ گردآوری داده ها در زمره پژوهش های کیفی از نوع پدیدارشناسی قرار می گیرد. شرکت کنندگان معلمان دوره ی ابتدایی شهرستان دورود بوده که در سال تحصیلی 1401-1402 مشغول به خدمت بودند و جهت دستیابی به دیدگاه این افراد از روش نمونه گیری هدفمند ملاک محور استفاده شد. تجربه شرکت در طرح و لااقل کسب افتخار و مقام در سطح شهرستان به عنوان ملاک انتخاب نمونه در نظر گرفته شد. حجم نمونه با مبنا قرار دادن اشباع نظری در اطلاعات جمع آوری شده از مصاحبه ها 16 نفر تعیین شد. نتایج نشان داد که پرورش خلاقیت، تقویت روحیه ی پژوهشی، مشوق ها و انگیزاننده های درونی، رشد اخلاق حرفه ای، ارتقاء سلامت سازمانی مدرسه، توسعه حرفه ای، پیشرفت دانش آموزان و شکل گیری و تقویت روحیه کارگروهی به عنوان فرصت ها و ناکارآمدی بسترهای تشویقی و حمایتی، کمبود امکانات و منابع مالی، فقدان بسترهای اجرایی، فقدان انگیزش درونی، اخلاق غیرحرفه ای، بیگانگی پژوهشی، فقدان فرهنگ و مهارت کارگروهی، اجرای نادرست و تصنعی طرح و ناکارآمدی بسترهای آموزشی به عنوان چالش های اجرای طرح درس پژوهی شناسایی شدند.

هدف از این پژوهش، آسیب شناسی وضع موجودِ نهاد خانواده به عنوان متولی اصلی تعلیم و تربیت است به گونه ای که مبتنی بر این آسیب شناسی اهداف تربیتی اولویت دار برای لحاظ کردن آن ها در طراحی های آموزشی در نظام تعلیم و تربیت رسمی و غیررسمی کشور مشخص گردند. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، با تعداد 18 نفر از صاحبنظران و افراد ذی صلاح شامل مشاورین خانواده، قضات، اعضای هیأت علمی و کارشناسان دینی با معیار انتخاب نمونه هدفمند و تکنیک اشباع نظری، مصاحبه عمیق صورت گرفت. در نهایت یافته های پژوهش حاکی از آن است که اهداف تربیتی در سه بُعد شناختی، اخلاقی و عملی در 35 مفهوم و اقدامات بسترساز والدین برای دنبال کردن آن اهداف تربیتی در سه بُعد پایه ای، محیطی و درونی در 21 مفهوم طبقه بندی شدند. یافته های این مطالعه می تواند مبنای مطالعات میدانی، تدوین و اجرای برنامه های آموزشی قرار گیرد و همچنین می تواند مبنایی باشد برای تولیدکنندگان کالاهای فرهنگی تا با محور قرار دادن مقولات اشاره شده در آن در راستای تقویت بنیان خانواده قدم بردارند.

هویت ملی یکی از مقوله های مهم در برنامه ریزی توسعه کشور است. حفظ و بازتولید آن از مهم ترین نقش های آموزش و پرورش رسمی به شمار می آید. هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی بر مبنای مولفه های هویت ملی است. روش تحقیق،تحلیل محتوی کیفی و واحد تحلیل، مفاهیم و مضامین بود. جامعه آماری پژوهش کتاب های درسی دوره ابتدایی و نمونه آماری پژوهش به شیوه هدفمند از نوع موارد مطلوب، شامل محتوی کتاب های مطالعات اجتماعی بوده است.مولفه های پژوهش شامل: نماد، ارزش، میراث فرهنگی، مشاهیر و شخصیت ها می باشد. نتایج تحقیق نشان داد، که محتوای کتاب های درسی مطالعات اجتماعی پایه چهارم، پنجم و ششم، مولفه های ارزش ها و نماد، را به درستی بازتولید نموده؛ اما درباره دو مولفه میراث فرهنگی و مشاهیر و شخصیت ها، محتوای کتاب ها به خوبی نتوانسته این دو مولفه را در راستای تحکیم هویت ملی دانش آموزان بازتولید نماید.لذا برنامه درسی به یک بازنگری اساسی برمبنای مولفه های هویت ملی نیاز دارد. چون دوره آموزش ابتدایی اساس دوره های بالاتر دانش آموزان است، بهتراست آموزش مفاهیم حتی اگر بسیار اندک ازاین دوره آغاز و در دوره های بالاتر تکمیل گردد.دراین راستا، توجه کردن و لحاظ کردن مولفه های مغفول به صورتی دقیق و درست در کتب درسی با هدف تحکیم هویت ملی دانش آموزان دوره ابتدایی پبشنهاد می شود.

هدف اصلی پژوهش پیش بینی افسردگی بر اساس اهمال کاری و تحریف های شناختی معلمین زن ناحیه 1 شیراز بود. پژوهش حاضر، از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل معلمین زن ناحیه یک شیراز (836 نفر) در سال 1402-1401 بود که 265 نفر با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه افسردگی بک و همکاران (1996)، پرسشنامه اهمال کاری صفاری نیا و امیرخانی رازلیقی (1390) و پرسشنامه تحریف های شناختی الیس (1998) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 24 انجام گرفت. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد رابطه مثبت و معناداری بین اهمال کاری با افسردگی(820/0=r؛ 0001/0>P) و تحریف های شناختی با افسردگی(797/0=r؛ 0001/0>P) وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد اهمال کاری به تنهایی67/0 و به همراه تحریف های شناختی 737/0 از واریانس افسردگی را تبیین می کنند. بر اساس یافته های پژوهش می توان بیان نمود که اهمال کاری و تحریف های شناختی بیشتر در معلمین زن، افزایش افسردگی را به دنبال دارد.

این پژوهش سعی دارد تا با معرفی آموزش مجازی با نگاه بررسی تکلیف، مسائل مربوط به آن درمدارس ایران توجه وعنایت هرچه بیشتر طراحان وبرنامه ریزان آموزشی را برای حرکت به سمت مجازی شدن معطوف دارد. روش این پژوهش بصورت کیفی و در قالب مشاهده مستقیم مهارت اموز دانشگاه فرهنگیان است .نتایج حاکی از آن است که آموزش مجازی در رشد و توسعه کشور نقش آموزش به ویژه آموزش ابتدایی بسیار مهم می باشد و می بایست جدی گرفته شود و برای امر مزبور مسولان و معلمان دلسوز و آگاه به صورت تخصصی تربیت شوند. در این راستا باید فضای آموزشی زیبا برای این مدارس طراحی کرد و مدیریت آنها را به افراد آگاه و باتجربه سپرد. امروزه فضای مجازی یکی از ابزارهای کارآمد در تعلیم وتربیت به شمار می رود. اگرچه تدریس در این محیط مشکلاتی برای مخاطبان ایجاد می کند و رسالت سنگین معلمی را نیز دوچندان می سازد. معلمان با خودآگاهی و خودشکوفایی و نفوذ معنوی در دل شاگردان ، در پرتو تعلیم و تربیت صحیح و نیز نهادینه سازی ارزش های والای دینی و اسلامی خواهند توانست جامعه را از درون متحول سازند و به سمت و سوی تعالی، رشد و شکوفایی سوق دهند و انسان هایی خدامحور و متخلق به اخلاق اسلامی تربیت نمایند.