پژوهش های جغرافیای اقتصادی (چشم انداز مطالعات شهری و روستایی سابق)
پژوهش های جغرافیای اقتصادی دوره 5 تابستان 1403 شماره 16 (مقاله علمی وزارت علوم)
مقالات
حوزه های تخصصی:
تقسیمات سیاسی فضا با روش های مختلفی مانند انتزاع، الحاق، ادغام و ارتقاء در سطوح مختلف ناحیه بندی سیاسی فضای کشور دچار تغییر می شود. در قالب ارتقای سطح سیاسی، واحد سیاسی اداری پایین تر به سطح بالاتر منتقل می شود. همزمان با ارتقای سطح سیاسی در یک سرزمین، تمام شئون داخلی آن سرزمین نیز با دگرگونی هایی همراه می شود. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی اثرات ارتقاء سطح بخش به شهرستان بر شاخص های توسعه روستایی بوده و به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و روش در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی محسوب می شود. برای گردآوری داده ها از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده گردید. قلمرو مکانی آن، شهرستان تازه تاسیس چهاربرج در جنوب شرق آذربایجان غربی است که بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395 دارای 5004 خانوار و 16813 جمعیت روستایی و 14 نقطه روستایی دارای سکنه می باشد که همه آنها جزوء جامعه آماری محسوب شدند. نمونه آماری با استفاده از فرمول اصلاح شده کوکران تعداد 286 نفر بدست آمد و انتخاب آن ها در سطح روستاها به صورت تصادفی ساده انجام گرفت. برای تجزیه وتحلیل داده ها و اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی (تکنیک چند معیاره SAW، آزمون رگرسیون و تحلیل مسیر) استفاده شد. نتایج حاصله نشان داد روستاهای قپچاق با نمره نهایی 082/082، فیروزآباد با نمره نهایی 0/079، فسندوز با نمره نهایی 0/078 و روستای خزینه جدید با نمره نهایی 0/077 به ترتیب در رده های اول تا چهارم از لحاظ میزان تحقق توسعه پایدار روستایی پس از ارتقای بخش مرحمت آباد به شهرستان چهاربرج قرار دارند و از نظر اثرگذاری نیز، شاخص های کالبدی با مقدار اثر کلی 0/618، نیروی انسانی با مقدار اثر کلی 0/456 و سیاسی و مدیریتی با مقدار اثر کلی 0/029 بیشترین تأثیر را از ارتقای بخش مرحمت آباد به شهرستان چهاربرج پذیرفته اند و به تبع آن در تحقق توسعه پایدار روستایی نیز بیشترین تأثیر را داشته اند.
ارزیابی تاثیر پارامترهای اقلیم، اکولوژی و زیست محیطی بر زیست پذیری شهری (محدوده مورد مطالعه: مناطق 10 گانه کلان شهر تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در طول تاریخ شهرها مهم ترین آثاری هستند که به دست بشر ساخته شده و در طول حیاتشان تغییرات زیادی را به خود دیده اند؛ به طوری که امروزه بیشتر جمعیت جهان در شهرها زندگی می کنند. این روند رو به رشد جمعیت شهری مسائل و مشکلاتی را در شهرها به وجود آورده است. در میان رویکردهای مختلفی که برای رهایی شهرها از مشکلات ارائه شده، زیست پذیری به عنوان مهم ترین رویکرد می باشد که ضرورت پرداختن به آن افزایش یافته است. عواملی نیز مانند آلودگی زیست محیطی، تغییرات اقلیمی و کمبود منابع اکولوژیکی به نوعی بر زیست پذیری شهری تأثیر می گذارد که توجه به اثرات متقابل آن ها به یکدیگر ضروری می باشد. هدف اصلی این پژوهش ارزیابی تأثیر پارامترهای زیست محیطی، اقلیم و اکولوژی بر زیست پذیری شهری مناطق ده گانه کلان شهر تبریز می باشد. روش پژوهش با توجه به موضوع تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و از نظر نوع هدف کاربردی می باشد. داده های مورد استفاده نیز از طرح جامع شهر تبریز، بلوک های آماری شهرستان تبریز، اطلاعات ایستگاه های پایش کیفیت هوای کلان شهر تبریز، پروداکت های TerraClimate و داده های سایت OSM جمع آوری شده و سپس داده ها و اطلاعات بعد از عضویت دهی و نرمال سازی با استفاده از تحلیل های رگرسیون وزنی جغرافیایی (GWR) و رگرسیون وزنی جغرافیایی اصلاح شده (MGWR) جهت بررسی و کشف رابطه مکانی بین متغیر وابسته (زیست پذیری) و متغیرهای مستقل (زیست محیطی، اکولوژی و اقلیم) در نرم افزار MGWR و نرم افزار ArcGIS 10.8.2 تحلیل گردیده است. نتایج حاصل از تحلیل ها نشان داد که تأثیر این پارامترها بر مناطقی که از وضعیت زیست پذیری مناسبی برخوردار نیستند و بیشتر از سایر مناطق است و همچنین پارامتر اقلیم با مقدار R2 - 0/5 بیشترین تأثیر را در بین پارامترها بر زیست پذیری شهری کلان شهر تبریز دارد.
نقش جابه جاگری و دسترسی روستایی در تنوع بخشی فعالیت های اقتصادی (مورد مطالعه: شهرستان اسدآباد)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
جابه جاگری با آسان نمودن دسترسی ها باعث تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی می شود؛ با این وجود هنوز روستاها چالش های بسیاری در این زمینه دارند. در پژوهش حاضر برای تبیین دقیق موضوع، ارتباط میان نظام جابه جاگری و تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی نواحی روستایی بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر ابزار پرسش نامه و در قالب 9 شاخص در سطح 30 روستا و 368 خانوار نمونه روستاهای شهرستان اسدآباد در افق زمانی 1401 سنجیده شد. روایی گویه های پرسش نامه با بهره گیری از نظر متخصصان و پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده برای هر یک از متغیرهای جابه جاگری و دسترسی روستایی و تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی به ترتیب برابر 0/816 و 0/781 محاسبه شده است. یافته ها نشان داد که همه شاخص های جابه جاگری بر روی تنوع بخشی فعالیت های اقتصادی نواحی روستایی شهرستان اسدآباد اثرگذار بوده اند. جابه جاگری و دسترسی آسان از طریق گسترش زیرساخت های جابه جاگری، بهبود خدمات جابه جاگری، کیفیت جابه جاگری، هزینه جابه جاگری، بر شاخص های تنوع بخشی فعالیت های اقتصادی اثرگذار بوده است. بر اساس یافته های حاصل از مدل معادلات ساختاری پژوهش آشکار شد برازش ضرایب مسیر جابه جاگری روستایی به میزان 0/94 بر تنوع بخشی فعالیت های اقتصادی تأثیر داشته و مدل معادلات ساختاری پژوهش از برازش مناسب و قابل قبولی برخوردار است و میان شاخص های جابه جاگری و دسترسی روستایی و تنوع بخشی فعالیت های اقتصادی رابطه مثبت و معناداری مشاهده شد. بدین ترتیب بهبود شاخص های جابه جاگری و دسترسی روستایی تضمین کننده تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی در نواحی روستایی شهرستان اسدآباد بوده است.
تبیین مؤلفه های مؤثر شهر شاد بر توسعه گردشگری کلانشهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
شهر شاد نقشی بارزی در توسعه گردشگری دارد که می تواند به صنعت گردشگری در راستای توسعه آن کمک کند. شادی به عنوان یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر سلامت عمومی، در حوزه گردشگری هم جایگاهی بسیار مهم دارد؛ لذا توجه به نقش شهر شاد در توسعه گردشگری، می تواند به تحقق اهداف صنعت گردشگری و پیشرفت آن کمک شایانی نماید. پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش شهر شاد در توسعه گردشگری کلانشهر اصفهان انجام شده است. این پژوهش از نظر روش تحقیق، ترکیبی و از نظر هدف کاربردی می باشد. داده های آماری پژوهش با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده و جامعه آماری تحقیق را اساتید دانشگاه و متخصصین صنعت گردشگری تشکیل داده اند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری و ضریب مسیر در نرم افزار SmartPLS استفاده شد. تحلیل نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد ساختار عاملی بین متغیر های مؤثر شهر شاد (اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی-معیشتی، مدیریتی- اداری سیاسی، زیست محیطی، روان شناسی، فضایی (کالبدی- فیزیکی) بر توسعه گردشگری اصفهان، روابط علی معناداری وجود دارد و مهم ترین مؤلفه مؤثر شهر شاد بر توسعه گردشگری اصفهان بیشتر از بعد اجتماعی فرهنگی، اقتصادی، خدمات و زیرساخت ها، روانشناسی، زیست محیطی و فضایی کالبدی به ترتیب با ضرایب 0/762، 0/239، 0/202، 0/217، 0/229، 0/231، 0/203 در سطح معناداری p</05 بر متغیر وابسته پژوهش (توسعه گردشگری) تأثیر مثبت و معناداری داشته و از میان مؤلفه های مؤثر شهر شاد مؤلفه اجتماعی- فرهنگی بیشترین تأثیر را با ضریب 0/762 و پس از آن مؤلفه های اقتصادی، فضایی- کالبدی، زیست محیطی، روانشناسی، مدیریتی اداری و خدمات و زیرساخت ها بر توسعه گردشگری کلانشهر اصفهان دارند.
تحلیل و بررسی عوامل تاثیرگذار اقتصادی بر زیست پذیری شهرها (مطالعه موردی: شهر سراوان)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
زیست پذیری به یک سیستم شهری تأکید دارد که در آن به سلامت اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و روانی ساکنانش توجه همه جانبه شده است و از میان این ابعاد، بعد اقتصادی به طرز قابل توجهی در درک این مفهوم برای ساکنان و افزایش کیفت زندگی آنان مؤثر است. هدف پژوهش حاضر، بررسی عوامل تأثیرگذار اقتصادی بر زیست پذیری شهر سراوان می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از لحاظ ماهیت داده ها، تلفیقی (کمی- کیفی) و از لحاظ روش شناسی توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش از 2 نوع جامعه آماری استفاده شد: الف) شهروندان شهر سراوان به عنوان جامعه نمونه و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 322 نفر تعیین شد؛ ب) جامعه آماری، افراد خبره و متخصصان که بر اساس نمونه گیری هدفمند تعدد 20 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شد. تجزیه وتحلیل اطلاعات و داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و روش های دلفی و F-ARAS انجام شده است. پس از شناسایی عوامل مطرح شده، خبرگان با روش دلفی در دو مرحله، میزان موافقت خود را در زمینه عوامل اقتصادی اعلام نمودند. در ادامه نتایج آزمون پیرسون نشان داد بین عوامل اقتصادی و زیست پذیری شهر سراوان در سطح معناداری کمتر از 0/50، ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. در نهایت، نتایج مدل F-ARAS فازی نشان داد از بین 17 عامل اقتصادی، عامل امنیت شغلی با مقدار 0/480 و عامل سهم هزینه های تفریح و مسافرت در سبد خانوار با مقدار 0/440، بیشترین و کمترین میزان اهمیت را در زیست پذیری شهر سراوان به خود اختصاص داده اند.
سنجش عوامل مؤثر بر سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال در بین فعالین اقتصادی ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ارز دیجیتال به عنوان یک واحد پولی یا واسطه تبادل بر پایه اینترنت است که ویژگی هایی مشابه با پول فیزیکی را دارد، اما تراکنش های انتقال سرمایه را به صورت آنی و بدون مرز انجام می دهد. ماهیت پول بر اساس مفاهیم اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیک از حالت فیزیکی به دیجیتال تبدیل شده و واحدهای جدید ارزهای دیجیتال مدل های تجارت را دگرگون و تغییرات بنیادی را ایجاد نموده است. با توجه به این حجم از معاملات مربوط به رمزارزها و تسخیر بازارهای مالی توسط این پدیده، لزوم مطالعه و بررسی عمیق این موضوع لازم و مبرهن به نظر می رسد. هدف اصلی این پژوهش بررسی نگرش به سرمایه گذاری در رمزارزها از دیدگاه کنشگران اقتصادی ایرانی در شبکه های مجازی می باشد. پژوهش حاضر کیفی و با رویکرد تحلیل مضمون می باشد. واحد مطالعه این پژوهش شامل فعالان و سرمایه گذاران حوزه رمزارزها، متخصصان رشته های اقتصاد، بانکداری، مدیریت، بورس، جامعه شناسی، حسابداری، حقوق و رشته های مرتبط، اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و متخصصان و کارشناسان فعال در این حوزه می باشد که به تعداد 17 نفر و از طریق روش نمونه گیری قضاوتی انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد که رمزارزها به علت سرعت و کارایی بالا در پرداخت، به خصوص پرداخت های برون کشوری، امنیت تبادلات ارزی و حذف هزینه های عملیاتی اضافی که توسط نهادهای واسط دریافت می شود، اهمیت زیادی در مبادلات اقتصادی در سطح خُرد و کلان دارد. در تحقیق حاضر گردآوری داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. تعداد کدهای استخراج شده اولیه 1535 کد بودد که در مرحله بعدی به 113 کد تبدیل و در مرحله کدگذاری ثانویه (محوری) به 38 کد فرعی و در مرحله کدگذاری گزینشی به 7 کد اصلی تبدیل شدند که عبارتند از: عوامل اجتماعی (4 شاخص)، عوامل اقتصای (5 شاخص)، عوامل سیاسی (4 شاخص)، عوامل شخصی (11 شاخص)، عوامل فرهنگی (4 شاخص)، عوامل فنی (4 شاخص) و عوامل مدیریتی (6 شاخص).