برنامه ریزی و آمایش فضا

رشد سریع شهرنشینی کلان شهر شیراز در چند دهه اخیر موجب گسترش فیزیکی بی رویه شهر و دست اندازی این شهر بر روستاها و سکونتگاه های پیرامونی شده و همین مسأله موجب ظهور چالش ها و نارسایی های متعددی در سکونتگاه های پیرامونی شهر شده است. پژوهش حاضر سعی دارد با  کاربرد شاخص های مختلف، نارسایی سکونتگاه های پیرامونی کلان شهر شیراز را مورد ارزیابی قرار دهد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات میدانی و اسنادی (اسناد، مجلات و کتب مرتبط با موضوع) گردآوری شده است. ابزار مورد استفاده شامل دو نوع پرسشنامه (پرسشنامه شهروندان و پرسشنامه خبرگان) است.  تحلیل آماری داده های پژوهش نیز با استفاده از مدل سازی معادله ساختاری واریانس محور و کوواریانس محور انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از دیدگاه ساکنین سکونتگاه های پیرامونی، نارسایی اقتصادی و ضعف برنامه ریزی و مدیریت شهری به ترتیب با تبیین 83 و 79 درصدی واریانس نارسایی ها در این گونه سکونتگاه ها نسبت به سایر عوامل وضعیت بدتری دارند. همچنین در میان عوامل مؤثر بر شکل گیری الگوی فضایی تسلط مادرشهر شیراز بر سکونتگاه های پیرامونی، نظام سیاسی اداری متمرکز (با ضریب تأثیر 834/0) بیشترین تأثیر را داشته و سایر عوامل در مرتبه های بعدی قرار دارند.

گردشگری تاریخی یکی از بزرگ ترین منابع توسعه اقتصادی در هر منطقه است و رشد سریع آن تغییرات فراوانی را به دنبال دارد. برای بیان اهمیت گردشگری تاریخی و تبدیل آن به ارزش های پولی لازم است جاذبه های گردشگری با استفاده از روش های مناسب ارزش گذاری شوند. در مطالعه حاضر، ارزش تفریحی بزرگترین موزه جنوب شرق ایران واقع در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط برآورد شده و عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای بهبود وضعیت و حفاظت از این موزه نیز با استفاده از الگوی لاجیت مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور ابتدا حجم نمونه بر اساس روش کوکران تعیین شد و سپس داده ها از طریق پرسش نامه و مصاحبه حضوری جمع آوری شدند. نتایج نشان داد که متغیرهای «شغل»، «درآمد»، «فصل مورد بازدید» و «حداکثر مبلغ پیشنهادی» تأثیر معنی داری بر تمایل به پرداخت افراد دارند اما متغیرهای «سن»، «جنسیت»، «وضعیت تأهل»، «تحصیلات»، «تعداد اعضای خانوار»، «وسایل نقلیه»، «بومی یا غیربومی بودن»، «هدف اصلی از بازدید» و «جذابیت منطقه» اثر معنی داری ندارند. همچنین بر اساس محاسبات انجام شده، متوسط تمایل به پرداخت برای هر بازدیدکننده به منظور حفاظت و بهبود وضعیت موزه جنوب شرق ایران، 100950 ریال در ماه است و ارزش تفریحی سالانه آن 4،554،860 ریال برآورده شد که نشان دهنده اهمیت بالای این موزه برای بازدیدکنندگان است.

دستیابی به آسایش صوتی در فضاهای باز شهری یکی از عوامل مهم در ارتقای کیفیت زندگی و آسایش شهروندان است. یکی از مهم ترین فضاهای باز شهری پارک ها هستند و از مهم ترین مبلمان راحتی در پارک ها که نیاز به حفظ آسایش صوتی در آن ها احساس می شود، صندلی های پارکی هستند. مهم ترین هدف تحقیق بررسی میزان تناسب استانداردهای آسایش صوتی با مکان قرارگیری صندلی های پارکی است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و روش آن توصیفی - تحلیلی است. نمونه موردی تحقیق پارک لاله تهران است و ایستگاه های قرارگیری صندلی های پارکی با استفاده از دسی بل سنج صوت سنجی می شوند و با استفاده از پرسش نامه از نظر ذهنی آسایش صوتی بررسی می شود. در نهایت با ترکیب داده های عینی و ذهنی با استفاده از روش های فضایی، ایستگاه های در معرض آسیب شناسایی می شوند. نتایج ضریب همبستگی پیرسون (0.692) حاکی از وجود ارتباط معنادار بین داده های عینی و ذهنی آسایش صوتی در مکان های صندلی های پارکی است. یافته ها نشانگر آن هستند که ایستگاه های برداشت شده جنوبی که در حدود 15 ایستگاه هستند در وضعیت نامناسبی از نظر آسایش صوتی قرار دارند. دلیل این امر نزدیکی به بلوار کشاورز است که بسیار پرتردد می باشد. ایستگاه های اطراف بازارچه پارک لاله و موزه هنرهای تهران نیز چنین وضعیتی دارند. از بین 19 ایستگاه برداشت شده 14 ایستگاه دارای صندلی نیمکتی، 4 ایستگاه دارای صندلی بدون پشتی و یک ایستگاه دارای آلاچیق بودند. 38 ایستگاه از نظر صوتی دارای آسایش صوتی متوسطی بودند که تعداد صندلی های نیمکتی در آن ها 23 ایستگاه، تعداد صندلی های بدون پشتی 10 ایستگاه و تعداد آلاچیق 15 ایستگاه است. سایر ایستگاه ها دارای وضعیت مناسبی بوده، که این ایستگاه ها غالباً در بخش شمالی و در کنار کانون فکری کودکان و نوجوان و موزه فرش قرار دارند. در نهایت این گونه می توان نتیجه گرفت که پارک لاله از جهت قرارگیری در منطقه آسایش صوتی وضعیت متوسط به پایینی را داراست و پیشنهاد اصلی در صورت لزوم جهت نگهداری بر حسب عوامل دیگر استفاده از صندلی های پارکی آکوستیکی است.  

اندیشمندان به منظور کاهش مسائل ناشی از مدهای حمل ونقل، توسعه حمل ونقل عمومی را به عنوان راهکار مناسب مطرح کرده اند. سیستم تراموا به علت اشغال کم فضا، حداقل صدای تولیدی، و انعطاف پذیری بالا یکی از مناسب ترین گزینه ها در حمل ونقل درون شهری است. با توجه به توسعه آتی در شهر تبریز سیستم تراموا گزینه مناسبی برای توسعه حمل ونقل درون شهری است. هدف اصلی پژوهش حاضر واکاوی شاخص های طراحی و گردشگری شهری در احداث تراموای شهری است. با توجه به هدف پژوهش، روش پژوهش حاضر دارای ماهیت کمی می باشد و براساس مطالعات صورت گرفته، شاخص های طراحی مسیرها و ایستگاه های ترامواشهری استخراج و با استفاده از پرسشنامه و تکمیل آنها مبنی بر نظرات متخصصان در دانشگاه و سازمان ترافیک به بررسی و تحلیل تطبیقی اطلاعات حاصل با استفاده از آزمون های فریدمن و کندال در نرم افزار SPSS پرداخته شده است. نتایج حاصل حاکی از آن است که مولفه سهولت دسترسی با بیش ترین امتیاز دارای بیشترین اهمیت و مولفه عدالت و همه شمولی با کم ترین امتیاز دارای کمترین اهمیت در تدوین شاخص های طراحی مسیر و ایستگاه های تراموای شهری است. شاخص های اتصال و پیوستگی، سهولت دسترسی، عدالت و همه شمولی کارائی و پاسخدهی و حمل ونقل پایدار از شاخص های طراحی مسیرها و ایستگاه های تراموا محسوب می شود که در تمامی بافت های شهری دارای اهمیت است. با توجه به ویژگی های بافت تاریخی، شاخص های هویت وگردشگری پایدار نیز در کنار شاخص های مذکور در طراحی مسیرها و ایستگاه های تراموا حائز اهمیت است. به همین منظور راهکارهایی در راستای تحقق شاخص های ارائه شده پیشنهاد شدند.  

مساجد به عنوان یک مکان سوم از صدر اسلام تا به امروز دارای کارکردهای مختلفی بوده اند. به طوریکه این اماکن مذهبی فرهنگی علاوه بر بعُد عبادی و نیایشی همواره در امور فرهنگی- اجتماعی و تقویت آرمان های والای انسانی ایفای نقش کرده اند. هدف پژوهش حاضر تبیین نقش مساجد به عنوان یک مکان سوم در پایداری اجتماعی شهر خرم آباد است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نوع پیمایشی است. نمونه آماری مورد پژوهش شامل 150 نفر از شهروندان شهر خرم آباد است که به صورت تصادفی ساده با استفاده از نرم افزار Sample Power مورد بررسی قرار گرفته اند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS26 و AMOS24 استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه ای پژوهش نشان داد مساجد با میانگین 92/2 نقش کمی بر پایداری اجتماعی شهر خرم آباد دارند. همچنین نتایج مدل عاملی مرتبه دوم پژوهش نشان داد در میان ابعاد مورد مطالعه، بُعد - سیاسی فرهنگی با بار عاملی 98/0 داری بیشترین اثرگذاری و بُعد اجتماعی و اقتصادی با وزن عاملی 42/0 دارای کمترین اثرگذاری در شهر خرم آباد است. در نهایت نتایج تحلیل مسیر مدل ساختاری پژوهش نشان داد که دست یابی به پایداری اجتماعی از طریق مساجد در شهر خرم آباد با بهبود شاخص های اثرگذار در شش بعُد سرمایه اجتماعی، تعاملات اجتماعی و افزایش حس تعلق، تبادل آزادانه عقاید و آرا، تقویت همبستگی اجتماعی و تقویت روحیه جمعی با وزن های کوواریانسی 49/0، 48/0، 47/0، 42/0، 32/0 و 19/0 امکان پذیر است.  

عمق برف یکی از پارامترهای ورودی مهم در بسیاری از مدل های کشاورزی، هیدرولوژی و اقلیمی است. با این حال عدم قطعیت هایی در برآورد عمق برف با استفاده از ابزار سنجش از دور نوری به دلیل محدودیت های موجود در شیوه تصویربرداری وجود دارد. از این رو هدف این پژوهش استفاده از ابزار سنجش از دور مایکروویو فعال در برآورد عمق برف در مناطق کوهستانی است. بدین منظور از روش تداخل سنجی راداری تصاویر مایکروویو فعال و اندرکنش سیگنال مایکروویو با توده برف استفاده شد. داده های به کار رفته، شامل تصاویر سنتینل 1 از رشته کوه های زاگرس در کشور ایران در تاریخ فوریه 2017، مارس 2019 و 2020 بود. همچنین، به منظور اعتبارسنجی الگوریتم پیشنهادی از اندازه گیری میدانی عمق برف استفاده شد. به منظور برآورد بهتر عمق برف، نتایج در دو کانال VV و VH با استفاده از ضریب وزنی بدست آمده از زاویه تابش محلی ترکیب شدند. مقایسه نتایج روش پیشنهادی با برداشت های میدانی نشان دهنده همبستگی 86/0 بود. همچنین مقادیر RMSE و P-Value به ترتیب 37/14 سانتیمتر و 009/0 بدست آمد. با توجه به پارامترهای آماری بدست آمده از اعتبار سنجی روش پیشنهادی، کارایی آن در برآورد عمق برف مناسب بود.