فرهنگ ایلام

سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که در حوزه های گوناگون علوم اجتماعی، جامعه شناسی و اقتصاد مورد توجه قرار گرفته است و ماهیت بین رشته ای دارد. این مفهوم از علوم اجتماعی وارد علوم سیاسی شده است و به عنوان پل ارتباطی بین اقتصاد، جامعه شناسی و علوم سیاسی، نقش مهمی در صحنه روابط سیاسی جامعه و حکومت، بخصوص در بحث مشارکت سیاسی، انسجام اجتماعی، امنیت و وفاق ملی دارد. سرمایه اجتماعی از مهمترین شاخصه های رشد و توسعه است. دانشجویان به عنوان فعالان سیاسی جوامع که به سرنوشت خود و جامعه حساس هستند، نقش مهم و جایگاه بالایی در جامعه دارند. بهره مندی جامعه از توانمندی های این قشر یکی از شرایط توسعه سیاسی و اجتماعی است. در همین راستا مقاله حاضر به روش توصیفی – همبستگی، به بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و مشارکت سیاسی دانشجویان شهر ایلام پرداخته است.  جامعه آماری پژوهش را دانشجویان شهر ایلام تشکیل می دهند که 384 نفر از آنان با استفاده از فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. انتخاب نمونه ها به روش نمونه گیری تصادفی ساده صورت گرفت. ابزار گردآوری داده ها و اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بود که اعتبار آن به روش صوری و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ به دست آمد. داده ها نیز از طریق نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین سرمایه اجتماعی و مشارکت سیاسی، رابطه معناداری وجود دارد. رابطه اعتماد اجتماعی، هنجارهای اجتماعی و شبکه های اجتماعی نیز با تمام ابعاد مشارکت معنی دار است.

باران عامل اصلی تداوم حیات، نعمت بی بدیل خداوند و نماد رحمت اوست. مردم کردزبان مانند سایر ایرانیان، برای تکریم باران، آیین های بسیاری داشته اند. آنان برای رفع خشکسالی و کمبود باران، به اجرای سنت هایی چون:اند اندنننن هلط هلط هلوونه کط، گاؤووانه کی، گدایی کردن آب، جنگ و درگیری تصنعی، چیستان، آب فروختن، بووکه بارانه، بیل دانه، بازی په ثان و ... می پرداختند. بارش متمادی باران های ویرانگر و سیل آسا نیز آنان را به اجرای رسومی برای بند آوردن باران مقید می کرد؛ از جمله این آیین ها می توان به ئاساره چز، پنهان کردن شیر زائو، دفن نی و نعل، چهل کچل و ... اشاره کرد. باران در نامگذاری ماه های کُردی نقش داشته است؛ چنانکه نام دیگر ماه «که وکؤ» در برخی از روستاها «به خته واران» است. حتی محور انجام بسیاری از سنن کردی مانند: «پنجه شور»، «خه ره گه وه ئاو مه وه ر»، «چارچار»، «سط شه ش» و ... نیز باران است. سنن مربوط به باران، بر اساس شیوه اجرا، به دو دسته گروهی و فردی تقسیم می شوند. در شکل فردی این آیین ها، که به نوعی طلسم یا حرز محسوب می شوند، اعتراض برای برانگیختن خشم و به دنبال آن شفقت ایزد دیده می شود؛ اما در شکل گروهی آن، مبانی اسطوره ای و نیایش جمعی و معنوی غالب است. مقاله حاضر، که گردآوری اطلاعات آن به روش کتابخانه ای و مصاحبه بوده، با رویکرد توصیفی - تحلیلی  به تبیین آیین های مربوط به باران در مناطق کردنشین و جایگاه اسطوره ای آنها پرداخته است.

با روی کار آمدن صدام در عراق و قدرت گرفتن حزب بعث، روابط این کشور با ایران متشنج گردید و زمینه های جنگ فراهم شد که اخراج بیشتر ایرانی تبارها را از کشور عراق در پی داشت. بسیاری از آنها، که به معاودین (بازگشت داده شدگان) شهرت یافتند، در شهر ایلام ساکن شدند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات آن، بهره گیری از کتاب ها، مقالات، اسناد و مصاحبه با آگاهان بوده است. این پژوهش با هدف پاسخ به این پرسش انجام شد که معاودین از نظر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی چه تأثیری بر شهر ایلام داشته اند؟ یافته های پژوهش در خصوص نقش و حضور معاودین ایلام در جنگ تحمیلی، 24 شاخص در قالب 7 مقوله فرعی (پشتیبانی از جبهه های جنگ، دفاع از سرزمین، مددرسانی به خانواده های آسیب دیده، افزایش اتحاد و همبستگی ملی، ثبت خاطرات و تجربیات، کمک در بازسازی پس از جنگ، حفظ ارزش های انسانی و ملی) را نشان داد. در مورد اثرات فرهنگی حضور معاودین ایلام در جنگ تحمیلی، سه مقوله فرعی، شامل تنوع فرهنگی (5 شاخص)، حفظ میراث فرهنگی (5 شاخص) و تقویت زبان و ادبیات (4 شاخص) و در مورد اثرات اجتماعی حضور معاودین ایلام در جنگ تحمیلی، سه مقوله فرعی، شامل ایجاد شبکه های اجتماعی (4 شاخص)، مشارکت در فعالیت های اجتماعی (5 شاخص) و افزایش آگاهی اجتماعی (4 شاخص) شناسایی شد. در مورد تأثیرات اقتصادی حضور معاودین ایلام نیز سه مقوله فرعی، شامل رشد بازارهای محلی (5 شاخص)، ایجاد اشتغال (5 شاخص) و سرمایه گذاری و رشد اقتصادی (3 شاخص) احصاء گردید.

امروزه تعداد زیادی از جمعیت جهان به زبان کردی صحبت می کنند. گویش های عمده این زبان شامل سورانی، کرمانجی، اورامی- گورانی و کردی جنوبی هستند که هرکدام، لهجه ها و زیرگویش های مخصوص به خود را دارند. این تحقیق با تأکید بر «کردی ایلامی» (که گاه نیز کردی فیلی نامیده می شود) از گویش های کردی جنوبی انجام شده است که زبان رایج در بسیاری از مناطق استان ایلام و بخش هایی از کشور عراق مانند خانقین و مندلی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی (مقابله ای) انجام شده و به بررسی وجود اشتراک و افتراق زمان فعل در گویش کردی ایلامی و زبان فارسی پرداخته است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که در ساختار انواع فعل در هر دو زبان مورد بررسی، هم تشابه و هم تفاوت وجود دارد و بیشترین تفاوت ها به شناسه ها، معادل های زمانی، افعال و صیغه های دوم شخص و سوم شخص جمع برمی گردد. جمع آوری داده ها به منظور تحلیل و مقایسه ساخت معلوم و مجهول نیز به دو روش کتابخانه ای و میدانی انجام شد. در روش میدانی، با استفاده از پرسشنامه ای محقق ساخته، معادل کردیِ سی جمله معلوم و مجهول فارسی، از 12 گویشور کردی فیلی ساکن در شهرستان ایلام - که اکثرا بیسواد یا کم سواد بودند – به دست آمد. نتیجه این بررسی حاکی از آن است که مجهول در گویش کردی ایلامی ساختی مستقل دارد.

پژوهش حاضر با هدف مطالعه پدیده خودکشی زنان در شهرستان هلیلان از توابع استان ایلام با استفاده از روش کیفی انجام شد. برای رسیدن به این منظور، مصاحبه های عمیقی با 20 نفر از زنان و دخترانی که اقدام به خودکشی داشته اند یا از نزدیکان آنها، زنی اقدام به خودکشی کرده است، انجام شد. پشتوانه نظری این پژوهش، نظریه خودکشی دورکیم و دیدگاه گیدنز در رابطه با تأثیر مدرنیته بر جامعه پذیری افراد و نحوه تکوین هویت آنها بود. بر طبق یافته های این پژوهش، عواملی چون ظهور رسانه ها، توسعه مدارس و دانشگاه ها و رشد و توسعه حمل و نقل برون شهری از یک سو و گسترش عواملی چون: اختلافات خانوادگی، ازدواج های تحمیلی، خشونت خانگی، طلاق، بهتان، نظارت حداکثری و پوشش اجباری، بر شکل گیری و افزایش خودکشی تأثیر بسزایی داشته اند.

ادبیات تطبیقی با بهره گیری از روش مقایسه، به مطالعه و بررسی موضوعات متنوع ادبی در زبان های گوناگون و زمان های مختلف می پردازد. داستان های غنایی منظومی به زبان کردی وجود دارد که گاه متأثر از خسرو و شیرین نظامی به وجود آمده اند و تاکنون پژوهش درخور توجهی در مورد آنها انجام نگرفته است. بررسی این منظومه ها و مقایسه آنها با خسرو و شیرین نظامی، به دریافت برخی پیوندها و تعاملات ادبی میان آنها می انجامد. این تحقیق که با روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده، در پی پاسخ به این پرسش بوده است که: مقایسه عناصر داستان در منظومه های «خسرو و شیرین» نظامی با «خورشید خاوه ر» لطفی کار، چه شباهت ها و تفاوت هایی را به دست می دهد؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد که منظومه خورشید خاوه ر لطفی کار که به گویش کُردی ایلامی سروده شده است، ضمن اثرپذیری از خسرو و شیرین، به دلیل برخی نوآوری های ادبی و داستانی، با منظومه نظامی تفاوت بسیاری دارد؛ اما از منظر درون مایه، لحن، کشمکش، شخصیت پردازی، مکان و گفت وگو، با هم اشتراکاتی دارند.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی تولیدات علمی مرتبط با ایلام در پایگاه اسکوپوس از سال 1997 تا پایان سال 2023 و از طریق به کارگیری تکنیک های ترسیم نقشه علمی (با کمک نرم افزار وی.اُ.اِس ویوئر) و داده کاوی انجام شده است. جامعه و نمونه پژوهشی شامل تمامی تولیدات علمی پایگاه استنادی اسکوپوس (1241 اثر) بود که با کلیدواژه «ایلام» یا «ایلامی» استخراج و ذخیره شدند. یافته ها نشان می دهد که بیشتر تولیدات علمی، در قالب مقاله (Article)، به زبان های انگلیسی و  فارسی و در زمینه پزشکی، علوم کشاورزی و بیولوژیک و علوم محیطی ارائه شده است. برترین نشریه، چه از نظر فراوانی و چه از نظر تعداد استناد، نشریه «Journal Of Clinical And Diagnostic Research»؛ برترین دانشگاه های حامی، «دانشگاه علوم پزشکی ایلام» و «دانشگاه ایلام»؛ برترین مؤسسه، چه از نظر فراوانی و چه از نظر تعداد استناد، «مرکز آسیب های اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی ایلام» و برترین نویسنده، «آرایش» فقط با 6 اثر است. بیشتر کلیدواژگان مربوط به حوزه پزشکی و سلامت بوده و به «ایلام» بیشتر از «ایلامی» توجه شده است. مباحث فرهنگی نیز به غیر از گویش کردی ایلامی، کمتر مورد توجه بوده است. واژگان فرهنگ سازمانی فقط 2 بار، سرمایه نمادین فرهنگی، ارزش های فرهنگی، فرهنگ ایمنی بیمار، نظرسنجی در مورد فرهنگ بیمار، عوامل اقتصادی و اجتماعی - فرهنگی، بلوغ فرهنگ ایمنی و عوامل اجتماعی – فرهنگی نیز فقط 1 بار در این آثار مشاهده شده است. هم افزایی و مشارکت بیشتر پژوهشگران، مؤسسات و نهادها، به توسعه بیشتر ایلام، به ویژه از جهت فرهنگی خواهد انجامید.

در اواخر قرن هجده و اوایل قرن نوزدهم میلادی در ادبیات اروپا، مکتبی به نام رمانتیسم به وجود آمد که واکنشی بود در مقابل مشرب کلاسیسیزم که بر عقل و منطق تأکید داشت. اساسِ فکری این نهضت، توجه به زشتی ها و زیبایی های فطری انسان هاست. مهمترین مضامین این مکتب عبارتند از: بازگشت به طبیعت، آزادی، مخالفت با خرد، گریز و سیاحت و کشف و شهود. یکی از بهترین نمونه های شعر و ادبیات کوردی جنوبی، که مؤلفه های رمانتیسم در آن وجود دارد، مثنوی «دلبر» از حشمت منصوری است. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی، مثنوی دلبر را واکاوی کرده و مهمترین مفاهیم رمانتیسم را در آن نشان داده است. نتایج پژوهش، بیانگر آن است که منصوری بر این عقیده بوده است که از طریق دل و شهود، بهتر می توان به انتقال مفاهیم کمک کرد. گریز و سیاحت و کشف و شهود نیز با آرایه ای از اندیشه و تصاویر زیبای حسی، از جمله مواردی هستند که به مثنوی دلبر، کیفیتی رمانتیک بخشیده اند.