شهر پایدار

این پژوهش در پی یافتن پیامدهای مالی و اقتصادی پراکنش شهری بر مدیریت شهری است. برای این منظور از رویکرد تفسیری و روش نظام مند فراترکیب بهره می برد. جامعه آماری، یافته های سایر پژوهشگران در حیطه مالیه یِ پراکنش شهری در بازه 2022-1970 میلادی است. داده ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA کدگذاری و تفسیر شده اند. نتایج نشان می دهد که منافع مالی و اقتصادی ناشی از پراکنش شهری در 7 دسته «درآمد املاک و مستغلات؛ درآمد کسب وکار، فروش و خدمات؛ کمک های حکومتی؛ کاهش هزینه امنیت؛ کاهش هزینه محیط زیست و خدمات شهری؛ کاهش هزینه کالبدی و شهرسازی؛ و کاهش هزینه حمل ونقل و ترافیک» قرار می گیرد. اما هزینه های ناشی از پراکنش شهری شامل «هزینه اجتماعی و فرهنگی؛ هزینه حمل ونقل و ترافیک؛ هزینه های کالبدی و شهرسازی؛ هزینه محیط زیست و خدمات شهری؛ هزینه خدمات جاری و اداری؛ هزینه امنیت و خدمات اضطراری» است. بیشتر محققان اذعان داشته اند که پراکنش، هزینه های به مراتب بیشتری به نسبت منافع مالی و اقتصادی آن برای شهر در پی دارد که عمده هزینه ها در بخش های محیط زیست و خدمات شهری و همچنین حمل ونقل و ترافیک انجام می شود. در مورد منافع پراکنش شهری پژوهشگران بر منافع ناشی از املاک و مستغلات تأکید کرده اند. در بسیاری از شهرهای جهان ازجمله شهرهای کشورهای درحال توسعه، مالکیت گسترده زمین شهری و دارایی های فیزیکی موجود در آن، به این معنی است که مالیات و عوارض بر آن ها می تواند درآمدهای عمومی را به شکل قابل توجهی افزایش دهد که با افزایش بهره وری شهرها می تواند همچنان افزایش یابد. به نظر می رسد تا زمانی که تغییری اساسی در ساختار مالی مدیریت شهری ایجاد نشود؛ روند پراکنش شهری امری اجتناب ناپذیر است.

گسترش فعالیت های ساختمانی و صنعتی در شهر، افزایش ضایعات، مشکلات و اثرات زیست محیطی متعددی را بوجود آورده است. از این رو، انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی پیش از اجرای هر پروژه شهری ضروری است. در این پژوهش به ارزیابی اثرات زیست محیطی پیاده راه های شهری با روش ماتریس ارزیابی سریع اثرات پرداخته شده است. در روش مذکور پس از شناسایی فعالیت های طرح پیشنهادی، تاثیر آن ها بر هریک از ابعاد چهارگانه "فیزیکی_شیمیایی"، "بیولوژیکی- اکولوژیکی"، "اجتماعی- فرهنگی" و "اقتصادی- فنی" در دو فاز ساختمانی و بهره برداری شناسایی می شود. اما در پژوهش جاری جهت تدقیق و محدود سازی ابعاد، فعالیت های طرح پیشنهادی در دو بعد "اجتماعی- فرهنگی" و "اکولوژیکی- بیولوژیکی" بررسی می گردد. بدین منظور پس از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی، تعدادی از متخصصان شهری، مهمترین عوامل محیطی " اجتماعی- فرهنگی" و " بیولوژیکی- اکولوژیکی" را در پیاده راه سلامت شیراز  انتخاب و پیاده راه را در دو فاز ساختمانی و بهره برداری با استفاده از معیارهای روش ارزیابی سریع اثرات، امتیازدهی کردند. در نهایت مشخص شد که این پروژه، در مجموع هردو فاز، دارای اثرات منفی نبوده است. اما ارزیابی این پروژه در فاز ساختمانی و بهره برداری دارای امتیازات منفی در برخی از زیرمجموعه های عوامل محیطی مذکور و همچنین، امتیازهایی با نمرات پایین در برخی از زیر مجموعه هاست. باتوجه به اینکه توسعه فیزیکی شهر فرآیندی پویا و مداوم است؛ این پروژه شهری می تواند در آینده مجددا ساخت و سازهایی را به همراه داشته باشد و الگویی برای پیاده راه های شهری دیگر تلقی گردد. به همین منظور، راهبرد ها و سیاست هایی در جهت ارتقا کیفیت زیست محیطی پیاده راه ارائه شده است

پژوهش حاضر به واکاوی عوامل و پیشران های اثرگذار بر توسعه پایدار مناطق شهری قزوین با رویکرد تحلیل اثر مبادرت شد تا ضمن بررسی و ارزیابی شاخص های توسعه پایدار، اثرگذاری و اثرپذیری عوامل مختلف بر فرآیند توسعه پایدار این شهر نیز محقق شود. در این راستا این پژوهش از منظر هدف در رده پژوهش های کاربردی- توسعه ای و از منظر روش در دسته روش های توصیفی- تحلیلی قرار می گیرد که با رویکردی اکتشافی نسبت به شناسایی عوامل و نیروهای پیشران مبادرت نموده است. شناسایی متغیرها نیز با استفاده از روش کتابخانه ای و تکنیک های پویش محیطی (شامل جستجو در اسناد فرادست، مقالات علمی و طرح های پژوهشی) و جمع آوری اطلاعات و داده ها با تکنیک دلفی (استفاده از نظرات متخصصان و خبرگان منتخب) از جامعه نمونه 30 نفر از متخصصان مطلع و آشنا با بحث توسعه و ویژگی های شهر قزوین جمع آوری شده است. سپس با تکنیک تحلیل اثرات متقاطع یا تحلیل ساختاری در قالب نرم افزار میک مک تجزیه و تحلیل شده است. نتایج حاصله نشان می دهد در شرایط کنونی عوامل و پیشران های مورد بررسی در شهر قزوین شرایط و وضعیت ناپایداری دارند. همچنین مدیریت مناسب حریم، ارتقاء خدمات شهری و توسعه فناوری و شهر هوشمند نسبت به سایر عوامل و پیشران ها اثرگذاری بیشتری بر توسعه پایدار شهر قزوین دارند. علاوه بر این باتوجه به ظهور و بروز فناوری های نوین و نسل سوم شهرهای هوشمند در جهان، جایگاه فناوری و شهر هوشمند در شهر قزوین می تواند جایگاه ویژه ای داشته باشد و به عنوان عامل و پیشران تعیین کنندهای در توسعه آتی شهر باشد.

هدف پژوهش حاضر ارزیابی اثر تغییرات پوشش/کاربری زمین (LULC) کلان شهر تهران و حومه آن بر میزان ذخیره کربن و کیفیت زیستگاه با مدل های موجود در نرم افزار InVEST است. بنابراین نخست مقادیر ذخیره کربن در 4 مخزن اصلی محاسبه و سپس منابع تهدید منطقه، فاصله اثرگذاری تهدید و میزان حساسیت، کیفیت و تخریب زیستگاه ها در هریک از طبقات LULC برآورد گردید. در نهایت با هدف واکاوی ارتباط بین خدمات اکوسیستم (ESs) و شرایط اقلیمی، روند مؤلفه های اقلیمی مؤثر بر ESs در حوضه مطالعاتی ارزیابی و همبستگی بین دو عامل مشخص شد. نتایج نشان داد محدوده پارک چیتگر و نواحی شمال شرق حومه شهر، با بیشینه میزان جذب650 تن کربن در سال، بالاترین مقادیر جذب کربن را در هر 4 مخزن دارا هستند. خروجی کیفیت زیستگاه InVEST نیز حاکی از این بود که مطلوب ترین کیفیت زیستگاه با پوشش 16 درصدی (ارزش های بین 7/0 تا 1) متعلق به بخش های شمالی حوضه است و به مرور به سمت نواحی جنوبی و به ویژه جنوب غربی، کیفیت زیستگاه کاهش پیدا می کند. در نهایت با تحلیل رابطه خطی بین ESs و پارامترهای اقلیمی در پهنه مورد مطالعه این نتیجه حاصل شد که ESs با بارش و دما به ترتیب ارتباط مستقیم و معکوسی دارند؛ هرچند مقادیر ضریب همبستگی بین عامل ها پایین بود (دما و ES=221/0، بارش و ES=234/0) اما روند معنی دار افزایشی دما و کاهشی بارش (سطح اطمینان 95/0) در دوره 1991-2022 از یک سو و تغییرات LULC در نتیجه فعالیت های انسانی از سوی دیگر، امید به شرایط مطلوب خدمات اکوسیستمی در آینده کلان شهر تهران را به چالش می کشد.

امروزه در مدل های توسعه شهری پایدار مشارکت مردمی اصلی بی بدیل در چابک سازی نهادهای اداری به شمار می آید و اهمیت فزاینده موضوع چابک سازی سازمانی در سه دهه گذشته سبب کاربرد بیشتر آن در این حوزه شده است. روش تحقیق: هدف این تحقیق، توسعه و ارائه یک مدل کاربردی است و برای این منظور، از روش ترکیبی کیفی-کمی اکتشافی استفاده شده است. برای طراحی مدل چابک سازی سازمانی در راستای توسعه مشارکت مردمی از تحلیل مضمون به روش کیفی کدگذاری (کلارک و براون) استفاده گردید و داده های متنی مربوط به موضوع مورد مطالعه بررسی گردید و مضامین چابکی شناسایی شدند و مدلی چابک سازی سازمانی مبتنی بر توسعه مشارکت مردمی تدوین و پیشنهاد گردید.سپس در بخش کمی، جامعه مورد بررسی شامل مدیران، رؤسای ادارات سازمان اوقاف بود که حجم نمونه از طریق فرمول کلاین 200 نفر و نمونه گیری بصورت تصادفی ساده انجام شد.بحث و یافته ها: یافته ها نشان داد چابک سازی سازمانی در راستای توسعه مشارکت مردمی یک سازه چند بعدی شامل بعد شایستگی های فردی، بعد سفارشی سازی و ارتقا کیفیت، بعد مجازی سازی، بعد نهادینه سازی آموزش و یادگیری، بعد یکپارچگی درون سازمانی، بعد تعاملات بیرون سازمانی می باشد. ارتقای این ابعاد، توانایی سازمان ها در انطباق با تغییرات محیطی، پاسخگویی و بهره مندی از مشارکت فعال مردم را افزایش وشهر را به سوی توسعه پایدار رهنمون می سازد .نتیجه گیری: مدل پژوهش در قالب یک سازه چندبعدی، چارچوب مفیدی برای درک ماهیت چابک سازی سازمانی در راستای توسعه مشارکت مردمی در اوقاف و امور خیریه برای مسئولان، مدیران و متخصصان شهری این حوزه فراهم میکند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل پیشران نظام برنامه ریزی مسکن شهر تهران با رویکرد آینده پژوهی انجام شده است. نوشتار پیش رو ازلحاظ هدف کاربردی است و با توجه به مؤلفه های موردبررسی، رویکرد حاکم بر آن روش توصیفی تحلیلی است. در پژوهش حاضر به منظور انتخاب آگاهانه شرکت کنندگان، از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. اساس به کار بردن روش نمونه گیری هدفمند، انتخاب گروهی از خبرگان است که بررسی عمیق یا فهمی کلی نسبت به ماهیت پژوهش آگاهی داشته باشند. با استناد به توضیحات گفته شده جامعه آماری پژوهش پیش رو 74 نفر از کارشناسان خبره در حوزه مسکن شامل اساتید دانشگاهی متخصص در حوزه موردمطالعه هستند. تعداد حجم در نظر گرفته شده برای تکنیک دلفی 10 نفر و برای اجرای تحلیل تأثیرات متقابل در نرم افزار میک مک حجم نمونه در نظر گرفته شده با توجه به آشنایی متخصصین به این نرم افزار 64 نفر در نظر گرفته شد. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که پیشران های ضوابط و مقررات مسکن، نرخ تورم، قیمت ارز و طلا، حجم نقدینگی، اقتصاد کلان، ثبات مدیریت شهری، تسهیلات بانکی، قیمت زمین و مسکن، تحریم های بین المللی وضعیت عرضه و تقاضا به عنوان پیشران های کلیدی در نظام برنامه ریزی مسکن در شهر تهران نقش دارند

افزایش مشکلات ناشی از رشد بی رویه شهرها، محققان و مدیران شهری را به چاره اندیشی و حل مسائل شهری واداشته است. یکی از راه های مؤثر در کاهش مسائل، رشد هوشمند شهری است که از اصل های مهم آن، توسعه میان افزا می باشد. این اصل بر استفاده و بهره گیری از ظرفیت های درونی شهرها مانند توسعه بر روی زمین های متروکه و بدون استفاده داخل بافت موجود شهرها، توسعه دوباره ساختمان ها و محیط های در حال استفاده تأکید دارد. هدف اصلی این پژوهش شناسایی ظرفیت های رشد هوشمند بر اساس اصل توسعه میان افزا در منطقه یک شهر یزد می باشد. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش مطالعه، توصیفی- تحلیلی می باشد. در تحلیل وضعیت کاربری اراضی منطقه یک شهر یزد مشخص گردید که 34 درصد از منطقه یک شهر یزد را زمین بایر تشکیل داده است. در ادامه جهت شناسایی ظرفیت های توسعه محدوده های ساخته شده معیارهای مؤثر در توسعه با استفاده از مبانی نظری و مطالعه تحقیقات مرتبط با رشد هوشمند و توسعه میان افزا انتخاب گردید سپس با تعیین میزان ارجحیت معیارها نسبت به یکدیگر و به کمک تکنیک SWARA وزن هریک از معیارها به دست آمد. سپس لایه های موردنظر در محیط ARCGIS آماده سازی گردید و از روش مجموع ساده وزنی (SAW) جهت نرمال سازی لایه ها و تلفیق آن ها بهره گرفته شد و نقشه اولویت بندی ظرفیت های توسعه محدوده ساخته شده در چهار طبقه ارائه گردید که اولویت اول 328 هکتار، اولویت دوم 305 هکتار، اولویت سوم 320 هکتار و اولویت چهارم 118 هکتار محاسبه شده است