مطالعات رفتار سازمانی

در سال های اخیر یکی از چالش های مهم و قابل توجه در مدیریت دولتی، موضوع اخلاق بوده است. ایجاد و حفظ سطح بالایی از رفتار اخلاقی به منظور ارتقای اثربخشی کارکنان و تقویت هرچه بهتر روابط بین افراد، یکی از مسائل ضروری پیش روی سازمان هاست که نیاز به پرورش رهبران اخلاقی برای سازمان ها را امری ضروری و اجتناب ناپذیر نموده است. مفهوم سازی رهبری اخلاقی برمبنای ادراک افراد از ویژگی ها و رفتارهای رهبری اخلاقی است که متأثر از ویژگی ها و ارزش های فرهنگی جوامع موردمطالعه است، لذا در این مقاله تلاش شده است به مفهوم سازی مجدد آن در کشور ایران که دارای ارزش های اخلاقی، دینی و فرهنگی متمایزی نسبت به کشورهای دیگر است، پرداخته شود. روش گردآوری اطلاعات ازطریق گروه های کانونی و مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته است که بدین منظور از سه گروه کانونی مختلف شامل مجموعاً 16 نفر از اساتید، مدیران و کارشناسان سازمانی و انجام مصاحبه های عمیق با 14 نفر از مدیران بخش دولتی تا مرحله اشباع نظری استفاده شده است. اطلاعات حاصل شده به روش تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفته و نهایتاً 28 مضمون فرعی درقالب هشت مضمون اصلی و در سه سطح فردی، گروهی و سازمانی شناسایی شد. مضامین اصلی شناسایی شده در سطح فردی شامل، اصالت و  بزرگ منشی، در سطح گروهی شامل راهبری اخلاقی، توانمندسازی پیروان و روابط اخلاقی و در سطح سازمانی شامل رفتار حرفه ای، تصمیم گیری اخلاقی و الهام بخشی و همگانی سازی اخلاقیات است.

محیط کار، یکی از مکان های تعامل اجتماعی است که در آن زمینه های زیادی برای بروز برخی از بدرفتاری ها وجود دارد. یکی از این گونه های رفتاری، زیرآب زنی سازمانی است. درک زمینه ها و پیامدها و راهکارهای مدیریتی، به منظور جلوگیری از زیرآب زنی در سازمان برای افزایش اثربخشی کارکنان و بهره وری سازمان مهم است. هدف پژوهش حاضر، بررسی پیشایندها و پسایندهای زیرآب زنی در سازمان و ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از این پدیده است. روش مورداستفاده در این پژوهش، کیفی است. جامعه موردمطالعه، مدیران سازمان های دولتی شهر تهران هستند که ده نفر تا رسیدن به اشباع نظری به صورت نمونه گیری هدف مند انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از ابزار مصاحبه و برای تجزیه وتحلیل آنها از روش تحلیل تم استفاده شده است. یافته های حاصل از مصاحبه نشان می دهد که چهار عامل اصلی ایجادکننده زیرآب زنی؛ دو عامل پیامدهای ناشی از زیرآب زنی؛ سه عامل راهکارهای کنترل و مقابله با زیرآب زنی و سه عامل تعدیل کننده زیرآب زنی وجود دارد. براساس این یافته ها تصمیمات مدیریت و سازمان، عوامل محیطی و عوامل فردی باعث بروز رفتار زیرآب زنی در سازمان می شود. همچنین پسایندهای زیرآب زنی بین کارکنان نیز شامل پیامدهای شخصی و سازمانی می باشند. درنهایت راهکارهای توصیه شده برای مقابله با این پدیده شامل راهکارهای سازمانی، مدیریتی و راهکارهایی برای افراد قربانی است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی اشتیاق شغلی در رابطه بین هدف گرایی و ادراک شخصی از قابلیت استخدام با عملکرد پرستاران بوده است. جامعه آماری این تحقیق مجموعه پرستاران بیمارستان های فارابی و هفده شهریور است که تعداد آنها 264 نفر می باشد. روش نمونه گیری، تصادفی ساده و تعیین حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 154 نفر به دست آمد. به منظور واکاوی داده ها، ابتدا اطلاعات حاصل از پرسشنامه استخراج و سپس ازطریق نرم افزارهای آماریSPSS19 و SMART PLS مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته های این تحقیق نشان می دهد رابطه هدف گرایی و اشتیاق شغلی پرستاران مثبت و معنی دار نیست، درحالی که از میان سه بعد آن که شامل هدف گرایی یادگیری، هدف گرایی عملکرد اثباتی و هدف گرایی عملکرد اجتنابی می باشد، هدف گرایی یادگیری بر اشتیاق شغلی تأثیر مثبت و معنی دار دارد، همچنین نتایج نشان داد هدف گرایی پرستاران بر عملکرد پرستاران تأثیر مثبت و معنی دار دارد. ادراک شخصی از قابلیت استخدام بر عملکرد پرستاران تأثیری مثبت و معنی دار ندارد، درحالی که تأثیر ادراک شخصی از قابلیت استخدام بر اشتیاق شغلی پرستاران تأثیری مثبت و معنی دار است. در این پژوهش ثابت شد اشتیاق شغلی پرستاران بر عملکرد آنها تأثیر مثبت و معنی دار دارد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر متغیر انطباق پذیری مسیر شغلی بر تمایل به ترک شغل کارکنان با درنظرگرفتن نقش میانجی سریالی متغیرهای رضایت شغلی و استرس شغلی طراحی شده است. نوع تحقیق براساس هدف، کاربردی و براساس ماهیت و روش اجرا، توصیفی، همبستگی و باتوجه به مطالعه تأثیر متغیرها به نوعی از شیوه علّی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان شاغل در شرکت گلتاش، تولیدکننده محصولات آرایشی و بهداشتی است که 393 نفر بوده و حجم نمونه به روش تحلیل توان آماری به کمک نرم افزار SPSS SamplePower برابر 212 نفر درنظر گرفته شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده های تحقیق از نرم افزارهای SPSS و SmartPLS استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که رضایت شغلی و استرس شغلی به صورت سریالی و پیوسته به عنوان متغیر میانجی در رابطه بین انطباق پذیری مسیر شغلی و تمایل به ترک شغل عمل می نمایند. در این رابطه نقش میانجی رضایت شغلی تأیید و نقش میانجی استرس شغلی تأیید نشده و همچنین رابطه مستقیم انطباق پذیری مسیر شغلی و تمایل به ترک شغل تأیید نشده است. نتایج این پژوهش می تواند مورد استفاده مدیران سازمان موردمطالعه و همچنین شرکت های تولیدکننده محصولات آرایشی و بهداشتی قرار گیرد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی اعتماد بین فردی در رابطه بین خودکارآمدی با دوستی در محل کار اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی بود. این تحقیق ازحیث جهت گیری، کاربردی و ازلحاظ راهبرد پژوهش، توصیفی همبستگی و ازنظر افق زمانی، پژوهشی تک مقطعی است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در سال تحصیلی 1396-1395 بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای 393 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شد و به سه پرسشنامه؛ خودکارآمدی شرر(1982)، اعتماد بین فردی مک آلیستر (1995) و دوستی در محل کار نلسون و همکاران (2000) پاسخ دادند. پایایی پرسشنامه ها به روش آلفای کرانباخ به ترتیب 87/0، 89/0و 82/0 به دست آمد و برای تعیین روایی از نظرات خبرگان استفاده شد. برای تحلیل داده ها ازمدل یابی معادلات ساختاری استفاده گردید. نتایج نشان داد خودکارآمدی اثر مستقیم بر دوستی در محل کار ندارد، بلکه اعتماد بین فردی نقش میانجی دررابطه بین خودکارآمدی با دوستی در محل کار دارد. براین اساس، مدیران دانشگاه ها باید با تلاش درجهت ارتقای خودکارآمدی اساتید، موجبات افزایش حس اعتماد بین آنان را فراهم کرده و از این مسیر، دوستی در محل کار را بهبود بخشند.

به منظور بسط ادبیات مرتبط با آثار و پیامد رفتارهای منافقانه در سازمان ها، پژوهش حاضر بر آن است تا با ارائه الگویی، نقش این نوع رفتارها را در بروز  کجروی های سازمانی همراه با تبیین نقش میانجی اعتماد بین فردی و سکوت سازمانی در سازمان های دولتی شهر رفسنجان در سال 1397 مورد آزمون قرار دهد. به این منظور، پرسشنامه های پژوهش تهیه و بین نمونه 294 نفری از کارکنان مذکور توزیع شد. برای تحلیل داده ها، مدل یابی معادلات ساختاری اجرا و برای بررسی فرضیه ها، الگوی روابط بین پیشایندهای کجروی های سازمانی با نقش محرک رفتارهای منافقانه در ارتباطات بین فردی با میانجی گری سازه های اعتماد بین فردی و سکوت سازمانی تدوین و آزمون شد. نتایج نشان داد که در سطح اطمینان 95 درصد، رفتارهای منافقانه با اعتماد بین فردی و سکوت سازمانی ارتباط مستقیم معنی داری دارند. اعتماد بین فردی و راهبرد سکوت نیز ارتباط مستقیم معنی داری با کجروی های سازمانی دارند. درنهایت باتوجه به تأثیر مستقیم رفتارهای منافقانه بر بروز کجروی های سازمانی؛ می توان  استدلال نمود که سازه های اعتماد بین فردی و سکوت سازمانی، نقش میانجی نسبی را در این ارتباط ایفا می نمایند. بنابراین، شواهد حاکی از آن است که رفتارهای منافقانه با کاهش اعتماد بین فردی، زمینه ساز شیوع سکوت سازمانی بوده و به واسطه آن؛ ظهور و افزایش کجروی های سازمانی کارکنان را همراه داشته است.

اهمیت فزاینده توجه به رفتارهای کارکنان در سازمان باعث افزایش تحقیق در زمینه ادراک کارکنان از جو سازمان شده است. علی رغم ادبیات غنی و فزاینده این موضوع تا کنون نوع شناسی جامعی از جو سازمانی ارائه نشده است. هدف اصلی این پژوهش ارائه نوع شناسی جو سازمانی می باشد. روش تحقیق ترکیبی است و رویکرد متوالی اکتشافی می باشد. برای تحلیل داده های گردآوری شده از طریق مرور سیستماتیک در بخش کیفی، از تحلیل مضمون استفاده شد. این داده ها یک بار به صورت دستی و یک بار هم توسط نرم افزار MAXQDA کدگذاری شدند. نتیجه تحلیل داده های کیفی، شناسایی 437 کد اولیه، 37 مضامین پایه، 5 مضمون سازمان دهنده و 2 مضمون فراگیر بود که در قالب شبکه مضامین ارائه شده اند. یافته های بخش کیفی در قالب پرسشنامه سنخیت سنجی در اختیار 21 نفر از خبرگان دانشگاهی مدیریت رفتاری قرار گرفت. نتایج تحلیل بخش کمی نشان می دهد که تمامی مضامین شناسایی شده با اعمال اصلاحاتی جزئی مورد تایید قرار گرفتند. با توجه به یافته های پژوهش، نوع شناسی جو سازمانی با روش بیلی (1994) صورت گرفت و جو سازمانی در 6 نوع جو کارکردی، غیر کارکردی، دوستانه، خصمانه، متعالی و غیر متعالی نوع شناسی شد.

یکی از انواع حاد سوءرفتارهای سازمانی و بین فردی، اوباشگری سازمانی است و به مفهوم سوءاستفاده جمعی کارکنان از یک همکار یا به نوعی آزار و اذیت روانی فرد توسط عده ای دیگر است که با ایجاد فشارهای روانی بر فرد مورد نظر باعث ازبین بردن شخصیت او و ایجاد خلل در انجام منظم، مستمر و دائمی وظایف سازمانی می شود. با توجه به اهمیت مسئله اوباشگری و پیامدهای منفی آن شناخت و پیشگیری رفتارهای اوباشگری سازمانی نقش بسزایی در سلامت روانی و جسمانی کارکنان و افزایش بهره وری و کارایی سازمان خواهد داشت، از این رو، هدف مطالعه حاضر شناسایی عوامل سازمانی موجد اوباشگری سازمانی در سازمان است. پژوهش از نظر هدف کاربردی، و از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع پیمایشی است، که با بهره گیری از تکنیک دلفی اجرا شده است. جامعه آماری کلیه خبرگان آشنا به موضوع پژوهش و درگیر در مسائل کارکنان با سابقه تخصصی و تجربی بوده اند که به روش هدفمند انتخاب شدند. در نهایت، 29 نفر در سه دور دلفی شرکت کردند و به پرسشنامه دلفی پاسخ دادند. ابتدا با مطالعه متون مرتبط با موضوع پژوهش 29 عامل سازمانی موجد اوباشگری شناسایی شد. سپس، این 29 عامل در اختیار خبرگان قرار گرفت و با نظر اصلاحی آن ها و طی سه دور دلفی، 31 عامل شناسایی شد. برای اندازه گیری میزان توافق نظر خبرگان ضریب هماهنگی کندال محاسبه شد. دلفی در سه دور اجرا شد. در نتیجه، 31 عامل سازمانی موجد اوباشگری در پنج دسته عوامل ساختاری، عوامل رفتاری – ادراکی، عوامل شغلی، عوامل مدیریتی و عوامل فرهنگی قرار گرفت.