مطالعات رفتار سازمانی

رهبری در زندگی بشری از جایگاه ویژه ای برخوردار است و به دنبال ایجاد نیروی بالقوه برای الهام بخشیدن به افراد جهت نیل به اهداف فردی و سازمانی است. امروزه کمال جویی و جستجوی معنا و مفهوم زندگی فردی و سازمانی موضوعی است که برای رهبران و پیروان اهمیت بسزایی دارد. رهبری توحیدی، مسیر کمال انسانی را بر اساس هستی شناسی، معرفت شناسی و سیر در عوالم وجود ترسیم می-نماید. این تئوری مفهومی نوپا در حوزه رهبری سازمانی است که سعادت انسانی را در زندگی فردی و سازمانی دنبال می کند. هدف از پژوهش حاضر مفهوم پردازی تئوری رهبری توحیدی است. این پژوهش بر حسب هدف، بنیادی و از لحاظ روش اجرا با روش مرور سیستماتیک و تحلیل مضمون گزاره های مختلف مربوط به مفهوم رهبری توحیدی را شناسایی، گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و با بهره گیری از رویکرد یکپارچه سازی، تعریفی از آن پیشنهاد داده است. برای شناسایی منابع از پایگاه های داده EBSCO، SCOPUS، WIELY، SCINCE DIRECT، PROQUEST، SPRINGER استفاده شد و در نهایت از مجموع 189 مقاله شناسایی شده، 19 مقاله برگزیده شد. در نتیجه تجمیع و پس از طی فرآیند کدگذاری، گزاره های کدگذاری شده در شش مقوله اصلی ماهیت، عوامل موثر بر شکل گیری، ویژگی ها، راهبردهای رشد و تعالی، پیامدها و ارزش ها دسته بندی شدند.

هدف این پژوهش، یافتن شاخص های پراهمیت در ایجاد استرس شغلی کارکنان صنعت حمل و نقل هوایی کشور در دوران کرونا بوده است. این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه ای-کاربردی، از حیث نحوه گردآوری داده ها از نوع پژوهش های توصیفی به شیوه پیمایشی و از نظر نوع داده های گردآوری شده، کمی است. جامعه آماری پژوهش را 1420 نفر از کارکنان شاغل در بخش ستاد صنعت حمل و نقل هوایی ایران تشکیل دادند که با روش نمونه گیری تصادفی ساده 312 نفر از آنها برای نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های این پژوهش، پرسشنامه محقق-ساخته و مشتمل بر 126 سوال تخصصی در راستای متغیرهای پژوهش بوده است که براساس طیف پنج گزینه ای لیکرت طراحی شده اند. نتایج پژوهش نشان داد ابعاد محیط کاری، سن و تجربه عامل های مهم در ایجاد استرس شغلی کارکنان صنعت حمل و نقل هوایی در دوره پاندومی کووید 19 هستند و از تعداد 126 شاخص معرفی شده، تعداد 43 شاخص مستقل فعال در پیش بینی رفتار استرس شغلی موفق عمل کرده و مهم می باشند. لذا به مدیران صنعت حمل و نقل هوایی پیشنهاد می گردد با تقویت زمینه آموزش و آمادگی تخصصی اقدام موثری برای کاهش فشار روانی کارکنان داشته باشند و با حمایت سازمانی تلاش کنند شرایط کاری ایمنی را برای کارکنان فراهم نمایند.

در محیط رقابتی، رفتار کارکنان به عنوان یکی از دغدغه های مهم سازمان ها مطرح شده است. رفتار کارکنان را می توان به آن دسته از رفتارهایی که به نفع سازمان است و به آن هایی که به آن آسیب می رساند، طبقه بندی کرد. اولی به طور مثبت به عملکرد سازمانی کمک می کند. درحالی که مورد دوم برای سازمان ها مضر است. به این رفتارهای مضر یا ناکارآمد توسط محققان مختلف برچسب های متفاوتی مانند خشم و خشونت در محل کار، انحراف، تلافی و خرابکاری زده شده است. تجزیه وتحلیل این برچسب ها نشان می دهد که همه آن ها ماهیت معکوس دارند، به همین دلیل به عنوان رفتارهای کاری معکوس نامیده می شوند که می تواند به کارکنان، سازمان و ذینفعان آن آسیب برساند. با توجه به این مطالب و اهمیت رفتار کارکنان هدف از انجام این مطالعه بررسی و تحلیل عوامل و شرایطی است که باعث بروز رفتارهای کاری معکوس در صنعت پتروشیمی می شود. این مطالعه به منظور درک بهتر این نوع رفتارها و ارائه راهکارهایی برای پیشگیری و مدیریت آن ها انجام شد. راهبرد پژوهش، پدیدارشناسی تفسیری و مشارکت کنندگان در آن کارکنان پتروشیمی فناوران بودند. نمونه گیری به صورت هدفمند و بر اساس اشباع نظری انجام شد که بعد از مصاحبه با 21 نفر به اشباع نظری دست یافته شد. نتایج این مطالعه به ارائه یک مدل با 6 بعد اصلی (رفتار معکوس فردی، رفتار معکوس شغلی، رفتار معکوس سیاسی، رفتار معکوس سازمانی، رفتار معکوس بین فردی و رفتار معکوس منفعت طلبانه) برای رفتارهای معکوس منجر گردید.

امروزه اهمیت مفهوم حریم خصوصی افراد در سازمان بالا رفته و اغلب کارکنان در صورت مواجهه با سؤالاتی که جنبه فضولی دارند آزرده خاطر خواهند شد. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی پیامدهای فضولی در سازمان با تأکید بر نیمه تاریک کنجکاوی است. در پژوهش حاضر از روش کیفی و راهبرد تحلیل مضمون برای شناسایی پیامدهای فضولی در سازمان استفاده شد. مشارکت کنندگان در این پژوهش، پرستاران مراکز درمانی استان اصفهان بودند. داده ها از طریق 38 مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع آوری شد. با تحلیل داده ها، چهار مقوله اصلی و 11 مقوله فرعی به عنوان پیامدهای فضولی در سازمان از دیدگاه پرستاران شناسایی شدند. مقوله های اصلی عبارت اند از: پیامدهای منفی فردی (اختلالات روانی و نشانه های آن، بروز هیجانات منفی، کاهش عملکرد فردی و اتلاف وقت و گسست روان شناختی از کار)، پیامدهای منفی بین فردی (کاهش تعاملات میان فردی و روابط میان فردی ناسالم)، پیامدهای منفی سازمانی (بروز رفتار انحرافی در سازمان و محیط کاری ناسالم) و پیامدهای مثبت فردی (مدیریت بهتر شیفت کاری و افراد، خیرخواهی و کمک به همکاران و افزایش اطلاعات فردی و یادگیری). یافته های این پژوهش نشان داد که علاوه بر پیامدهای منفی گسترده ای که فضولی در سطح سازمان به دنبال دارد، پیامدهای مثبتی نیز در سطح فردی خواهد داشت. در نهایت، پژوهش حاضر به مدیران توصیه می کند که صیانت از حریم خصوصی را در اولویت قرار دهند و فرهنگ احترام به مرزهای شخصی کارکنان را برای کاهش پیامدهای منفی فضولی در سازمان تقویت کنند.

ترکیب سه خصلت رفتاری منفی "ماکیاولیسم، خودشیفتگی و روان پریشی" مثلث تاریک شخصیت گفته می شود، که نشان از بروز رفتارهای نامتعارف در محیط کاری است. از آنجایی که به نقش نیمه تاریک شخصیت در تحقیقات مدیریت دانش کمتر پرداخته شده، لذا محقق در پژوهش حاضر به بررسی تأثیر ابعاد تاریک شخصیت بر رفتار خرابکارانه دانش سازمانی پرداخته است. استراتژی این پژوهش، همبستگی از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری آن شامل کارکنان سازمان تامین اجتماعی استان مازندران و حجم نمونه با استفاده از نرم افزار سمپل پاور برابر با 300 نفر و به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انجام شد، ابزار تحلیل داده های به دست آمده با اس تفاده از روش مع ادلات س اختاری از طریق نرم افزار ایموس انجام شد. با توجه به یافته های پژوهش؛ سازه مثلث تاریک شخصیت فردی و همکاران بر رفتار خرابکارانه دانش سازمانی تأثیر معناداری داشته است، به طوری که رفتار خرابکارانه دانش سازمانی در سازمان تأمین اجتماعی، پایین تر از حد متوسط؛ ابعاد سه گانه تاریک شخصیت (فردی) در سازمان تأمین اجتماعی پایین تر از حد متوسط و ابعاد سه گانه تاریک شخصیت (همکاران) در سازمان تأمین اجتماعی بالاتر از حد متوسط می باشد.

دورکاری پدیده ای است که از گذشته بسیار دور مطرح بوده است و با گذر زمان و ظهور اینترنت و همچنین توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، شکل جدیدی به خود گرفت. همه گیری بیماری کووید-19، تأثیر چشمگیری بر ارتقا و توسعه دورکاری داشت و اهمیت بررسی عوامل مرتبط با آن را دو چندان کرد. بر همین اساس، پژوهش حاضر به روش ترکیبی و با هدف واکاوی پیشایند ها و پسایند های دورکاری سازمانی در دوران همه گیری بیماری کووید-19 و در سال 1402 شمسی، انجام شد. در این پژوهش نخست با استفاده از روش کیفی و رویکرد مرور نظام مند، شاخص های مرتبط با پیشایند ها و پسایند های دورکاری سازمانی استخراج گردید و پسایند ها به دو بخش مطلوب و نامطلوب، دسته بندی شد. سپس در بخش کمی، شاخص ها طی پرسشنامه ای الکترونیک، در اختیار 28 نفر از خبرگان حوزه منابع انسانی قرار گرفت. پس از آن، شاخص های مورد توافق خبرگان با معیار آنتروپی شانون، براساس میزان اهمیت، رتبه بندی گردید. برای تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار SPSS، استفاده شد و نتایج نشان داد که از میان پیشایند ها، شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به معنای بهره گیری از ابزار های فناوری و برخورداری از سواد اطلاعاتی و از میان پسایند های مطلوب، افزایش اثربخشی فعالیت ها و از میان پسایند های نامطلوب، کاهش فعالیت های فیزیکی، در رتبه اول گرفت.