مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)

انسان موجودی اجتماعی است. بر همین اساس، بسیاری از اهداف جامعهٔ اسلامی در بستر جامعه و بر پایهٔ تعامل و ارتباط شایستهٔ انسان ها محقق می شود. افراط و تفریط همواره معضلی در برقراری روابط اجتماعی بوده است. این مقاله می کوشد با توجه به سیرهٔ عملی پیامبردر روابط با زنان، به یک الگو دست یابد. روش تحقیق در این مقاله، مطالعات تاریخی است و شواهد از کتب تاریخی جمع آوری شده است. بررسی شواهد تاریخی نشان داد رفتار پیامبربیانگر کوشش ایشان برای اصلاح تفکر  جامعه دربارهٔ زنان و برگرداندن منزلت واقعی آنهاست. در روابط اجتماعی با زنان، توجه به انسانیت زن مهم است. رعایت کرامت، استقلال، عدالت و معرفت در رفتار پیامبربا زنان مشهود بود. همچنین، در حوزهٔ تفاوت های زن و مرد، ارتباط پیامبربا زنان از یک سو عاطفی و منطبق با احساسات آنان و از سوی دیگر، بر پایهٔ عفت استوار بود. پیامبر اکرمبه منزلهٔ انسان کامل، در روابط با زنان به هر دو بُعد انسانی و احساسی آنها توجه می کرد و در حوزهٔ رفتار با زنان  بهترین تعامل را داشت.  

آیه الله مصباح یزدی حقیقت جمله های اخلاقی را حقیقت اخباری محض می داند که از روابط علّی و معلولی میان فعل و نتیجه حکایت دارند. از نظر ایشان، مطلوبیت و انگیزش موجود در اخلاق، در مفاد حقیقی جملات اخلاقی راهی ندارد و فقط به دلالت التزامی، ضمیمه اخلاق گردیده است. ریشه این انگیزشِ ضمیمه ای نیز میل و علاقه هر فرد به ذات و کمال خود است. این منسلخ شدن اخلاق از بُعد انگیزشی و توصیه ای و سوق دادن آن به رابطه فعل و نتیجه، یکی از محورهای انتقاد به این نظریه بوده است. برخی از طرفداران نظریه استاد مصباح در مقام دفاع از آن، کوشیده اند بُعد انگیزشی را در ماهیت اخلاق داخل کنند و اخلاق را در حالی که در رابطه فعل و نتیجه ریشه دارد، ناظر به رابطه میان فاعل و فعل هم بدانند و بر این اساس، حیثیتی انگیزشی و انشائی نیز به اخلاق بدهند؛ اما این دفاعیه اوّلاً بدان دلیل که محدوده خود را باید و نباید اخلاقی قرار می دهد و پیشنهادی برای خوب و بد اخلاقی ارائه نمی دهد، دفاعیه ای کامل نیست و ثانیاً بدان دلیل که برای اخلاق بُعد انگیزشی و ارزشیِ مستقل از میل و خواسته نفس را می پذیرد، نمی تواند به منزله دفاعیه تلقی شود و با نظریه استاد مصباح، تمایزی اساسی پیدا می کند.

هدف این مطالعه، بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی و سلامت روان دانشجویان با «بخشایش» است. با توجه به ماهیت موضوع و اهداف آن، تحقیق حاضر به شیوه تحقیقات توصیفی از نوع توصیفی همبستگی اجرا شده است. جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه محقق اردبیلی را دربر می گیرد. نمونه آماری پژوهش شامل 161دانشجوی این دانشگاه بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه سلامت روان گلدبرگ (1972)، پرسشنامه ویژگی های شخصیتی NEO و پرسشنامه بخشایش در خانواده استفاده شد. پس از ثبت داده ها در نرم افزار19 Spss.، برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه به روش هم زمان استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد میان ویژگی های شخصیتی (برون گرایی، توافق، گشودگی و باوجدان بودن) و بخشایش.با 99درصد اطمینان.رابطه مثبت و مؤثری شکل می گیرد؛ اما ویژگی های شخصیتی (روان رنجوری) با بخشایش پیوندی ندارند. همچنین، نتایج نشان داد  سلامت روان با بخشایش رابطه مثبتی دارد. تحلیل رگرسیون بیانگر آن است که ویژگی های شخصیتی و سلامت روان، بخشایش دانشجویان را پیش بینی می کند.

تفکر رواقی، از گذشته تا کنون بر فلسفه غرب تأثیر به سزایی داشته است. تأثیر این تفکر در دوره جدید،یعنی قرون 16 تا 18، بسیار تعیین کننده بوده است. اخلاق در اندیشه ارسطو و ارسطوییان با اصول نظری پیوند نزدیکی دارد؛ اما این اصول مبنای اخلاق نیستند. در تفکر رواقیان، اخلاق قویاً بر منطق و فیزیک مبتنی بود. اخلاق در نگاه آنان مهم ترین بخش فلسفه بود و دیگر بخش های فلسفه، مبانی یا مقدمات آن به شمار می آمدند. در اندیشه اسپینُزا نیز چنان که از چینش و نام کتاب او آشکار است، متافیزیک بنیاد اخلاق و برای اخلاق است. کاوش در اخلاق رواقی اسپینُزایینشان می دهدشرط بنیادین فضیلت یا کمال اخلاقی، دستیابی به شناخت عمیق از انسان و جهان است. انسان بافضیلت، انسانی عقلانی است و به همین دلیل در مقایسه با دیگران توانایی های ذهنی بیشتری دارد. درنتیجه، انسان فضیلت مند بسیار فعال است. از دیگر سو، برخی انفعالات همچون اندوه، ترس، افسردگی، خودباختگی و... بر ضعف و ناتوانی دلالت دارند. انسان بافضیلت دچار این انفعالات نیست؛ پس، فضیلت عین نیرومندی است. این نیرومندی درونی بر نیرومندی بیرونی تأثیر می گذارد. این مقاله می کوشد با تحلیل و بررسی اخلاق از دیدگاه رواقیان و اسپینُزا، رابطه اخلاق رواقی را با اخلاق اسپینُزا تبیین کند.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی هوش اخلاقی در افراد با تیپ شبانه‌روزیِ صبحگاهی و میانه و شامگاهی انجام گرفت. این تحقیق با رویکرد روش‌شناسی کمّی در قالب طرح علّی‌مقایسه‌ای در سه گروه، افراد با الگوهای صبحگاهی و میانه و شامگاهی بررسی شدند. نمونۀ پژوهش در مرحلۀ اول، شامل 230 دانشجوی کارشناسی یا کارشناسی‌ارشد دختر و پسر 18 تا 32 ساله بود. 178 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس و آزمون غربالگری صبحگاهی‌شامگاهی و باتوجه‌به نمرۀ آن‌ها در پرسش‌نامۀ صبحگاهی‌شامگاهی انتخاب و در سه گروه، تیپ صبحگاهی (66 نفر) و تیپ میانه (70) و تیپ شامگاهی ( 42 نفر) بررسی شدند. از دو پرسش‌نامۀ صبحگاهی‌شامگاهی و پرسش‌نامۀ هوش اخلاقی، به‌عنوان ابزار جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. تحلیل آماری با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره نشان داد که بین سه گروه، از نظر بخشش و هوش اخلاقی (نمره کل) تفاوت معنادار وجود دارد. نتایج نشان داد که افراد صبحگاهی ازلحاظ بخشش و هوش اخلاقی بالاتر از افرادِ با تیپ میانه و شامگاهی بودند. یافته‌های پژوهش وجود تفاوت بخشش و هوش اخلاقی بین سه گروه را تأیید کرد. به سه دلیل انتقال و ترویج ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی، شکوفاکردن توانایی‌های فردی و اجتماعی و کمک به رشد شخصیتی، عاطفی، رفتاری و فکری دانشجویان دارای اهمیت است: 1. هوش اخلاقی یکی از ابعاد هوش است که چارچوبی برای عملکرد صحیح انسان‌ها فراهم می‌آورد و به‌عنوان عامل پیش‌بینی‌کنندۀ رفتار محسوب می‌شود؛ 2. اخلاق‌مندی به‌عنوان سرمایۀ راهبردی برای مجموعه‌های انسانی مطرح است و پیش‌شرط زندگی اجتماعی کارآمد را تشکیل می‌دهد؛3.دانشگاه از مجموعه‌های بسیار مهم انسانی در هر جامعه است. بنابراین لازم است، پژوهش‌های بیشتری در این زمینه انجام بگیرد و متغیرهای بیشتری که با این مؤلفه مرتبط هستند، از زوایای متفاوت بررسی شوند.

هدف این تحقیق بررسی رابطۀ هوش‌اخلاقی با ابعاد اعتمادآفرینی مدیران و روش آن ازنظر هدف‌های کاربردی و به‌لحاظ شیوۀ جمع‌آوری داده‌ها، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعۀ ‌آماری این پژوهش مدیران دانشگاه آزاد اسلامی قم و نمونۀ آماری 84 نفر بودند که بر اساس جدول مورگان، به‌شیوۀ تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها دو پرسش‌نامۀ استاندارد هوش‌ اخلاقی لینک و کیل با چهار مؤلفۀ درستکاری، مسئولیت‌پذیری ،گذشت و دلسوزی، با پایایی 86/0 و پرسش‌نامۀ اعتمادآفرینی (اسماعیلی و همکاران) با ابعاد اعتماد راسخ، اعتماد مبتنی‌بر صداقت، اعتماد فراگیر، اعتماد پایدار و اعتماد متقابل با پایایی 82/ 0 بر اساس آلفای کرانباخ بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها بر اساس روش‌های آمار توصیفی و استنباطی در حد آزمون همبستگی گشتاوری پیرسون وT برای معنی‌داری رابطۀ دو متغیر نشان داد: 1. بین هوش ‌اخلاقی و اعتمادآفرینی مدیران دانشگاه در سطح 0.99 رابطۀ مثبت و معنی‌داری وجود دارد؛ 2. بین هوش‌ اخلاقی و اعتماد راسخ، اعتماد مبتنی‌بر صداقت، اعتماد فراگیر، اعتماد پایدار و اعتماد متقابل رابطۀ مثبت و معنی‌داری در سطح اطمینان 99/0 وجود دارد. برخورداری مدیران دانشگاه‌ها از هوش‌ اخلاقی، زمینه‌‌ساز اعتمادآفرینی و موجببهبودمزیترقابتیواطمینانخاطردر افزایش رضایت و درنتیجه ماندگاری بیشتر و افزایش کارایی می‌شود.

هدف اصلی پژوهش حاضر پیش بینی سلامت روان دانشجومعلّمان دانشگاه فرهنگیان بر اساس هوش معنوی و عمل به اعتقادات مذهبی است . روش در این پژوهش، همبستگی بوده است. بدین منظور، 324دانشجومعلّم (147دختر و 177پسر) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به پرسشنامه ای متشکل از مقیاس های هوش معنوی، عمل به اعتقادات مذهبی و سلامت روان پاسخ دادند. داده ها با روش «رگرسیون چندگانه» تحلیل شد. نتایج حاصل از آزمونِ معناداری ضرایب همبستگی نشان داد بین هوش معنوی و سلامت روان (43/0 r=، 01/0>p) و عمل به اعتقادات مذهبی با سلامت روان (28/0 r=، 01/0<p) رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین، نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه نشان داد هوش معنوی می تواند سلامت روان دانشجومعلّمان را پیش بینی کند؛در حالی که عمل به اعتقادات مذهبی در پیش بینی سلامت روان آن ها نقش معناداری نداشت. کل نتایج نشان داد هوش معنوی می تواند سلامت روان دانشجومعلمان را تبیین کند.

یکی از اهداف هر حرفه، خدمت به جامعه است. حرفه حسابداری نیز از این قاعده مستثنا نیست. به وجود آمدن موازین اخلاقی، مانند آیین رفتار حرفه ای، برای اطمینان از دست یابی به این هدف است. از این رو، هدف پژوهش حاضر، تحلیل عاملی پرسشنامه گراهام و همکاران درباره نظریه بنیادهای اخلاقی هایت و همکاران او در میان شاغلان حرفه حسابرسی است. نظریه بنیادهای اخلاقی هایت از جمله نظریات اخیر درباره قضاوت اخلاقی در حوزه شناخت اجتماعی است. در این نظریه، پنج عاملِ مراقبت، انصاف، وفاداری، اطاعت از مرجع قدرت و تقدّس، به منزله زیربنای دغدغه های اخلاقی معرفی شده است. گراهام و همکارانش در سال 2011 برای بررسی این پنج بنیاد، پرسشنامه ای تنظیم کردند که در آن برای هر یک از بنیادها 6سؤال (در مجموع 30سؤال) طرح شده بود. این پژوهش از نوع توصیفی - پیمایشی است و می کوشد با تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی بین 120نفر از شاغلان حرفه حسابرسی به این  پرسش پاسخ دهد که آیا پرسش های موجود در پرسشنامه می توانند هر یک از مؤلّفه های یادشده را به درستی توضیح دهند یا خیر. برای این امر از تحلیل عاملی اکتشافی، تأییدی و سیستم معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل (نسخه 5/8) استفاده شده است. نتایج پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی نشان می دهد که می توان فرض کرد هر یک از پرسش های مطرح شده در پرسشنامه گراهام و همکارانش در سال 2011 می توانند بنیادهای اخلاقی هایت و همکاران را به خوبی توضیح دهند. تحلیل عاملی تأییدی نیز درستی این ادعاها را اثبات کرد. 

اخلاق حسابرسی از مهم ترین عواملی است که موجب حفظ کیان و کرامت حرفه حسابرسی می شود. امروزه انتظارات جامعه از حرفه حسابداری و حسابرسی افزایش یافته است. افزایش این انتظارات، حسابداران رسمی را ملزم می کند خدمات حرفه ای خود را در قالب حسابرسی اخلاقی ارائه دهند. در این راستا، این پژوهش با مرور ادبیات و نظرخواهی از هفت حسابرس خبره و استفاده از رویکرد TOPSIS فازی، پانزده ارزش اخلاقی را در حسابرسی از دیدگاه اسلام شناسایی و رتبه بندی کرده است. نتایج نشان داد از دیدگاه خبرگان حسابرسی، استقلال مهم ترین ارزش در حرفه حسابرسی است. با مرور ادبیات معلوم شد در صورت نادیده گرفتن استقلال، دیگر ارزش ها هم بی معنا می شوند. همچنین، بعد از استقلال، بی طرفی، صداقت، عینیت گرایی و حقیقت طلبی نیز اهمیت دارند؛ درحالی که احترام به اشخاص، خیرخواهی و اعتماد در حسابرسی از اهمیت چندانی برخوردار نیستند. در نهایت، این نتیجه به دست آمد که رعایت ارزش های اخلاقی اسلام در حسابرسی، موجب موفقیت در این حرفه می شود.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر اخلاق حرفه‌‌‌‌‌ای بر فرهنگ سازمانی مدرّسان حسابداری است. اخلاق موضوع مهمی است که وجود آن در تمام حرفه‌‌‌‌‌ها و مشاغل ضروری است. فرهنگ سازمانی نیز یکی از عوامل مهم در پیشرفت یا شکست سازمان‌‌‌‌‌هاست. از آن‌جا که اخلاق حرفه‌‌‌‌‌ای نتیجۀ‌ فرهنگ سازمانی اعضای سازمان است، در این پژوهش تأثیر اخلاق حرفه‌‌‌‌‌ای بر فرهنگ سازمانی بررسی شد. مطالعۀ‌ پیش‌‌‌‌‌رو از نوع پیمایشی-کاربردی است. داده‌های پژوهش با توزیع پرسشنامه و نمونه‌‌‌‌‌گیری تصادفی، به شیوۀ‌ مجازی و حضوری، از 99مدرّس دانشگاهی در رشتۀ‌ حسابداری گردآوری شد. برای تحلیل نتایج در قالب یک فرضیۀ‌ اصلی و شش فرضیۀ‌ فرعی، آزمون رگرسیون خطی با استفاده از نرم‌‌‌‌‌افزار SPSS (نسخۀ‌ 22) انجام شد. یافته‌‌‌‌‌ها نشان داد اخلاق حرفه‌‌‌‌‌ای بر فرهنگ سازمانی اثرگذار است. همچنین آشکار ساخت، عوامل نتیجه‌‌‌‌‌گرایی، مردم‌‌‌‌‌گرایی و گروه‌‌‌‌‌گرایی از اخلاق حرفه‌‌‌‌‌ای تأثیر می‌گیرند؛ اما عوامل نوآوری، خطر‌‌‌‌‌پذیری و ثبات، از اخلاق حرفه‌‌‌‌‌ای تأثیر نمی‌‌‌‌‌پذیرند. درنتیجه، برای افزایش سطح فرهنگ و کارایی سازمانی، توجه به اخلاق حرفه‌‌‌‌‌ای ضروری است.