زبان و زبانشناسی

در این مقاله ساخت و صرف فعل ساده در دو زبان ایرانی نو بلوچی و فارسی مقایسه شده است. مقایسه ها نشان می دهد که مقولات ساخت و صرف فعل ساده در بلوچی و فارسی از بعضی جنبه ها شبیه و از سایر نظرها متفاوت است . به طورکلی محتوای مقاله نشان می دهد که : 1- تعداد فعلهای ساده در بلوچی امروزی نسبت به فارسی به مراتب بیشتر و توانایی بالقوة آن برای ساخت واژگان جدید از طریق اشتقاق به مراتب راحت تر است. 2- تفاوتها و تشابهات تا حد زیادی براساس اصول قانون مند زبانهای ایرانی است. 3- بلوچی بسیاری از ویژگیهای فعلهای سادة زبانهای ایرانی قدیم تر را نسبت به فارسی بیشترحفظ کرده و فارسی مشمول تحولات تاریخی بیشتری شده است . 4- استفادة متقابل از ویژگیهای ساختی و صرفی فعلهای سادة زبانهای بلوچی و فارسی می تواند در توانمندسازی یکدیگر این زبانها به کارآید.

عالمان غربی معمولاً ترتیب غیر خطی آیات را نشانی ازعدم انسجام و گسستگی متن قرآن دانسته اند؛ با این حال، به نظر می رسد طرح پرسش ِ انسجام و دیگر مفاهیم مرتبط با آن همواره یکی از ویژگیهای مهم متن قرآنی، یعنی«غیر خطی بودن» را از نظر پنهان داشته است. نگارنده بر این اعتقاد است که برای آشکار ساختن این ویژگی، آیات باید در رابطه با خداوندی در نظر آورده شوند که خود را در زبان همچون گوینده ای که کلامش آغاز و پایانی دارد، آشکار نمی سازد. خالق چون بشر سخن نمی گوید. قرآن در این مطالعه به منزلة متنی غیر خطی و بی زمان در نظر گرفته می شود که ماهیت الهی خود را از طریق در هم شکستن مداوم بافت زمانی مکانی و گذر از زبانِ خطی آشکار می سازد.

مفاهیمی که حروف اضافة مکانی بیان می کنند، از مفاهیم شناختی اولیة ما هستند؛ بنابراین حروف اضافة مکانی منبعی غنی برای مطالعه در حوزة معنی شناسیِ شناختی محسوب می شوند. در این مقاله پس از مروری بر اصول رویکرد معناشناسیِ شناختی، برخی تعاریف حروف اضافه در رویکردهای سنتی آورده شده و سپس رویکرد معنی شناسیِ شناختی به حروف اضافه معرفی شده است . در نهایت، حرف اضافة ""در/ توی"" در چارچوب شناختی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله نشان داده می شود رویکرد شناختی با مدد جستن از مفاهیمی چون طرحواره، شکل و زمینه، انطباق و ... تبیین گویاتری از حروف اضافة مکانی عرضه می کند.

هدف مقالة حاضر معرفی بسامدنگاری به مثابه یک فناوری بدیع آموزشی است که متخصصان زبان از طریق آن به بعضی از اهداف خود در مطالعات زبانی و آموزش زبان نائل خواهند شد. تیم جانز (1991) در تعریف ساده ی بسامدنگاری آن را جستجوی هم نشینی های لغات می داند. این جستجو برای یافتن یک کلمة خاص و یا یک ساختار نحوی در متن یا گنجینه ای از متون انجام می پذیرد . هدف از این جستجو تحقیق در معانی متفاوت، بافتهای متنی نحوی یک کلمة خاص است و بررسی‹ باهم آیی› های لغت را نیز شامل می شود. نرم افزار بسامدنگاری که در ابتدا به مثابه ابزاری برای کمک در جستجوی گنجینه های زبانی تهیه گردید، وسیله ای است که امکان تهیة مواد آموزشی تحقیق - محور را به وجود می آورد. از این ابزار می توان برای بسامدنگاری متون بی شماری که در رایانه ذخیره شده استفاده کرد.کارکرد عمدة این ابزار استخراج فهرستهایی است که لغت یا لغات مورد نظر در آنها به کاررفته است. کاربرد این فهرستها اساس یادگیری داده- محور به تعریف تیم جانز (1991) است. مقالة حاضر به همین موضوع می پردازد. یکی از دست آوردهای بسامدنگاری فراهم کردن مجموعه ای از متون مستخرج از زبان گفتاری و نوشتاری برای استفادة تهیه کنندگان فرهنگ های لغت است. این مجموعه متون را می توان در زمرة مطمئن ترین منابعی دانست که فرهنگ نویسان از آن در جمع آوری لغات برای تهیة فرهنگ لغت استفاده می کنند.در این مقاله به بعضی از موارد استفادة این دست آورد پرداخته شده است. تا جایی که به آموزش و یادگیری زبان مربوط می شود، بسامدنگاری روشی است جدید در یادگیری زبان به کمک رایانه که بسیاری از مشکلات موجود را بر طرف می کند. به خصوص مشکلاتی را که در زمینة کاوش در زبان معیار وجوددارد. در این مقاله چند مثال از تمرینهایی که از طریق آن زبان آموزان اطلاعات فراوانی در مورد یک لغت خاص در زبان مورد فراگیری به دست می آورند داده شده است. برخی اطلاعات حاصل از این کاوش عبارت است از: معانی لغات، الگوهای نحوی ای که لغت در آنها ظاهر می شود وهمچنین با هم آیی های لغت.

در این مقاله رویکرد حوزه ای به زبان، هم آن گونه که در زبان شناسی نظری به آن نگریسته شده و هم به طریقی که در بررسیهای عصب شناختی به آن توجه شده، مورد بررسی قرارگرفته است و با استفاده از داده های به دست آمده از بررسی بیماران مبتلا به آفازی و همچنین روشهای تازه ای که در سالهای اخیر برای مشخص کردن چگونگی عملکرد مغز به هنگام فعالیتهای زبانی متداول شده، به نقد این رویکرد پرداخته شده است.

معرفی و بررسی روشهای تحقیق، از جملة مهمترین موضوعاتی است که در مجلات علمی پژوهشی قابل طرح است. با توجه به رویکرد علوم انسانی اجتماعی به روشهای کیفی پژوهش و نیز جایگاه ویژة روش کیفی نظریه سازی داده بنیاد، این مقاله به بررسی این روش می پردازد. در این مقاله سعی شده است نه فقط تکنیکهای مورد استفاده در این روش معرفی گردند، بلکه جایگاه معرفت شناسی آن نیز مورد بررسی قرار گیرد.

این مقاله به بررسی تاریخچة درمانگری در طب هند و اروپایی، ژرمنی و ایرانی بر اساس شواهد زبان شناختی و اساطیری می پردازد. آدالبرت کوهن دانشمند آلمانی دربارة طب سنتی ژرمنی و بر اساس کتاب مرزه برگ ژرمنی و مقایسة آن با هندی ودایی (آتهاروودا) دربارة به کارگیری طلسم برای مداوای بسیاری از بیماریها مقالة مفصلی عرضه کرد. او بیشتر بیماریهای مداوا شده با طلسم و جادو را بیماریهای حیوانات می دانست. ضمناً پی برد که آنها تعداد بیماریها را به صورت ارقامی با یکان و دهگان یکسان می شماردند؛ مثلاً 55، 77، 99 و ... همچنین علت بیماریها را حلول روح شر در بدن شخص بیمار می پنداشتند. سه دانشمند دربارة طب هند و اروپایی مقاله نوشته اند: بنونیست، یان پوول و دومزیل. طبق نظریة بنونیست بر اساس شواهد زبان شناختی در دورانی بسیار قدیم هند و اروپاییان دارای مهارتهایی برای درمان بیماریها بودند و این سنت درمانگری برای شخصِ درمانگر، توانایی به همراه می آورد. پوول اعتقاد دارد طب هند و اروپایی بیشتر یک پدیدة اجتماعی، دینی و اسطوره ای بوده تا یک واقعة علمی و برای بازسازی آن دوران از اساطیر ودایی بهره می جوید. رسالة دومزیل بر اساس خویشکاریهای سه گانة سنت هند و اروپایی است. دربارة طب در ایران باستان در ادبیات پهلوی و سنت فلسفی - اخلاقی ایرانی به طور مشروح صحبت شده است. در ایران باستان، سلامت در نتیجة اعتدال امزاج چهارگانه در بدن و بیماری بر اثر به هم خوردن این اعتدال به وجود می آید. در اوستا سه نوع راه درمان عرضه شده است: 1- با کارد ، 2- با گیاهان دارویی و 3- با کلام جادویی (مانتره). در زادسپرم و بندهشن نیز به طور مفصل دربارة سلامت مزدیسنان و چگونگی تأیید پزشک برای درمانگری بحث شده است. همچنین آناتومی بدن در این آثار تشریح می شود.

در پانزده سال اخیر این مسئله که آیا زبان پایة ژنتیکی دارد یا خیر به شدت مورد توجه زبان شناسان قرار گرفته است. علت این توجه هم پیدا شدن خانواده ای بود که نیمی از اعضای آن در سه نسل دارای مشکلات زبانی بودند. طبیعتاً مسئلة تکرار یک بیماری در نسلهای متفاوت در یک خانواده این ایده را به ذهن متبادر می کند که مسئله باید مربوط به ژنها باشد. مقالة حاضر به بررسی مطالعاتی می پردازد که بالأخص دربارة اعضای این خانواده برای اثبات یا رد نظریة ژنتیکی بودن زبان انجام گرفته است و نتایج این تحقیقات را پیش روی خوانندگان قرار می دهد. با توجه به یافته های کنونی، با وجود شواهدی که در تأیید دخالت احتمالی ژنها در زبان آموزی وجود دارد، به نظر نمی رسد بتوان ادعا کرد که ژنی مختص زبان پیدا شده است؛ فقط می توان گفت ژنی یافت شده است که با زبان ارتباط دارد. بدین صورت که اختلال در کار آن سبب بروز برخی اختلالات زبانی می شود؛ اما حتی اینکه آیا این اختلالات عارضة اولیة حاصل از اختلال در این ژن هستند یا عارضة ثانویه کاملاً معلوم نیست.

هدف از نگارش این تحقیق بررسی نکته های مثبت و منفی در مقاله محمدرضا مجیدی و المار ترنز درباره ""واحدهای واجی زبان فارسی"" در کتاب راهنمای انجمن بین المللی آوایی: راهنمایِ استفاده از IPA (1999: 124-125) است. تعدادی از واج شناسان ایرانی، طی سه نشست به بحث پیرامون مسائل موجود در این مقاله پرداختند. سپس کمبودها و اشتباهات و اطلاعات غلطی که در آن وجود داشت مطرح شد و در پایان به تصحیح آن اقدام کردند. این نقد، حاصلِ مباحثِ مطرح شده این سه نشست است. همچنین منابعی در نگارش این نقد مورد استفاده قرار گرفتند که در کتابنامه ذکر شده اند.

دانش زبان شناسی کاربردی در طول تاریخِ طولانی حیاتش زیر و بم های زیادی متحمل شده است. آنچه در اینجا ترجیحاً از آن به نام حرکت تکاملی زبان شناسی کاربردی یاد می گردد، در سال 1940 و با دیدگاه مثبت گرایانه (پوزی تیویست) از زبان شناسی کاربردی آغاز شد؛ اما در سال 1960، دانش زبان شناسی کاربردی به سمت مثبت گرایی فراگیر گرایش یافت و دورة موسوم به الگوی قالبی توسعه یافته از میان این تلاشها سر برآورد. سومین دورة مطالعات و تلاشهای زبان شناسی کاربردی به دهة 70 تعلق دارد و اغلب به نام رویکرد واسطه ای یا الگوی چند زمینه ای شناخته می شود. تحقیق فراگیری زبان دوم مرحلة بعدی تلاشها در زمینه زبان شناسی کاربردی را تشکیل می دهد. این مرحله در طول دهة 80 رواج داشت. پنجمین مرحلة مطالعات زبان شناسی کاربردی با عنوان ساختارگرایی در دهة 90 پدیدار گشت. بالأخره دورة پایانی مطالعات زبان شناسی کاربردی از فعالیتهای پساساختاریِ اخیر نشأت گرفته و هنوز هم به عنوان جنبه ای غالب که از طریق آن مطالعات انتقادی متعددی شکل یافته اند، مطرح است. نکته ای که نباید از ذهن دور داشت این است که زبان شناسی کاربردی یک زمینة علمی مسئله محور و مبتنی بر جهان واقع است. آخرین نکته اینکه مفهوم مطالعات انتقادی به ویژه زبان شناسی کاربردی انتقادی، مسئله ای است که مستلزم بررسی عمیق تر و تفکر بیشتر است.