نظریه سازی داده بنیاد

معرفی و بررسی روشهای تحقیق، از جملة مهمترین موضوعاتی است که در مجلات علمی پژوهشی قابل طرح است. با توجه به رویکرد علوم انسانی اجتماعی به روشهای کیفی پژوهش و نیز جایگاه ویژة روش کیفی نظریه سازی داده بنیاد، این مقاله به بررسی این روش می پردازد. در این مقاله سعی شده است نه فقط تکنیکهای مورد استفاده در این روش معرفی گردند، بلکه جایگاه معرفت شناسی آن نیز مورد بررسی قرار گیرد.

صنایع پیشرفته، ضمن برخورداری از قابلیت بکارگیری تکنولوژی های جدید، آینده خود را در گرو مدیریت بر تغییرات سریع تکنولوژی می بینند. این مهم در صنایع پیشرفته هوافضا به جهت اثرگذاری در ابعاد مختلف اقتصادی، تکنولوژیکی و امنیتی، از اهمیت مضاعف برخوردار است. هدف از انجام این تحقیق، ارایه الگو و معیارهای انتخاب استراتژی تکنولوژی آینده نگر در صنایع پیشرفته هوافضا است، که به دلیل ماهیت پژوهش، با رویکرد استقرایی و از روش تحقیق کیفی "نظریه سازی داده بنیاد"، استفاده شده است. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته،  هدفمند، و رودررو، با 18 نفر از متخصصین و خبرگان این صنعت، جمع آوری و سپس با سه مرحله کدگذاری، تحلیل و جمع بندی گردیده است.  یافته ها نشان می دهد که در نگاه کلی رویکرد کشش بازار به رویکرد فشار تکنولوژی غالب است. همچنین ملاحظه گردید، مطالبه گری حاکمیتی، تحریم، قابلیت و توان فنی مشتریان، جایگاه سیستمی تکنولوژی، قابلیت و باور نفرات و متخصصین و ...، از معیار های مهم و اثرگذار در الگوی بدست آمده است، که انتخاب استراتژی تکنولوژی را در این صنعت از مدل های موجود متمایز می کند. در نتیجه گیری تحقیق،ضرورت توجه به اسناد بالادستی، حضور و مطالبات مشتریان در فرایند توسعه تکنولوژی، مراقبت از نقش متخصصین و مدیران، فراتر از نظامات و رویه های سازمانی، انتخاب هوشمندانه محصول الگو و بروزرسانی تکنولوژی، متناسب با تحولات و تهدیدات محیطی، توجه به لایه های مختلف اثرگذاری تکنولوژی و...، جهت نیل به پیشرفت تکنولوژی هوافضایی، از جمله نتایج این تحقیق است.

در محیط امروزی، مزیت رقابتی پایدار و اصلی در "سرمایه های دانشی" نهفته است. در چنین محیطی، دانش مهم ترین مفهوم در خلق ارزش افزوده محسوب می شود. با توجه به شرایط کنونی و گذر از اقتصاد صنعتی به اقتصاد دانش بنیان و کارکردهای مدیریت دانش در این تغییر، به نظر می رسد ارائه الگویی برای مدیریت دارائی های غیرملموس می تواند در بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور مفید واقع شود. لذا تلاش این تحقیق ارائه الگوی مدیریت دانش در سطح ملی است تا بتواند در کاهش هدررفت دانش و سرمایه های فکری ملی مفید واقع شود. بدین منظور تئوری داده بنیاد به عنوان یک روش کیفی برای جمع آوری و تحلیل داده ها انتخاب شد. تجربیات مدیریت دانش در برخی کشورها مورد مطالعه قرار گرفت و عوامل کلیدی موفقیت آن با استفاده از مرحله نخست تئوری داده بنیاد احصاء گردید. برای تقلیل مفاهیم و ساخت تئوری، از نظرات جمعی از خبرگان و متخصصان حوزه مدیریت دانش نیز به همراه روش کیفی مذکور استفاده گردید. لازم به ذکر است که در این نظرخواهی علاوه بر ساخت الگو، مؤلفه های بومی کشور نیز به آن اضافه و اعتبارسنجی الگو انجام پذیرفت. در نهایت، به منظور تست نظریه از روش مدلسازی ساختاری تفسیری استفاده و مؤلفه ها در سه سطح "چشم اندازها"، "توانمندسازها" (شامل نظام های پشتیبان، عوامل محیطی، محرک ها و عوامل فرهنگی) و در نهایت "پیامدها" (شامل خلق دانش، بکارگیری دانش، اشتراک دانش، رشد درآمد و رونق اقتصادی، توسعه علم و فناوری و نوآوری در کشور، قدرت پاسخگویی و انعطاف پذیری، خردورزی، خودکفایی، خوداتکایی و غرور ملی، معرفت الهی، افزایش بهره وری و بهبود شاخص های رفاه اجتماعی و جامعه دانش بنیان) دسته بندی شدند.