گنجینه اسناد

با شروع جنگ جهانی اول، علمای اهل تسنن و تشیع در قلمرو عثمانی، با صدور فتواهای جهاد، مسلمانان را به جنگ با روس و انگلیس تشویق کردند. مسلمانان، به این مسئله، واکنش های متفاوتی نشان دادند. نسخه هایی از فتواهای علمای عراق به سیستان و قاینات رسید. علما و حکومت، با توجه به شرایط شرق ایران و حضور و نفوذ گسترده انگلیسی ها، نسبت به این فتواها شیوه ای متفاوت در پیش گرفتند. انتشار فتواها در افغانستان، به خاطر همجواری با سیستان و قاینات، شرق ایران را نیز تحت تأثیر قرار داد. مأموریت هیئت نیدرمایر آلمانی در رسیدن به افغانستان نیز شرایط را بر حکومت شوکت الملک دوم سخت کرد و روش محتاطانه و بی طرفانه وی، خشم انگلیسی ها را برانگیخت. در همین زمان، شوکت الملک دوم، سفیری به هرات فرستاد که در تثبیت روابط ایران و افغانستان مؤثر بود. تلاش ها و تحرکاتی که بیش از یک سال طول کشید، باعث تغییراتی در حکومت قاینات شد. در این پژوهش، با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اسناد و کتاب های دست اول، علل صدور فتواها در عراق، بررسی واکنش علمای قاینات و سیستان به فتواهای جهاد، واکنش شوکت الملک دوم و کنسولگری انگلیس در سیستان و قاینات به فتواها، موضع گیری شوکت الملک دوم نسبت به عبور هیئت آلمانی نیدرمایر از قاینات و نتیجه آن مورد بررسی قرار گرفته است.

هدف: پژوهش حاضر در پی مشخص کردن انواع شکل های تحریری «تاریخ هجری قمری»در اسناد دوران قاجار، بر اساس تغییرات به وجود آمده در نگارش «عدد صفر» و بررسی دلایل آن است. همچنین، بررسی های مقایسه ای با نسخه های خطیِ علمِ حساب ، در دوران قاجار ، به منظور یافتن شواهد احتمالی وجود این سبک نگارش اعداد در متون علمی و نیز خواص عدد صفر و نحوه جای گیری و عملکرد آن در سلسله اعداد از دیدگاه این متون از اهداف دیگر پژوهش حاضر است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با گزینش تصادفی 1000 برگ سند تاریخ دار دوران قاجار؛ از یک دوره زمانی 150 ساله ؛ از چهار منطقه مرکز، فارس، شمال، و شمال غرب ایران صورت گرفته است. روش و رویکرد پژوهش حاضر، بررسی و ثبت و ضبط تاریخ های اسناد و طبقه بندی اشکال تحریری آنها با روش آماری و نیز مطالعات مقایسه ای و کتابخانه ای است. یافته های پژوهش: در بررسی ها، چهار شیوه تحریری گوناگون برای تاریخ کتابت اسناد، در مناطق چهارگانه، و با میزان تکرار متفاوت مشخص گردید. اشکال تحریری مشخص شده(با ویژگی تغییرات عدد صفر) در اسناد تمامی مناطق، بجز شمال­غرب(به دلیل محدودیت اسناد بررسی شده) وجود داشت. عملکرد صفر در نسخ خطی علم حساب، در دوران قاجار، پیرو منطق ریاضی است. این نسخه ها، ضمن پرداختن به خواص و ویژگی ها، نحوه عملکرد و اهمیت این عدد در سلسله اعداد، به امکان حذف یا اضافه نویسی این عدد در یک مقدار عددی اشاره ای نداشتند. تنها ویژگی جابجایی صفر- البته در مرتبه مکانی خود و بدون تغییر مقدار و کمیت عدد- توسط نویسنده یکی از این نسخه ها به کار رفته بود. تغییرات نگارشی تاریخ کتابت اسناد در اثر تغییر و دستکاری رقم صفر، ناشی از شیوه های فردی و سلایق شخصی کاتبان در نویسندگی، در اثر نیاز به تندنویسی و شکسته نویسی، به دلیل حجم زیاد اسناد و شاید کم دقتی ناشی از آن و در برخی موارد کمبود فضای نگارش صورت گرفته است.

گفتار حاضر با تکیه بر اسناد وزات خارجه انگلستان به بررسی نقش عبدالحسین­تیمورتاش در منظومه دیپلماسی کشورمان در دوره رضاشاه و نقش دولت انگلیس در حذف وی از صحنه سیاسی ایران می پردازد. تیمورتاش که در سمت وزارت دربار، سکان هدایت دستگاه دیپلماسی را نیز بر عهده داشت، با تکیه بر حمایت های رضاشاه وارد مذاکرات مستقیم با دولتمردان انگلیس شد و با اتخاذ سیاست عدم تقابل آشکار با قدرت های موجود، ضمن نزدیکی استراتژیک به شوروی در جهت اعمال فشار بر دولت بریتانیا و با درپیش گرفتن منافع ملی کشورمان گام در این مذاکرات نهاد؛ اما مقاومت تیمورتاش در بسیاری از موارد اختلافی بین الطرفین را موجب شد - که به­عنوان «مسائل معوقه» از آنان یاد می شود- تا دیپلمات های آن کشور در مکاتبات خود با لندن عامل اصلی شکست مذاکرات خود با ایران را شخص تیمورتاش قلمداد نموده و به نوعی خواهان حذف وی از صحنه سیاسی ایران شوند.

هدف: این مقاله، درصدد نشان دادن دیدگاه های انتقادی روح القدس نسبت به مستبدان و عوامل وابسته به استبداد در مملکت ایران در دورهء مشروطه می باشد. روش: این مقاله با استفاده از منابع اصلی تاریخ شامل و بر پایه بهره گیری از مطبوعات تنظیم و از روش تحلیل محتوا استفاده شده است روح القدس، یکی از مهم ترین روزنامه های دورهء مشـروطه است که توسط شیخ احمد تربتی (سلطان­العلمای خراسانی) از 25 جـمـادی الثانی 1325/ 12 مـرداد 1286/ 5 اوت 1907در تهران منتشرشد و انتشار آن تا کـودتـای مـحمـدعـلی­شـاه قاجـار ادامه یافت. فرضیه: میزان و نحوهء انعکاس مطالب انتقادی نسبت به مطالب غیر­انتقادی در محتوای سرمقاله ها و مقاله های روزنامهء روح القدس بیشتر باشد.میزان و نحوهء انعکاس نقد نظام سیاسی در محتوای سرمقاله­ها و مقاله های روزنامهء روح القدس نسبت به سایر موارد بیشتر باشد.میزان و نحوهء انعکاس جهت انتقادی سرمقاله ها و مقاله های روزنامهء روح القدس بیشتر شامل وزراء باشد. یافته ها: عمدهمحورهای انتقادی روزنامه، پیرامون سه موضوع اساسی شخص محمدعلی­شاه- وزراء و به­خصوص میرزا­علی­اصغر خان­اتابک- درباریان و عوامل وابسته به استبداد بوده است

اهداف پژوهش: هدف اصلی پژوهش حاضر، شناخت امکان ایجاد فهرستگان مجازی در آرشیوهای دیداری- شنیداری سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در شهر تهران است. روش/ رویکرد پژوهش : پژوهش حاضر به روش پیمایشی توصیفی انجام شده و جامعه مورد مطالعه 20 آرشیو دیداری – شنیداری سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در شهر تهران است. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته است. برای گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامه مجزا برای مدیران و آرشیویست-­کتابداران استفاده شده است. تعداد مدیران 20 نفر و تعداد آرشیویست- کتابداران و کارمندان آرشیو 122 نفر می­باشد. روایی پژوهش حاضر صوری است و برای محاسبه پایایی درونی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است، که میزان آن 75/0 است. یافته­های پژوهش: منابع آرشیوی در حد متوسط سازماندهی شده­اند. 9/46 درصد کارکنان با فهرستگان مجازی آشنایی دارند و میزان آشنایی آنها با سازماندهی منابع آرشیوی در حد متوسط است. 2/59 درصد از نرم­افزار گنجینه استفاده می­کنند. تبادل اطلاعات کتابشناختی در بین آرشیوها در حد متوسط است. 9/52 درصد مدیران بودجه آرشیوها را ناکافی می­دانند. 4/82 درصد مدیران معتقدند که سیاست خاصی برای ایجاد فهرستگان در آرشیوها وجود ندارد. به­عقیده 8/68 درصد مدیران هیچ سیاستی برای اشتراک منابع در بین آرشیوها پیش بینی نشده است. بیشتر مدیران معتقدند فیلم به­عنوان مهم­ترین منبع بهتر است در فهرستگان مجازی قرار می­گیرد. نتیجه­گیری: تقریباً نیمی از کتابداران تدوین اصطلاحنامه­ای مختص منابع آرشیوی را لازم می­دانند. در بیشتر از نیمی از آرشیوها از قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن برای فهرستنویسی منابع استفاده می­شود . در بیشتر آرشیوها از رده­بندی روسو استفاده می­شود. کمتر از نیمی از کتابداران با فهرستگان مجازی و بیش از نیمی از آنها با نمایه­سازی آشنایی دارند. بیش از نیمی از مدیران، بودجه سالانه آرشیو را ناکافی می­دانند. بیشتر کتابداران از نرم­افزار گنجینه استفاده می­کنند. بیشتر مدیران معتقدند که سیاست خاصی برای ایجاد فهرستگان در آرشیوها وجود ندارد. بیشتر کتابداران معتقدند تبادل اطلاعات کتابشناختی تااندازه­ای بین آرشیوها وجود دارد. بیشترآرشیوها تهی ه تجهیزات فنی(اعم از سرور، کامپیوتر، اجاره خط،­ و شبکه داخلی نرم­افزار کتابخانه) را به­عنوان اولویت نخست برای ایجاد فهرستگان مجازی انتخاب کرده­اند. بنابراین، ایجاد فهرستگان مجازی از نظر امکانات نیروی انسانی و فیزیکی تقریباً مطلوب، ولی از نظر امکانات نرم­افزاری و سیاست­گذاری نامطلوب است.

مدل تعالی سازمانی، الگویی برای سنجش کیفیت است که در سال های اخیر، نه­تنها نظر سازمان های تولیدی و صنعتی را به خود جلب کرده است؛ بلکه سازمان های خدماتی و اطلاعاتی را نیز بر آن داشته است که جهت کاوش وضعیت کیفی خدمات خود از آن استفاده نمایند. هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی مقایسه ای عملکرد مدیریت کیفیت آرشیوهای دیداری و شنیداری سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، بااستفاده از الگوی تعالی سازمانی است و از این طریق نقاط قوت و نقاط قابل بهبود آرشیوهای دیداری و شنیداری مشخص و راهکارهایی جهت بهبود عملکرد کیفی آنها ارائه شده است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و توصیفی- تحلیلی است. پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه 72 سؤالی مورد تأیید بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ( EFQM ) است که توسط این بنیاد و به منظور گنجاندن منطق رادار در سال 2010 و مطابق با آخرین ویرایش مدل تعالی سازمانی تهیه شده است؛ که به دلیل ماهیت خدماتی جامعه مورد نظر، تغییراتی در آن به وجود آمده است. یافته­های پژوهش حاضر نشان می دهد که آرشیوهای دیداری و شنیداری سازمان صدا و سیما در اجرای مفاهیم و معیارهای مدل تعالی سازمانی متفاوت عمل کرده اند. در حوزه توانمندسازها، آرشیو شبکه چهار، با کسب 03/262 امتیاز، از 500 ، بهترین عملکرد؛ و آرشیو شبکه دو با کسب 13/ 166 امتیاز، ضعیف­ترین عملکرد را داشته اند. در حوزه نتایج نیز به ترتیب، آرشیوهای شبکه یک و شبکه چهار، با امتیازهای 43/68 و 86/44 بالاترین و پایین­ترین امتیازها را کسب کرده­اند. به طور کلی، عملکرد آرشیو مرکزی و آرشیو شبکه یک سیما، بالاترین؛ و عملکرد آرشیو شبکه دو و آرشیو شبکه جام­جم پایین­ترین سطح امتیازها را داشتند. براساس نتایج به دست آمده از هریک از معیارهای مدل تعالی سازمانی برای آرشیوهای دیداری و شنیداری سازمان صدا و سیما، مهم ترین راهکارهای ارائه شده برای بهبود نقاط ضعف و اعتلای نقاط قوت این مراکز عبارت­اند از: افزایش تعاملات با کاربران و سازمان­ها و افراد ذی نفع خارج از آرشیوها، افزایش فضای رقابتی میان کارمندان، تجدید نظر در تدوین خط­مشی­های آرشیو، توجه به اصل شایسته­محوری در میان کارمندان، انطباق با فناوری های نوین در ارائه خدمات، تعامل با کاربران و دریافت بازخوردهای منظم از آنها، تعامل هرچه بیشتر مدیران آرشیوها و با جامعه، و افزایش حس مسئولیت پذیری آنها در قبال جامعه.

هدف : پژوهش حاضر قصد دارد با بررسی معیارهای ارزیابی میراث مستند در برنامه حافظه جهانی، به شناسایی مؤلفه­های این معیارها در دسته میراث مستند عکس­های تاریخی ایران (عصر قاجار) بپردازد. روش : این پژوهش به روش سند پژوهی، مصاحبه، و با کمک فن دلفی انجام شده است. جامعه پژوهش، مؤلفه­های معیارهای ارزیابی دسته انتخاب شده می­باشد که توسط 10 نفر از متخصصان پاسخ داده شده است. یافته­های پژوهش : نتایج این پژوهش در دو بخش معیارهای مطلق و نسبی حاصل شد. بررسی­های این پژوهش نشان می­دهد که مهم­ترین توجه در انتخاب آثار مستند عکس­های تاریخی، معیارهای مطلق است؛ و در زیرمجموعه معیارهای مطلق، معیار اصالت 18 مؤلفه؛ و برای معیار اهمیت جهانی، منحصربه فرد بودن و غیرقابل جایگزین بودن، 5 مؤلفه حاصل و تأیید شد؛ و در نهایت، 50 مؤلفه به منظور ارائه دستورالعمل پیشنهادی جهت انتخاب عکس­های تاریخی ایران (دوره قاجار) به دست آمد.