تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

هدف: در این مقاله مؤلف به طور انتقادی درباره کارکردهای تعریف شده ای که تاکنون برای کتابخانه ها عنوان شده، که مهم ترین این کارکردها آموزش و سرگرمی است، بحث می کند. روش: مقاله حاضر از نوع مقاله نظری (Opinion Article) است که طی آن، مؤلف با استناد به تجارب علمی خود، به ارائه تعاریفی در حوزه موضوعی خاص می پردازد. یافته ها: تحلیل کارکردها نشان می دهد که دو کارکرد آموزش و سرگرمی کارکردی اصیل برای کتابخانه ها نیستند؛ زیرا در اولی سازمان های آموزشی رسمی مسئولیت آن را به عهده دارند و در دومی مراکز تفریحی مسئول آن هستند و این دو نمی توانند به عنوان کارکردی اصلی برای کتابخانه تلقی شوند. در این مقاله به نقش مطالعه که نوعی مسابقه است اشاره می شود و این که کارکرد اصلی کتابخانه ها ایجاد و گسترش محیطی برای مسابقه فکری و تلاش علمی است که با فراهم آوردن امکانات لازم، طبقه بندی و سطح بندی مفاهیم و منابع از یک طرف، مطالعه بر روی مخاطبان بالقوه و بالفعل و سطح بندی اعضا و غیراعضا به لحاظ توانایی های مختلف جهت مطالعه و فراهم آوردن زمینه مطالعه از طرف دیگر، و انطباق منابع دسته بندی شده با سلائق و علائق افراد بررسی شده از طریق مشاوره از طرف سوم کارکردی اصیل برای کتابخانه هاست؛ همچنان که در محیط های ورزشی چنین عمل می شود. اصالت/ارزش: بداعت مقاله حاضر در نگاه جدیدی است که به کارکردهای کتابخانه ها شده است. در مقاله حاضر سعی شده تا با نقد کارکردهایی که به طور سنتی برای کتابخانه ها در نظر گرفته اند، با نگاهی به معنای مطالعه، کارکردهای جدیدی برای کتابخانه ها تعریف شود.

هدف: نوشته حاضر سعی دارد تا تبیین کند که خواندن عملی دیالکتیکی است. برای این کار، ضمن اشاره به مفهوم دیالکتیک در دوره باستان و با نگرشی به مفاهیم انسان، جهان، علم، زبان، و فهم، به بحث در مورد شأن دیالکتیکی خواندن پرداخته شده است. روش: در نوشته حاضر، رهیافت تحلیل مفهومی بهکار گرفته شده است. این رهیافت که بیشتر در نوشته های تحلیلی و نظری کاربرد دارد، با تحلیل و بررسی آراء و نظرات درباره یک موضوع خاص، نقطه نظر و تفکر خاصی را بهعنوان نقطه عزیمت تحلیل انتخاب میکند و از آن رهگذر، به واکاوی مفهوم و بحث در آن موضوع میپردازد. همچنین برای تبیین مفهوم دیالکتیکی خواندن، از پدیدارشناسی هایدگر و فهم دیالکتیکی گادامر بهعنوان نقطه عزیمت بهره گرفته شده است. یافتهها: از مقایسه عمل خواندن در دوره پیشامدرن و دوره مدرن، چنین برمیآید که خواندن در دنیای امروز امری دوگانه انگار (مبتنی بر تقابل سوژه/ابژه)، تصویرگرا و تکگو است. این در حالی است که نوشته در دوران باستان و قرون وسطی چنین شأنی نداشته و بیشتر به آن بهعنوان سخن مولف غایب نگریسته میشد که در غیاب وی باید با گفتههای وی به همسخنی پرداخت و کتاب را هضم نمود. رویکرد تکگویانه نسبت به متن که ارمغان دنیای جدید است، مانع هر گونه فهم و ارتباط صحیح انسان با جهان متن شده است. فهم بهعنوان پیششرط عمل خواندن، واقعهای خارج از اختیار انسان و کنترل روششناسانه است. واقعه خواندن تاریخمند است که ریشه در سنت دارد و از همسخنی و گفتوگوی انسان با متن و امتزاج افق متن و خواننده حاصل میشود. اصالت/ارزش: بداعت نوشته حاضر در گستردن افق معنایی دیگری در مورد عمل خواندن، در شرایطی است که پارادایم روانشناختی، حاکم بر محیط خواندن و عمل خواندن است. امروزه نوشته های بسیاری با عنوان تکنیکهای مطالعه، سنجش مطالعه، روشهای مطالعه و یادگیری، و ... در گوشه و کنار مشاهده میکنیم که کتاب را شیئی تحت انقیاد و کنترل ذهن انسان تلقی میکند و این پیشفرض را میپروراند که با کنترل عمل خواندن به کمک روشی که توصیه می کند، میتوان به فهم دست یافت. در نوشته حاضر استدلال می شود که فهم اساساً با گشودگی، همسخنی و گفتوگو با متن حاصل میشود نه با تفوق و سیادت روششناسانه بر آن.

هدف: این پژوهش با هدف ارزیابی طرح «کتاب من» از دیدگاه کتابداران و استفاده کنندگان طرح در کتابخانه های عمومی تهران انجام شده است. روش: روش پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. جامعه پژوهش شامل 31 نفر کتابدار و 384 نفر از اعضای استفاده کننده از طرح «کتاب من» در 10 کتابخانه عمومی در شهر تهران است. یافته ها: براساس یافته های پژوهش، نحوه اطلاعیابی بیش ترین درصد استفاده کنندگان طرح (6/67 درصد) از طریق کتابخانه و کتابداران بوده است و 9/77 درصد از کاربران ترجیح می دهند از کتابخانه و از طریق طرح «کتاب من» کتاب های مورد نیاز خود را تأمین کنند. استفاده کنندگان تأثیر طرح در صرفه جویی در هزینه تهیه کتاب، و رضایت خود از وجود این طرح در کتابخانه ها را در سطح نسبتاً زیاد اعلام کردند. از دیدگاه کتابداران، تأثیر طرح «کتاب من» در غنی سازی مجموعه کتابخانه، زیاد، و تأثیر طرح در ترویج مطالعه و کتاب خوانی و همچنین تاثیر آن در راستای عدالت فرهنگی در حد نسبتاً زیاد است. اصالت/ارزش: ازآن جایی که بررسی نحوه اجرا و میزان موفقیت طرح ها و برنامه های جدید، بخشی ضروری از فرایند اجرای این گونه طرح ها محسوب می شود، پژوهش حاضر طرح «کتاب من» را به صورت دوجانبه از دیدگاه کتابداران و استفاده کنندگان ارزیابی کرده و نقاط ضعف و قوت و همچنین فرصت های بهبود را روشن می سازد.

هدف: هدف از این پژوهش علاوه بر شناسایی مؤلفه های مؤثر در سنجش سرانه مطالعه با بررسی متون و استفاده از نظرات خبرگان، ارائه مؤلفه های نهایی سنجش سرانه مطالعه در ایران است. روش: گردآوری اطلاعات برای شناسایی مؤلفه ها در ابتدا با استفاده از روش کتابخانه ای صورت گرفت و سپس برای اجماع گروهی، از تکنیک دلفی در قالب پرسشنامه دو مرحله ای به صورت حضوری و اینترنتی و ارسال آن به 16 نفر از صاحب نظران به عنوان اعضای پنل جهت اظهار نظر استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان می دهد که علاوه بر مطالعه انواع منابع چاپی، جزوه، بروشور، اعلامیه، نقشه، سند (چاپی، خطی و...)، بریده جراید، اسلاید، شفاف برگه، ریز فیلم، ریز برگه، کره جغرافیایی، بازدید از وب گاه اطلاعاتی، بازدید از وب گاه خبری، بازدید از وب گاه شخصی، بازدید از وب گاه سیاسی، بازدید از وب گاه ویکی، بازدید از وب نوشت (وبلاگ)، قصه گویی (عضوی از خانواده- پرستار- مربی) برای کودک، داستان خوانی (عضوی از خانواده- پرستار- مربی) برای کودک، کتاب خوانی گروهی (قرآن خوانی، شاهنامه خوانی و...)، رجوع موردی به لغت نامه ها و به طور کلی منابع مرجع، کتاب های الکترونیکی (ebook) در قالب لوح فشرده (CD)، لوح ویدیوئی دیجیتال (DVD)، فایل های اینترنتی و فایل های تلفن همراه، چک کردن پست های الکترونیکی (email) با محتوای نوشتاری علمی، ادبی، هنری، فرهنگی، گوش دادن به برنامه های مستند رادیو/ فایل های صوتی (به جز تفریحی و سرگرمی)، تماشای برنامه های مستند تلویزیون/ ماهواره و فایل های صوتی- تصویری (به جز تفریحی و سرگرمی) می توانند به عنوان مؤلفه های سنجش سرانه مطالعه قرار گیرند. اصالت/ارزش: به علت فقدان چارچوبی برای سنجش سرانه مطالعه در ایران، این پژوهش با پیشنهاد مؤلفه های توافقی اعضای پنل دلفی می تواند به عنوان چارچوبی برای سنجش سرانه مطالعه در نظر گرفته شود.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی وآگاهی از مهارت ها و عادات مطالعه دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شده است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام گرفته است. پرسشنامه حاوی 27 سؤال در قالب سه بخش شامل یک بخش اطلاعات جمعیت شناختی و دو بخش مهارت ها و عادات مطالعه است که هر کدام در 10 حیطه با مقیاس لیکرت 5 درجه ای از خیلی کم تا خیلی زیاد نمره گذاری شده است. سطح معنی داری 05/0P≤ در نظر گرفته شد. به منظور انجام آزمون فرضیه های پژوهش از آزمون مجذور کا و آزمون تی و برای تحلیل آن ها از نرم افزار آماری SPSS استفاده شد. یافته ها: براساس نتایج به دست آمده، عمده مشکلات دانشجویان به ترتیب در زمینه عدم غلبه بر عوامل مداخله گر و استرس زا حین مطالعه، نداشتن مطالعه کاربردی و خلاقانه، عدم توانایی در مدیریت زمان، عدم توانایی در مطالعه انتقادی و دقیق خوانی و مطالعه باری به هر جهت بود. در نهایت، به نظر رسید دانشجویان در زمینه های درک مطلب، عادات مطالعه و یادداشت برداری حین مطالعه در مقایسه با سایر موارد وضعیت مناسب تری دارند. اصالت/ارزش: از دلایلی که بعضی دانشجویان از تلاش خود نتیجه مطلوبی به دست نمی آورند، نداشتن آگاهی از شیوه مطالعه و مهارت های مربوط به آن است. اصول اصلی مطالعه شامل مواردی هستند که با دانستن و به کارگیری آن ها می توان بازده مطالعه را بالا برد. این پژوهش با توجه به اهمیت تعیین مهارت های مطالعه دانشجویان و ارتباط آن با امور تحصیلی دانشجویان انجام گرفته است.

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر منابع مطالعاتی در افزایش نرخ مطالعه کودکان و نوجوانان از طریق کتابخانه تلفنی شهرداری سمنان، که شیوه ای جدید در کشور است، می باشد. روش: روش پژوهش حاضر، آزمایشی یا تجربی با استفاده از طرح تک گروهی بوده است که شامل طرح گروه پیش آزمون- پس آزمون می باشد. ابزار تحقیق شامل 2 پرسشنامه است: پیش آزمون با هفت سؤال و پس آزمون با 13 سؤال. جامعه آماری شامل 69 نفر اعضای جدید کتابخانه در شهریور 89 می باشد. برای بررسی تفاوت جواب ها در دو پرسشنامه و بررسی فرضیه، ازآزمون t استفاده شد. یافته ها: طبق نتایج، بررسی میزان علاقه مندی کودکان و نوجوانان به مطالعه کتاب توسط اعضای جدید کتابخانه تلفنی با تحلیل پاسخ در پیش آزمون، تعداد (٣٤ نفر ، 3/49 درصد)، گزینه بسیار زیاد را انتخاب کردند. این تعداد در پس آزمون تغییر کرده و تعداد (41 نفر، 4/59 درصد)، در مقایسه با پاسخ دهندگان در پیش آزمون علاقه مندی بیشتری را نشان دادند و این روند سیر صعودی داشت. در پیش آزمون و پس آزمون درخصوص مطالعه در 24 ساعت شبانه روز، یکی از گزینه ها مطالعه از 60-129 دقیقه بود که 11 نفر (15.9%) در پیش آزمون به آن پاسخ دادند در حالی که در پس آزمون این تعداد به 21 نفر (30.45%) رسید یعنی کتابخانه تلفنی در افزایش میزان مطالعه اعضا تاثیر داشته است. فرضیه پژوهش مبنی بر نقش مثبت کتابخانه تلفنی در افزایش نرخ مطالعه کودکان و نوجوانان مورد تأیید قرار گرفته و تفاوت معنی داری بین پاسخ ها در پیش آزمون و پس آزمون دیده می شود. اصالت/ارزش: نخستین پژوهش در زمینه کتابخانه تلفنی در ایران است و نتایج حاصل از آن می تواند به مسئولان نهاد کتابخانه های عمومی کشور، سازمان فرهنگی-هنری شهرداری و کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در استفاده از این تجربه و اشاعه آن در سطح کشور به منظور ارتقاء فرهنگ مطالعه در کودکان و نوجوانان یاری نماید.

هدف: این نوشته بر آن است تا آن بخش از مطالعه (مطالعه در راستای حرفه و مطالعه آزاد) را که از طریق کتابخانه های عمومی تحقق می پذیرد شناسایی کند و نشان دهد که کدام یک از شاخص های کتابخانه ای (امانت، عضو، مجموعه، فضا، مراجعه) این نوع مطالعه را بهتر تبیین می کند. روش: در نوشته حاضر که پژوهشی کاربردی است، آمار مرتبط با 21 کشور جهان در 8 متغیر شامل میزان مطالعه در راستای حرفه، میزان مطالعه آزاد، سرانه مطالعه، امانت، عضو، مجموعه، فضا و مراجعه گردآوری گردید. برای تحلیل داده ها از آزمون همبستگی رتبه ای اسپیرمن و تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شد. یافته ها: با توجه به نتایج آزمون های آماری می توان گفت که کتابخانه های عمومی تنها با مطالعه آزاد همبستگی معنی داری دارد. طوری که در کتابخانه های دارای رتبه با عدد کمتر (رتبه بالاتر) مطالعه آزاد بیشتری صورت می گیرد. اگر با توجه به یافته پیشین، میزان مطالعه آزاد به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شود، متغیر امانت با ضریب تعیین 0.527 و ضریب همبستگی 0.726 به تنهایی آن را تببین می کند و سایر متغیرها در مقایسه با این متغیر تأثیر ناچیزی دارند که قابل چشم پوشی است. در انتها نیز رابطه ای ارائه شده است که می توان بر اساس میزان امانت میزان مطالعه آزاد را برآورد کرد. اصالت/ارزش: در این مقاله سعی شده تا نشان داده شود که هر یک از شاخص های امانت، عضو، مجموعه، فضا، و مراجعه چه مقدار از متغیر مطالعه (آزاد و در راستای حرفه) را پیش بینی می کنند

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین وضعیت انجام مطالعه عمومی و تخصصی کتابداران کتابخانه های عمومی شهر مشهد و شناسایی عوامل موثر بر آن است. روش: روش پژوهش حاضر پیمایشی و از نوع کاربردی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته است. یافته ها: بنا بر اظهار کتابداران، میانگین زمانی که آنها در یک روز صرف انجام مطالعه عمومی و تخصصی می کنند به ترتیب 77/47 و 08/29 دقیقه در روز بوده است. میزان علاقه کتابداران به انجام مطالعه عمومی و تخصصی از سطح متوسط بیشتر و میزان انجام مطالعه عمومی و تخصصی توسط ایشان از سطح متوسط کمتر است. کتابداران عمده ترین دلایل انجام مطالعه عمومی را افزایش اطلاعات عمومی، کسب لذت از مطالعه و افزایش توان پاسخ گویی به مراجعان؛ و مهم ترین دلایل انجام مطالعه تخصصی خود را افزایش توان پاسخگویی به مراجعان کتابخانه، به روز بودن و حضور مؤثر در جامعه علمی رشته خود برشمردند. عمده ترین موانع بازدارنده کتابداران کتابخانه های عمومی شهر مشهد از انجام مطالعه عمومی شامل خستگی ناشی از فعالیت شغلی، کمبود وقت و فرصت مطالعه و قوانین اداری بوده است. خستگی ناشی از فعالیت شغلی، تأثیر نداشتن مطالعه در ارزشیابی شغلی، و قوانین اداری از مهم ترین موانع بازدارنده کتابداران مورد بررسی در انجام مطالعه تخصصی آنها بوده است. همچنین تنها میان سن کتابداران مورد بررسی و میزان مطالعه عمومی و تخصصی آنها رابطه معنادار آن هم به صورت معکوس وجود دارد. اصالت/ارزش: این پژوهش ضمن مستند کردن وضعیت مطالعه کتابداران کتابخانه های عمومی شهر مشهد، چالش ها و مشکلات اصلی موجود را نیز شناسایی کرده که با رفع آن ها و انجام برنامه ریزی مدون توسط مدیران، می توان زمینه پرورش و ظهور مشاوران و متخصصان اطلاعاتی بامعلومات را در کتابخانه های عمومی جهت ارائه خدمات اطلاعاتی مناسب فراهم کرد.

هدف: راهبردهای یادگیری و تدریس به عنوان یکی از راهکارهای عملی در راستای بهبود کیفیت آموزش و موفقیت تحصیلی دانشجویان اهمیت به سزایی دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر دوره آموزش مهارت های مطالعه و یادگیری بر راهبردهای مطالعه و یادگیری در دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است. روش: پژوهش حاضر از نوع شبه تجربی و به صورت دو گروهی همراه با پیش آزمون و پس آزمون انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 50 نفر از دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که در سال 1389 مشغول به تحصیل بودند، می باشد. نحوه ارائه دوره به صورت کارگاهی بود و از روش های تدریس سخنرانی کوتاه، کار در گروه های کوچک، بحث گروهی، پرسش و پاسخ و سمینار برای ارائه مطالب استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه های اطلاعات فردی و جمعیت شناختی و راهبردهای مطالعه و یادگیری است. برای مقایسه داده های کمی در دو گروه از نظر نمرات کسب شده از پرسشنامه راهبردهای مطالعه و یادگیری از آزمون تی، برای مقایسه نمرات قبل و بعد از کارگاه از آزمون تی زوج و برای مقایسه داده های کیفی بین آن ها از آزمون مجذور کای در نرم افزار اس پی اس اس استفاده گردید. یافته ها: میانگین نمرات کسب شده از 10 حیطه پرسشنامه ی راهبردهای مطالعه و یادگیری در آزمون اولیه در دو گروه اختلاف معنی داری وجود نداشت. نمرات دانشجویان در 5 حیطه انتخاب ایده اصلی (002/0p=)، راهنمای مطالعه (000/0p=)، پردازش اطلاعات (002/0p=)، خودآزمایی (005/0p=) و استفاده از راهبردهای آزمون (000/0p=) پس از شرکت در دوره آموزشی نسبت به قبل افزایش معنی داری یافته بود. اصالت/ارزش: با توجه به این که مهارت های فکری و راهبردهای ذهنی قابل آموزش و یادگیری هستند، برنامه آموزشی فوق را می توان برای بهبود راهبردهای مطالعه و یادگیری دانشجویان به کار گرفت.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، گشودن راه های بدیل به سوی فهمی متفاوت از نسبت انسان با «مطالعه» است. این مقاله درصدد نشان دادنِ این نکته است که ورای نسبت کارافزایانه با مطالعه، که آن را به ابزاری برای ایجاد تغییر در جهان خارج تبدیل می کند، می توان نسبتی فضیلت محور با آن داشت. روش: در این مقاله، پدیده مطالعه به عنوان پدیده ای اطلاعاتی و ارتباطی در نظر گرفته شده و در بررسی آن، روش انجلتیک (پیام شناسی هرمنوتیکی- تاریخی) به کار رفته است. یافته ها: ابن عربی، مطالعه را ابزاری مقدماتی برای آماده کردنِ نفس ناطقه در پیرایش رذائل و پرورش فضائل می داند. مطالعه در نظر وی، در نسبت با فضیلت واجد ارزش می شود. این تلقی از مطالعه، که می توان آن را در سراسر عهد سنتیِ دینی ردگیری کرد، بر اساس تجربه بنیادینِ انسان سنتی- «بودن در جهان» به مثابه «بودن در معبد» و لزوم تزکیه نفس برای اقامت مؤمنانه در معبدِ جهان- معنی مییابد و با تلقی مدرن از مطالعه، که آن را امری عرفی و معطوف به نتایج می داند نه معطوف به فضائل، متفاوت است. اصالت/ارزش: اصالت و ارزش مقاله حاضر در این است که از طریق خوانشِ تاریخیِ متون، تاریخمندی پدیده مطالعه را نشان می دهد و تفاوت نگاه مدرن و سنتی در اینباره را نمایان می کند.