تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

هدف: پژوهش حاضر با هدف ساخت و اعتباریابی ابزار سنجش کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه های عمومی ایران انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر جمع آوری داده ها، توصیفی-همبستگی است. نمونه آماری 300 نفر از کتابداران نهاد کتابخانه های عمومی ایران است که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده و روایی ابزار به شیوه روایی محتوا و تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی محاسبه شد. پایایی ابزار نیز با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد. یافته ها: تمامی بارهای عاملی شاخص های کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه های عمومی (یادگیری مادام العمر، پاسخ اضطراری، مشارکت مدنی، توسعه اقتصادی، سلامتی، و تنوع و شمول) بالاتر از ۵/۰ به دست آمدند که نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی روایی و پایایی مناسب ابزار را تأیید کرد. اصالت/ ارزش: نبود پژوهش در حوزه کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه های عمومی مشهود است و اکثر پژوهش ها در زمینه کارآفرینی به صورت کلی انجام شده است. ابزار استانداردی که بتوان وضعیت کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه های عمومی را ارزیابی کرد، در پژوهش های قبلی مشاهده نشد. بنابراین، پژوهش حاضر از بُعد موضوعی و روش شناختی دارای نوآوری است و به این سبب دارای اعتبار است که ابزار سنجش کارآفرینی اجتماعی را در بافت کتابخانه های عمومی ایران طراحی و اعتبار یابی کرده است. هدف: پژوهش حاضر با هدف ساخت و اعتباریابی ابزار سنجش کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه های عمومی ایران انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر جمع آوری داده ها، توصیفی-همبستگی است. نمونه آماری 300 نفر از کتابداران نهاد کتابخانه های عمومی ایران است که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده و روایی ابزار به شیوه روایی محتوا و تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی محاسبه شد. پایایی ابزار نیز با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد. یافته ها: تمامی بارهای عاملی شاخص های کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه های عمومی (یادگیری مادام العمر، پاسخ اضطراری، مشارکت مدنی، توسعه اقتصادی، سلامتی، و تنوع و شمول) بالاتر از 0.5 به دست آمدند که نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی روایی و پایایی مناسب ابزار را تأیید کرد. اصالت/ ارزش: نبود پژوهش در حوزه کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه های عمومی مشهود است و اکثر پژوهش ها در زمینه کارآفرینی به صورت کلی انجام شده است. ابزار استانداردی که بتوان وضعیت کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه های عمومی را ارزیابی کرد، در پژوهش های قبلی مشاهده نشد. بنابراین، پژوهش حاضر از بُعد موضوعی و روش شناختی دارای نوآوری است و به این سبب دارای اعتبار است که ابزار سنجش کارآفرینی اجتماعی را در بافت کتابخانه های عمومی ایران طراحی و اعتبار یابی کرده است.

هدف: کتابخانه های عمومی روستایی، اگرچه عمدتاً مؤسسات کوچکی هستند، طیف وسیعی از خدمات و برنامه ها را در حوزه های بسیار متفاوت زندگی -شامل پرورش شخصی، توسعه مهارت های فردی و مدنی تمامی شهروندان و پر کردن اوقات فراغت آنان- ارائه می دهند. کتابخانه های عمومی روستایی از عوامل توسعه در جوامع روستایی محسوب می شوند و همچنین مکانی ایده آل برای حمایت از توسعه جامعه هستند و به رشد فکری و اجتماعی در سطح فردی و اجتماعی کمک می کنند. در این راستا، پژوهش حاضر نقش کتابخانه های عمومی روستایی را در توانمندسازی و توسعه جوامع روستایی استان کرمانشاه شناسایی کرده است. روش: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی انجام شد و روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی مرسوم بوده است. داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شد. مشارکت کنندگان شامل مسئولان کتابخانه های عمومی روستایی زیر پوشش اداره کل کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه در پاییز سال 1402 بود. نمونه گیری به روش هدفمند یا قضاوتی انجام شد و تا اشباع اطلاعات ادامه یافت. در مجموع 14 مصاحبه انجام شد و مدت آن بین 40 تا 75 دقیقه متغیر بود. برای تجزیه و تحلیل یافته ها از روش تحلیل محتوای کیفی و برای اعتبارسنجی پژوهش از معیارهای اعتبارپذیری و قابلیت اطمینان استفاده شد. یافته ها: تجزیه و تحلیل داده های مصاحبه منجر به شکل گیری دو مقوله، شامل اقدامات کتابخانه های عمومی روستایی در توانمندسازی روستاییان و توسعه روستا، و چالش ها و پیشنهادهای کتابخانه های عمومی روستایی در توانمندسازی روستاییان و توسعه روستا طبقه بندی شد. در مقوله اقدامات، 4 مفهوم شامل توسعه فرهنگی، توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی، و توسعه پایدار و حفظ محیط زیست شناسایی شد که جنبه های مختلف نقش آفرینی کتابخانه های عمومی روستایی استان کرمانشاه را در توانمندسازی روستاییان و توسعه روستاهای خود نشان می دهد. در مقوله چالش ها و پیشنهادها نیز 8 مفهوم شامل نیروی انسانی، منابع اطلاعاتی، تسهیلات و امکانات، سطح کیفی برنامه ها و خدمات، سنجش اثرگذاری برنامه ها و خدمات، عوامل مربوط به روستاییان، سطح همکاری و مشارکت، و چگونگی اطلاع رسانی و تبلیغات شناسایی شد. در مجموع، کتابخانه های عمومی روستایی استان کرمانشاه جوامع محلی خود را از طریق ارائه خدمات، فعالیت ها و برنامه های خود، توانمند و به توسعه روستاها کمک کردند. کتابخانه های یادشده با اجرای برنامه ها و خدمات متنوع خود که اکثراً در طول هفته تداوم داشته است، توانسته اند در بالا بردن آگاهی و بینش فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی روستا؛ نشان دادن نقش پررنگ و تأثیرگذار کتاب در مقایسه با اینترنت؛ و تثبیت نقش کتابخانه به عنوان پایگاه اجتماعی-فرهنگی روستا گام مؤثری بردارند. اصالت/ارزش: تاکنون در ایران پژوهشی به شناخت نقش کتابخانه های عمومی روستایی در توسعه جوامع خود نپرداخته است. یافته های این پژوهش می تواند به عنوان نقشه راه کتابخانه های عمومی روستایی در توسعه همه جانبه خدمات و برنامه های خود و اثرگذاری بیشتر آنها در توسعه روستاهایشان مورد استفاده قرار گیرد.

هدف: مستندسازی تجارب تلاشی برای تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح است. با توجه به این که مستندسازی در کتابخانه های عمومی استان قم چندان مورد توجه قرار نگرفته است، پژوهش حاضر با هدف شناسایی و رتبه بندی موانع مستندسازی تجربه ها در این کتابخانه ها انجام شد. روش: این پژوهش از نظر نوع، کاربردی است که با رویکرد آمیخته اکتشافی انجام شد و از نظر روش، توصیفی- ترکیبی است و به طور همزمان از پیمایش دلفی و پیمایش مرسوم استفاده شد. در مرحله دلفی، موانع مستندسازی شناسایی و رتبه بندی موانع در بخش پیمایش انجام شد. پژوهش شامل دو جامعه آماری بود: نخست خبرگان موضوعی و دوم مسئولان و کارکنان کتابخانه های عمومی استان قم. از جامعه آماری اول نمونه ای هدفمند و از جامعه دوم، 66 نفر به طور تصادفی انتخاب شدند. پس از مطالعه متون، سیاهه اولیه موانع مستندسازی شناسایی شده در اختیار اعضای پنل قرار گرفت و از خروجی مرحله پنل دلفی برای ساخت پرسشنامه استفاده شد. سنجش دقت و اعتبار داده های کیفی بر اساس معیارهای اعتبار، اطمینان، قابلیت تأیید و انتقال پذیری و روایی پرسشنامه به صورت روایی محتوایی بررسی شد. پرسشنامه به تایید سه نفر از استادان متخصص علم اطلاعات و دانش شناسی رسید. از آلفای کرونباخ نیز برای تایید پایایی پرسشنامه استفاده و میزان آن 949/0 گزارش شد. یافته ها: موانع در هفت مقوله موانع فردی، موانع آموزشی، موانع فرهنگ سازمانی، موانع ساختار سازمانی، موانع فناورانه، موانع اقتصادی و موانع اجتماعی دسته بندی شد. از میان شاخص های موانع فردی، شاخص نبود احساس مسئولیت نسبت به مستندسازی در کارکنان و مدیران و همچنین نبود انگیزه کافی، اعتماد به حافظه خود و احساس عدم نیاز سازمان به این تجارب؛ از میان شاخص های موانع آموزشی، بی توجهی به فواید و مزایای مستندسازی توسط مسئولان آموزشی و همین طور برگزاری نشدن همایش ها و نشست های مربوط به مستندسازی؛ از میان شاخص های موانع فرهنگ سازمانی، نبود پشتیبانی لازم از سوی مسئولان؛ از میان شاخص های موانع ساختار سازمانی، حمایت ناکافی مدیران عالی از برنامه های مستندسازی و وجود بروکراسی شدید اداری و همچنین نبود ستاد و تشکیلاتی برای ثبت و حفظ تجارب؛ از میان موانع فناورانه، نبود سامانه مدیریت دانش جهت ثبت و مدیریت تجربیات و نبود یا نامناسب بودن پشتیبانی فنی؛ از میان موانع اقتصادی، عدم تخصیص بودجه مناسب برای امر مستندسازی و دغدغه معیشت و نبود انگیزه برای مستندسازی و در نهایت، از میان موانع اجتماعی، نبود تعامل مطلوب میان کارکنان بیشترین امتیاز را به خود اختصاص دادند. اصالت / ارزش: نتایج این پژوهش، شناختی از موانع مستندسازی تجربه ها درکتابخانه های عمومی استان قم فراهم می آورد و به کارگیری آنها توسط نهادهای تصمیم گیر می تواند در زمینه توسعه سازمانی و کسب مزیت رقابتی مؤثر باشد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف کشف رابطه بین ویژگی های شخصیتی با رفتار اطلاع یابی سلامت کاربران کتابخانه مرکزی استان همدان بر اساس نظریه میلر انجام شده است. روش: نوع مطالعه کاربردی و روش آن پیمایشی است. جامعه پژوهش تمامی کاربران کتابخانه مرکزی استان همدان بود. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه های استاندارد «پنج عامل شخصیتی نئو» و «رفتار اطلاع یابی سلامت میلر» بود. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی با بهره گیری از نرم افزار SPSS نسخه 26 انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد سه چهارم از جامعه مورد مطالعه فعالانه اطلاعات سلامت را جست وجو می نمایند و یک چهارم آگاهانه از جست وجوی اطلاعات سلامت اجتناب می ورزند. بین ویژگی های شخصیتی «برون گرایی»، «توافق پذیری» و «اشتیاق به تجارب تازه» با مؤلفه «جست وجوی فعالانه اطلاعات سلامت» رابطه زیاد و معنادار و بین سه ویژگی شخصیتی مذکور با مؤلفه «اجتناب آگاهانه از جست وجوی اطلاعات سلامت» رابطه کم و معنادار وجود داشت. ویژگی های شخصیتی برون گرایی، توافق پذیری و اشتیاق به تجارب تازه جستجوی آگاهانه اطلاعات سلامت را پیش بینی کردند؛ و ویژگی های شخصیتی برون گرایی، توافق پذیری و اشتیاق به تجارب تازه توانستند اجتناب آگاهانه از جستجوی اطلاعات سلامت را پیش بینی کنند. اصالت/ ارزش: نتایج پژوهش حاضر با تعیین غالب بودن وجوه ویژگی های شخصیتی «برون گرایی»، «توافق پذیری» و «اشتیاق به تجارب تازه» جامعه موردمطالعه، ضرورت اهتمام کتابداران در ارائه خدمات با درنظرگرفتن این ویژگی ها و ارتقای خدمات و منابع اطلاعاتی را با توجه به سایر ویژگی های شخصیتی و رفتاری کاربران ایجاب می سازد. همچنین یافته های این پژوهش می تواند به مدیران و برنامه ریزان کتابخانه های عمومی در اتخاذ تصمیم های مربوط به تأمین منابع با توجه به ویژگی های شخصیتی وآموزش مهارت های اطلاع یابی سلامت کاربران یاری نماید.

هدف: هدف این پژوهش واکاوی نحوه توزیع فضایی کتابخانه های فعلی در سطح شهر رشت و همچنین وضعیت بهینه توزیع کتابخانه ها در آینده است. روش: در این پژوهش از داده های کتابخانه های موجود رشت، بلوک های آماری سرشماری سال 1395 شهر رشت و داده های مکانی شهر رشت در قالب شیپ فایل استفاده شد. این پژوهش بر اساس دستورالعمل نهاد کتابخانه های عمومی کشور، مصوب 1397 انجام شده است. از تحلیل های آمار فضایی برای بررسی نحوه توزیع فضایی کتابخانه های موجود و از تحلیل شبکه برای تعیین محدوده خدمت کتابخانه ها استفاده شده است. برای اولویت بندی محدوده های خدمتِ آینده، از مدل تصمیم گیری ویکور استفاده شد. یافته ها: مقادیر آزمون ها بیانگر توزیع ناهمگون بر اساس جمعیت یا فاصله از مراکز جمعیتی است. توزیع کتابخانه ها در رشت مناسب نیست و بیشتر در مرکز شهر متمرکز و جنوب، غرب و شمال شهر رشت دارای پوشش کتابخانه ای کمی هستند. بر اساس معیار فاصله و جمعیت برای کتابخانه های موجود، چهار محدوده خدمت تعیین و با توجه به نزدیکی برخی کتابخانه ها به یکدیگر، محدوده خدمت آنها با یکدیگر ادغام شد. با توجه به جمعیت شهر رشت 14991 متر مربع کمبود زیربنای کتابخانه ای برای رسیدن به استاندارد دسترسی در این شهر وجود دارد. کتابخانه های موجود فقط 163633 نفر (معادل 2/24 درصد) از جمعیت رشت را تحت پوشش قرار می دهند و با توسعه حدود 3500 مترمربعی فضای کتابخانه ای می توان کل این جمعیت را پوشش داد که در مجموع 4/32 درصد از جمعیت رشت پوشش داده خواهد شد. با انجام تحلیل شبکه و اعمال فیلترهای فاصله و جمعیت، تعداد بیست محدوده خدمت آینده در شهر رشت پیشنهاد شد تا به عادلانه ترین حالت جمعیت شهر رشت را تحت پوشش قرار دهند. این بیست محدوده 3/65 درصد از جمعیت شهر رشت را تحت پوشش قرار خواهند داد که در صورت محقق شدن آنها و افزایش سطح زیربنای کتابخانه های فعلی، در مجموع 7/97 درصد از جمعیت شهر رشت تحت پوشش کتابخانه های عمومی قرار خواهند گرفت. در تعیین اولویت محدوده های خدمتِ آینده، جمعیت اهمیت بیشتری از فاصله داشته و به ترتیب مناطقی با بیشترین جمعیت در جنوب، غرب، شمال و شمال شرق شهر رشت در شش اولویت اول برای احداث کتابخانه های جدید قرار دارند و مناطق حاشیه ای در شمال شهر رشت به دلیل جمعیت کمتر و نزدیک تر بودن به کتابخانه های موجود در اولویت های آخر قرار گرفته اند. 3/2 درصد از جمعیت رشت، نیز حائز شرایط لازم جمعیتی و محدودیت فاصله ای نیستند و در حال حاضر برای آنها نمی توان تأسیس کتابخانه جدید را پیشنهاد کرد که عمدتاً در جنوب شهر رشت مستقر هستند. اصالت/ارزش: انجام مطالعات آمایش سرزمین اساس برنامه ریزی های آینده است. کمبود این نوع مطالعات و نبود آینده نگری منجر به اتلاف منابع و دوباره کاری در پروژه های مختلف خواهد شد. این پژوهش با توجه به معیارهای اساسی به تعیین میزان زیربنای کتابخانه ها بر اساس جمعیت، میزان مورد نیاز افزایش زیربنای کتابخانه های موجود و همچنین تعداد و مساحت کتابخانه های جدید جهت پوشش دادن به نیازهای جمعیت شهر رشت پرداخته است که با عمل کردن به آن می توان به صورت اصولی کتابخانه ها را در رشت گسترش داد و کتابخانه های جدید را در مناطق مناسب شهر رشت تأسیس کرد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش ارائه سناریوهای محتمل و مطلوب برای آینده صنعت نشر کتاب ایران است تا کلیه تلاش ها برای دوری از جایگاه و سناریوی نامطلوب برای تحقق هرچه بهتر و سریع تر سناریوی مطلوب و ایده آل بسیج شود. روش : این تحقیق با رویکرد کیفی (تفسیرگرایی) و به لحاظ نوع تحقیق، کاربردی است و ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه است. جامعه آماری این پژوهش خبرگان صنعت نشر کتاب هستند. روش نمونه گیری گلوله برفی است. با پیروی از قاعده اشباع نظری از 10 ناشر مطرح کشوری که عمدتاً در تهران فعال هستند، مصاحبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش شبکه جهانی کسب وکار که کاربردی ترین روش سناریونویسی است استفاده شد. یافته ها: یافته های این پژوهش چهار سناریو را برای آینده صنعت نشر کتاب کشور ارائه می دهد. این چهار سناریو عبارتند از توسعه (سیاست های تحول آفرین و فرهنگ سازی)، اتلاف (سیاست های تحول آفرین و عدم فرهنگ سازی)، بیابان کتاب (سیاست های گذشته و عدم فرهنگ سازی)، و بن بست (سیاست های گذشته و فرهنگ سازی). این چهار سناریو بر مبنای نظر خبرگان بودند که برای آینده صنعت نشر کتاب کشور تبیین و تشریح شدند. سناریوی توسعه سناریویی مطلوب است که سیاست ها در آن تحول آفرین بوده و فرهنگ سازی در بالاترین سطح خود انجام شده است و این صنعت در بهترین اوضاع متصور خود قرار دارد و سناریو بیابان کتاب با داشتن بیشترین حالات نامطلوب با عدم فرهنگ سازی و سیاست های گذشته، سناریویی بدبینانه است. اصالت/ ارزش: نتایج این پژوهش می تواند به مدیران و متولیان حوزه فرهنگ و علم در تصمیم گیری های خود کمک کند. بر اساس سناریوی مطلوب (سناریوی توسعه)، پیشنهادهایی برای شکل گیری این آینده مطلوب در روشن شدن مسیر و تقویت این صنعت در آینده پیش روی نشر کشورمان مطرح است.