جامعه شناسی هنر و ادبیات

هنرمندان نوآور نیاز به نهادهایی دارند که آفرینش های نوآورانه آن ها را حمایت کند؛ آن ها با فعالیت های جمعی، جهت تأسیس اجتماعات، گروه ها و انجمن های هنری به این تأیید، تثبیت و حمایت دست می یابند. اما فعالیت های جمعی در هنر مدرن با موانعی مواجه است؛ موانعی همچون انزواگزینی رومانتیک هنرمندان و حاشیه نشینی آنان در ساختار جامعه که از مشارکت آن ها در فعالیت های جمعی می کاهد. از این رو در مقاله حاضر به این پرسش پرداخته شده است که «میزان گرایش نقاشان به مشارکت در فعالیت های جمعی هنر نقاشی چقدر است؟». برای پاسخ به این پرسش، ابتدا به فعالیت های جمعی و نهادمند در جامعه هنری ایران پرداخته شد و سه صورت از فعالیت جمعی در قالب اجتماعات، گروه های و انجمن های هنری مورد مطالعه قرار گرفت؛ سپس در یک مطالعه می دانی به بررسی اثر متغیرهایی چون جنسیت، سن، تحصیلات، موقعیت اجتماعی و اقتصادی نقاشان و نگرش آن ها به مقوله هنر اجتماعی و فردگرایی در هنر نقاشی، بر گرایش آن ها به مشارکت در فعالیت های جمعی جامعه هنری پرداخته شد. یافته های به دست آمده از مصاحبه با ??? نفر از نقاشان، حکایت از عدم تمایل آن ها به مشارکت های سازمانی و تمایل نسبی آن ها به فعالیت های گروهی دارد. عدم مشارکت نقاشان و فقدان انسجام در شبکه روابط اجتماعی هنرمندان از یک سو موجب ناتوانی در بیان خواسته های صنفی و مدنی گردیده و از سوی دیگر مانع شکل گیری جریان های اجتماعی هنر در قالب سبک و جریان های هنری شده است.

هدف مقال? حاضر شناخت نگاه زنان نقاش معاصر ایران به زن و نحو? بازنمایی زن در آثار آن ها می باشد. بازنمایی یک سوی? تصویر زن در هنر ها به علت تک جنسیتی بودن هنرمندان که قدمتی به درازای تاریخ دارد و خالی بودن عرص? هنر از حضور زنان، از یک طرف و افزایش حضور زنان در عرص? هنر ها به خصوص نقاشی، از طرف دیگر، می دانی برای محقق می گشاید تا بتواند از این طریق نوع نگاه زنان هنرمند را، که امروزه تعدادشان حداقل در نقاشی بیش از تعداد مردان است، در مورد مسائل مختلف مطالعه نماید. برای تحقق این هدف از نظری? بازنمایی استوارت هال استفاده شده است. جامع? آماری تحقیق حاضر دوسالانه های نقاشی زنان با نام «تجلی احساس» می باشد که شامل ???? اثر است. نمون? آماری این پژوهش ??? اثر منتخب از جامع? آماری است که در آن ها زن به عنوان موضوع اصلی تصویر شده است؛ با استفاده از روش تحلیل محتوا غلبه? نگاه جنسی یا غیرجنسی به زن سنجیده شده است. با یک نگاه کلی به یافته های تحقیق در می یابیم که در این آثار نگاه جنسی به زنان بر نگاه غیر جنسی اولویت دارد. اما نگاه دقیق در جزئیات داده های جداول نشان می دهد که رگه هایی از مخالفت و مقاومت در برابر کلیشه های جنسیتی در آثار زنان نقاش وجود دارد.

این مقاله از دیدگاه تاریخ اجتماعی هنر و با به کارگیری روش زایتگیست که بررسی زمینه تاریخی-اجتماعی را در پیدایش هنر جدید اجتناب ناپذیر می کند، نگاشته شده است؛ لذا این تحقیق برای دست یابی به شرایط تاریخی-اجتماعی موضوع مورد بحث از منابع اولیه (کتب و اسناد) قرون هفده، هجده و نوزده و منابع ثانویه در زمینه تاریخی- اجتماعی ظهور و توسعه هنر نقاشی مدرن توسط هنرمندان ارمنی جلفای اصفهان قرن هفدهم، که به علت کوچ اجباری ارامنه به شهر اصفهان در سال ???? توسط شاه عباس صفوی به اصفهان آورده شده بودند، نگاشته شده است. در این مقاله به این مسئله پرداخته خواهد شد که چگونه اعطای امتیازات تجاری از سوی شاه صفوی باعث رشد و رونق روزافزون تجار ارمنی در اصفهان شد و چگونه دامنه قدرت تجاری جوامع قومی ارامنه به سبب موضوع فوق الذکر به شهرهای مهم اروپایی گسترش یافت و چگونه سفرهای متعدد تجار آن ها را با هنر اروپایی و به خصوص نقاشی آشنا کرد و اقامت در سکونت گاه های اروپایی مزین به نقاشی، چه تأثیری بر آن ها در راستای تشویق هنر نقاشی به سبک مدرن گذاشت. مقاله با ترسیم اوضاع تاریخی– اقتصادی این دوره سعی خواهد کرد تا زمینه مادی به کارگیری نقاشی مدرن را به مثابه یک نیاز تا آن حد که هنرمندان سرآمدی در هنر نقاشی تربیت شوند و آثار چشم گیری در خانه های تجار و اغنیا و همچنین کلیسا ها به صورت نقاشی های دیواری به سبک مدرن برای تزیین از خود به جا گذارند، استخراج کند و نهایتاً سعی خواهد کرد روند فرهنگ مادی و معنوی و یا به عبارتی دیگر پیوند تجارت و هنر از سوی یک قوم مهاجر را در یک بافت کاملاً جدید در دیاسپورا نشان دهد و نیز می کوشد بر اساس شواهد تاریخی نشان دهد که می ناس نقاش ارمنی الاصل اصفهانی طلایه دار نقاشی مدرن در ایران است و سابقه نقاشی مدرن ایران نه به قرن نوزدهم بلکه به قرن هفدهم میلادی در این مرز و بوم می رسد.

موضوع تحقیق حاضر بررسی هم ارزی ساختاری بین ساختار زیبایی شناختی رمان تاریخی اشک سبلان نوشته ابراهیم دارابی و ساختار ذهنی نویسنده و ایدئولوژی طبقه متوسط در زمان آفرینش آن است. این اثر ادبی بر اساس روش ساخت گرایی تکوینی گلدمن در دو سطح دریافت و تشریح بررسی شده است. نتایج حاصل از دریافت و تشریح این اثر ادبی حاکی از آن است که دغدغه نویسنده بررسی علل ناکامی و کامیابی جنبش های اجتماعی دوران پهلوی دوم بوده است. ساختار زیبایی شناختی و کلیت رمان اشک سبلان دلالت بر مبارزات مردم ایران و سرگذشت جنبش های اجتماعی دارد که در آن، روابط متقابل اجزای آن، یعنی تقابل و همکاری گروه ها و طبقات اجتماعی، ایدئولوژی طبقه متوسط و دخالت بازیگران خارجی، کامیابی و ناکامی این جنبش ها را رقم می خورد.

قاله حاضر تلاشی است برای تحلیل روایت تعامل اخلاق قهرمانی و منطق زندگی روزمر? مدرن از منظر جامعه شناسی سینما. حوز? مورد مطالعه، آثار سینمایی مسعود کیمیایی است. برای صورت بندی نظریه ای دربار? تعامل دیالکتیکی پویایی های اجتماعی/ تاریخی و آفرینش هنری از آرای دو وینیو، لوکاچ و لونتال استفاده شده است. سپس با به کارگیری روش تحلیل روایتِ ساختارگرا و نشانه شناسی ساختاری آثار سینمایی کیمیایی مطالعه شده است. از میان این آثار، دو فیلم قیصر و محاکمه در خیابان به شیوه نمونه گیری نظری- هدفمند انتخاب شده اند. البته هر یک از این دو فیلم با فیلم دیگری متعلق به دوره خودشان مقایسه شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که سینمای کیمیایی روایت گر تغییر شکل اخلاق قهرمانی در جامعه ایران و ادغام قهرمان در زندگی روزمره است. به موازات گسترش مدرنیزاسیون در چند دهه اخیر، منطق عقلانیت ابزاری بر روابط و مناسبات بین آدمیان سیطره یافته و مسلک قهرمانی (که مبتنی بر عقلانیت غایی و باورهای استعلایی است) به حاشیه رفته است.

تحرک اجتماعی یکی از مضامین مورد توجه فیلم سازان موج نو سینمای ایران در سال های پیش از انقلاب بوده است. در این سال ها به دلیل تحولات اقتصادی و اجتماعی و تلاش دولت برای مدرنیزاسیونِ ساختار سنتی اجتماع، تحرک اجتماعی نوینی در جامعه رخ داده که در فیلم های فیلم سازان معترض آن دوره مورد انتقاد قرار می گیرد. در این مقاله سه فیلم، که با مرگ ضد قهرمان به پایان رسیده، از منظر تحرک اجتماعی بررسی می شوند. بنابراین زاویه دید کارگردان فیلم های مورد بررسی را در نمایش مرگ این قهرمانان و ارتباط مرگ این افراد با تحرک اجتماعی در جامعه ایرانی آن زمان مورد تحلیل قرار می دهیم. در تحلیل فیلم ها از نظریات گلدمن و دو شیوه نقد برون نگر و درون نگر استفاده شده است.

پیدایش و گسترش نظریه های مطالعات فرهنگی تحولی در نگاه به فرهنگ مردم پسند و مخاطبان آن ایجاد کرده است. نگاه جدید مخاطبان را نه در قامت قربانیان و مصرف کنندگان منفعل، بلکه به عنوان عناصر فعال دارای قدرت خلق معنا در لحظ? مصرف در نظر می گیرد. در این مقاله در چارچوب نظریه های مطالعات فرهنگی و با استفاده از رویکرد تحقیق کیفی و تکنیک های مصاحبه و مشاهده، مخاطبان فیلم اخراجی ها ? به عنوان پرفروش ترین محصول سینمای مرد پسند ایران، مورد مطالعه قرار گرفته اند. برای مطالع? تماشاگران، در زمان اکران فیلم در سینما ها، فیلم ? بار در سالن های سینمایی در نقاط مختلف شهر تهران همراه با تماشاگران دیده شده و رفتار آن ها در زمان تماشای فیلم زیر نظر گرفته شده و ثبت گردیده است. علاوه بر این مدتی پس از اتمام اکران سینمایی، با تعدادی از تماشاگران فیلم مصاحب? کیفی انجام شد. مجموع این گفت وگو ها و مشاهده ها برخی عوامل را به عنوان دلایل فروش بالای فیلم مشخص کرده است.