پیشه وران و طریقت مولویه براساس مناقب العارفین(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۳۴۱ تا ۴٬۳۶۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
بررسی جایگاه ایران و ایرانیان در تاریخ نگاری رنسانس(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
تاریخ نگاری رنسانس، همانند سایر وجوه این نهضت فرهنگی و ادبی، در پی احیای فرهنگ و تمدن یونان و روم باستان بود. از زمان جنگ های ایران و یونان، بربرخواندن غیریونانی ها متوجه ایرانی ها شد و در هویت سازی تاریخی آنها، به ابداع مفهوم «دیگری» انجامید. این در حالی است که تفکر فلسفی یونانی ها، ایرانی ها را صاحبان خِرد و حکمت دانسته و شیوه حکومت داری آنها را ستوده بود. تاریخ نگری و تاریخ نگاری رنسانس در وجوه مختلف، از اندیﺸه یونانی و رومی ﺗﺄثیر پذیرفت؛ اما در ارتباط با موضوع و جایگاه ایران در تاریخ باستان و دوره معاصر، از مکتب فلسفی سقراط و شاگردانش پیروی کرد. ترﺟﻤه کوروپدیا اثر گزنفون به جای تواریخ هرودوت، در این زمینه تأثیرگذار بود. علاوه براین، ازیک سو گرایش تاریخ نگاری رنسانس به تاریخ سیاسی و تاریخ ملی و ازسوی دیگر تحولات سیاسی در آسیای غربی، ازجمله فرمانروایی تیمور و اوزون حسن آق قویونلو بر ایران، در تحول رویکرد تاریخ نگاری رنسانس به ایرانی ها تأثیر بسزایی داشت. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی در صدد است چرایی و چگونگی «تداوم» و «تحول» در اندیﺸه تاریخی رنسانس را در مقایسه با دوران پیش از آن، در ارتباط با جایگاه تاریخ و تمدن ایران بررسی کند.
بررسی ساختار آیینی و اساطیری قدمگاه در جیرفت(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ایرانی سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۳
215 - 233
حوزه‌های تخصصی:
در جهان اسلام قدمگاه های زیادی با عناوین مختلف وجود دارد که همواره مورد احترام عامه مردم هستند و معمولاً جهت نیایش، حاجت خواهی و یا تدفین مردگان به این اماکن می روند. قدمگاه ها در باورهای اعتقادی و اساطیری ساکنان حوزه جیرفت جایگاه ویژه ای دارند. پلان قدمگاه ها به شکل مربع یا دایره و سقف آنها گنبدی و درب ورودی آن ها کوتاه و رو به آفتاب است. هدف از این مقاله بررسی روند شکل گیری قدمگاه ها و ریشه یابی باورها و عقاید اساطیری در جیرفت است. پرسش اصلی این است که کارکرد اساطیری و آیینی قدمگاه ها و زمینه شکل گیری آنها در حوزه تمدنی جیرفت چگونه است؟ روش گردآوری اطلاعات «اسنادی و میدانی» و روش پژوهش «توصیفی و تحلیلی» است. این تحقیق نشان می دهد که ساختار آیینی و اساطیری قدمگاه ها در این حوزه برگرفته از باورهای پرستش و احترام به عناصر طبیعت نظیر آب، آتش و خاک، درخت، سنگ و... است.
بررسی تطبیقی روش جغرافیایی ابن رسته در مقایسه با دیگر جغرافیدانان مکتب عراقی (با تکیه بر منابع جغرافیایی یعقوبی، ابن فقیه و ابن خرداذبه)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
توجه به دانش جغرافیا و گسترش این علم در نزد مسلمانان موجب شد در قرون 4و5قمری/10و11میلادی دو مکتب جغرافیایی به نام های عراقی و بلخی شکل گیرد. هرکدام از این دو مکتب در خلق آثار خود اصولی به کار گرفتند. ابن رسته ازجمله جغرافی دانانی است که پژوهشگران او را در مکتب عراق جای می دهند. اهمیت ابن رسته در این است که به جغرافیا نگاهی جهان شمول داشت و به این منظور کوشید تا اثر خود را به صورت دایرهالمعارفی مدون درآورد. ازاین رو باوجود شباهت های روشی که کتاب اعلاق النفیسه با آثار دیگر جغرافی دانان مکتب عراقی دارد، در مقایسه با این آثار، تفاوت های بسیاری نیز در آن مشاهده می کنیم. براساس نتایج به دست آمده این تفاوت ها در جغرافیای انسانی، جغرافیای اقتصادی، جغرافیای مذهبی و فرقه ای، جغرافیای ریاضی و نجومی، تقدم توصیف مکه و مدینه بر سواد و بغداد و نیز توصیف نواحی، راه ها، رودها و دریاها مشهود است.
تحلیل ویژگی های مضمونی، بصری و ساختاری در محراب های زرین فام دوره ایلخانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در سراسر تاریخچه سفالگری و از میان تمام شیوه های تزئین سفال، لعاب زرین فام به سبب درخشش و انعکاس طلاگونه اش همواره مورد توجه و تحسین همگان بوده است. کاشی های طلایی یا کاشی های زرین فام با آغاز قرن 7ق به تزیین محراب ها راه پیدا کردند. این شاهکارهای به جای مانده از اعصار خوارزمشاهی، مغول، ایلخانی و حتی تیموری، نشان دهنده اوج به کارگیری تکنیک های تزئینی برای ساخت محراب ها هستند؛ لیکن از میان نمونه های برجای مانده در دوره های تاریخی مختلف، محراب های زرین فام دوره ایلخانی از کثرت و تنوع بیشتری برخوردارند. از همین رو، این پژوهش می کوشد با رویکردی زیباشناسانه، به مطالعه اجزای کالبدی و کاربرد عناصر بصری در محراب های زرین فام دوره ایلخانی بپردازد. پرسش مقاله حاضر این است که در اجزای کالبدی محراب های زرین فام دوره ایلخانی چه ویژگی هایی وجود دارد؟ برای دستیابی به پاسخ، در گام نخست تلاش شده تمامی محراب های زرین فام موجود از دوره ایلخانی شناسایی شود. سپس به منظور کشف کیفیت اجزای کالبدی آثار، ویژگی های مضمونی، بصری و ساختاری محراب های زرین فام این دوره تاریخی تحلیل و بررسی می شود. نتایج کلی تحقیق بر این نکته تاکید دارند که محراب های زرین فام دوره ایلخانی از کیفیتی مطلوب در اجزای کالبدی آثار برخوردارند، لیکن این کیفیت در ادوار پایانی دوره ایلخانی دچار افت شدیدی شده و بسیاری از ویژگی های مثبت و درخشان این آثار رنگ باخته است.
نقش علمای فارس و جنوب در مبارزه با انگلیس در جنگ جهانی اول
حوزه‌های تخصصی:
فارس، جز مناطق پر تکاپوی ایران در تحولات معاصر ایران محسوب می شود. علمای فارس در مبارزه با استعمار گران نقش وافری ایفا کرده اند. فعالیت های فال اسیری و فتوای تحریم تنباکو از سوی میرزای شیرازی بزرگ واز سوی دیگر حمایت آیت الله لاری از جنبش مشروطیت، جلوه هایی از این تکاپوست. هم زمان با شروع جنگ جهانی اول نیز علمای فارس در تهییج مردم در برابر بیگانگان نقش داشتند. در این مقاله تلاش می شود نقش افرادی چون سید عبدالحسین لاری، سید عبدالله بلادی و شیخ جعفر محلاتی در مبارزه ی مردم با متجاوزان بررسی شود. روش در این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده که با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.
بازتاب نبردهای پرتغالی ها با بلوچ ها در اشعار حماسی بلوچی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
این مقاله حوادث رویارویی بلوچ های ساحل مکران با پرتغالی ها را بر اساس روایات تاریخی و همچنین اشعار حماسی بلوچی مورد برسی قرار می دهد. با توجه به در دسترس نبودن منابع تاریخی قابل اتکا آگاهی های جمع آوری شده از این اشعار حماسی می تواند در این خصوص مفید باشد. این اشعار حماسی نه تنها جزییات حضور و یورش پرتغالی ها را به خلیج فارس و سواحل دریای مکران روایت می کند بلکه درباره نبردهای قهرمانانه ی بلوچ های نیز منابعی سودمند می باشند. سؤال اصلی تحقیق این است که بازتاب نبردهای پرتغالی ها با بلوچ ها در اشعار حماسی بلوچی چه بوده است؟ در ادامه فرض تحقیق بر این مسئله استوار است که بازتاب نبردهای پرتغالی ها با بلوچ ها در اشعار حماسی بلوچی جلوه ای خاص داشته و سینه به سینه روایت شده است. در متن این اشعار شفاهی از شخصیت پهلوانی- حماسی همل هوت به عنوان فرمانده بلوچ ها و سرداری که در رأس نبردهای موفقیت آمیز فراوانی علیه پرتغالی ها قرار داشته است، یاد می شود.
سیمای مرد مدرن: تحلیلی بر تحولات لباس مردان در ایران عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
از میانه ی سده ی سیزدهم ق.، تماس فکری با غرب از طریق نهادهای نوین نظامی، بوروکراتیک، و آموزشی، زمینه ی شکل گیری طبقه ی تحصیل کرده و حرفه ای تجددگرایی را در ایران فراهم ساخت که عامل رواج سبک های پوشاک اروپایی مردانه در ایران بودند. این پژوهش با روش تحلیل متون تاریخی، جریان اقتباس پوشاک اروپایی و دلالت های اجتماعی آن را بررسی کرده، و درصدد پاسخ به این پرسش است که چه رابطه ای میان ظهور طبقات نوین متوسط شهری، و پیدایی نهادهای اداری و آموزشی مدرن، با مدرن شدن لباس مردان ایرانی وجود داشت؟ لباس اروپایی نزد تجددگرایان ایرانی، تجسمِ نوعی ادراک اجتماعی مدرن، مظهر اقتداء به جهان پیشرفته تر غرب، و نیز تمایز از اشرافیت و سنت بود. هدف این نوشتار این است که نشان دهد فرآیند مدرن شدن پوشاک مردان در ایران، پیش از تغییرات آمرانه ی عصر پهلوی، مبنایی اجتماعی در تحولات عصر مشروطه داشته است.
تحلیلی بر ساختار زندان پیشامدرن و مدرن (نمونه پژوهشی: انبار تهران و زندان قصر)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
زندان در زمره نهادهایی است که از روزگاران گذشته و به اشکال مختلف وجود داشته است. در دوران پیشامدرن، این احتمال وجود داشت که هر مکانی کاربری زندان داشته باشد و به این علت است که از چاه ها، قلعه ها، خانه ها، باغ ها و... در حکم زندان استفاده می شد؛ ولی در دوره جدید تاریخ ایران، با حذف کاربری های مختلف، فقط از ساختمان هایی مشخص با ساختار معین در حکم زندان استفاده می شد. ﻣﺴﺌﻠه پژوهش پیش رو این است که با تکیه بر انبار تهران و زندان قصر، ساختار زندان های پیشامدرن و مدرن را بررسی کند. اینکه انبار تهران در جایگاه زندانی پیشامدرن و زندان قصر به مثاﺑه زندانی مدرن چه ساختار و فضای کالبدی داشتند و اینکه از منظر ساختاری، به احتمال چه وجوه تشابه و تفاوتی را بین انبار و قصر ممکن است در نظر گرفت. بر این بنیاد، پرسش اصلی جستار کنونی این است: آیا می توان زندانی همچون قصر را تداوم و استمرار انبار تلقی کرد؟ نتایج این جستار نشان دهنده آن است که فضای کالبدی در این دو نوع زندان، مؤید گسستی آشکار از ساختار انبار قاجاری به زندان قصر پهلوی است که در آن از سادگی به پیچیدگی، از تاریکی به نور و از نبود حقوق به حقوق زندانی می رسیم.
تبیین نظام طبقه بندی اسناد و شواهد تاریخی در مطالعات میراث مسکونی اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در بافت شهرهای تاریخی، خانه عام ترین جزء است. خانه ها به طور معمول بناهای شاخصی نیستند؛ اما برای شناخت معماری و تاریخ شهرها در زمره مهم ترین منابع تلقی می شوند. اسناد و شواهد تاریخی درباره میراث مسکونی، ازجمله آثاری است که درباره معماری خانه های تاریخی بالقوه دانش بسیاری دربردارد و در پژوهش ها کمتر به آن توجه شده است. درصورتی که جایگاه و کاربرد این اسناد در مطالعات معماری ایرانی به درستی تبیین شود، کیفیت پژوهش در زﻣیﻨه میراث مسکونی ایران متحول می شود. ازاین رو در پژوهش های معماری، اسناد و نوشته ها ازجمله منابع درخور توجه محسوب می شوند. مطاﻟﻌه تاریخ معماری مسکونی اصفهان بر مبنای اسناد و شواهد تاریخی، علاوه برآنکه به تحلیل دقیق تری از ارزش های این بناها می انجامد، با در اختیار قراردادن اسناد و آثار محکم و استوار، ژرف اندیشی بیشتر در مطالعه های پژوهشگران دیگر را نیز میسر می کند. ضمن تحلیل اسناد و شواهد تاریخی این امکان وجود دارد که تحول، تداوم و شیوه زندگی در فضاهای معماری خانه ها در مقایسه با وضع موجود بررسی شود و در سایه استفاده از اسناد و منابع تاریخی موثق، بازآفرینی رویدادها و شیوه زندگی امکان پذیر است. در این راستا، پژوهش حاضر در پی پاسخ گویی به چگونگی کاربرد اسناد در شناخت خانه های اصفهان به منظور مطاﻟﻌه تحولات، شیوه زندگی و ارزش های معماری مسکونی اصفهان است. هدف اصلی برای پاسخ گویی به پرسشِ کلیدی به این قرار است: با تحلیل و شناسایی استعداد معماراﻧه اسناد و شواهد تاریخی، چگونگی کاربرد اسناد و شواهد تاریخی را در مطالعات میراث مسکونی اصفهان بررسی کنیم. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، تحلیل محتوا و نمونه پژوهی با هدف توسعه ای و با بهره گیری از اسناد کتابخانه ای، مطالعه های میدانی و مصاحبه انجام شده است و یافته ها براساس روشی کیفی و با مقایسه و تفسیر تحلیل شده اند. ﻧﺘیﺠه پژوهش نشان می دهد با رویکردی نوین در شناخت خانه های تاریخی اصفهان براساس اسناد و شواهد تاریخی، می توان سیزده نوع سند و شاهد تاریخی ارائه کرد و با مطاﻟﻌه نمونه هایی از خانه ها، تبیین ارزش ها و انجام مطالعه های معماری براساس آنها میسر می شود. یادگاری ها، کتیبه ها، تصاویر شخصیت ها و وقایع تاریخی در کالبد خانه، گزارش های مرمتگران، مکاتبه های خانوادگی، سفرنامه ها و متونِ تاریخی، آرشیو تصاویر و نقشه ها، نقاشی ها، گراورهای تاریخی، تصاویر متحرک، مصاحبه ها، اسناد معاملات و وقف نامه ها با اهمیت ترین شواهد در این زمینه است. با بررسی این اسناد و شواهد تاریخی مستندسازی شیوه زندگی، اطلاعات تبارشناسی مالکیت ها، تفحص در بررسی فرم و اصالت عناصر، تغییرات و مرمت ها، رویدادها و وقایع تاریخی و نیز عملکردهای خانه امکان پذیر می شود.
سیاست های روسیه در تسلط اقتصادی بر مسیرهای تجاری شمال و شمال غرب ایران از طریق ساخت راه (با تأکید بر اسناد امتیازنامه های راه تبریز به قزوین در دوره قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
هدف: بررسی اهداف اقتصادی و تجاریِ روس ها از راه سازی در شمال و شمال غرب ایران. روش: مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، و بهره گیری از اسناد موجود در وزارت امور خارجه و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایرانموضوع راه سازی در شمال و شمال غرب ایران در دوره قاجار، بررسی شده است. یافته ها و نتایج: روس هاکه از دوره صفویه تا اواسط دوره قاجار، سیاست های تصرف اراضی را در شمال و شمال غرب ایران دنبال می کردند، در دوره ناصرالدین شاه، رویکرد خود را به سمتِ تسلطِ اقتصادی تغییر دادند. حکومت قاجار برای جلوگیری از این تسلط، سال ها در مقابل پیشنهاد روس ها مبنی بر راه سازی در این مناطق مقاومت کرد. اما در نهایت به دلیلی مشکلات اقتصادی و عدم رشد تجاری،تسلیم روس ها شد و امتیازنامه ساخت راه شوسه تبریز به تهران را به روس ها واگذار کرد. راه سازی در ایران منافع اقتصادی و نظامی زیادی برای روسیه داشت؛ هم راه ورود کالاهای روسیه به ایران را باز کرد و هم شرایط را برای تسلطِ نظامی روس ها به شمال غرب ایران فراهم کرد.
تبارشناسی طنز پارسی در ﭘﻬﻨه تاریخ ایران پس از اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۳۹)
103 - 124
حوزه‌های تخصصی:
در این نوشتار با استفاده از روش نظری میشل فوکو (Paul Michel Foucault)، یعنی دیرینه شناسی و تبارشناسی، تاریخ طنز فارسی را بررسی می کنیم؛ همچنین نشان می دهیم طنز در مواجهه با گفتمان های مختلف چگونه مفصل بندی شده است و گفتمان های غالب و حاشیه ای چگونه آن را مفصل بندی کرده و به کار گرفته اند. دیرینه شناسی، گفتمان های حاکم در اجتماع تاریخی را واکاوی می کند و در نگاه فوکو، تبارشناسی تاریخ واقعی است و او با این روش، بخش های نااندیشیده تاریخ را بررسی می کند. در تبارشناسی، قدرت با گفتمان ها جهان هستی را معنادار می کند. در اداﻣه کار دیرینه شناسی فوکو، ارنستو لاکلاو (Ernesto Laclau) و شانتال موفه (Chantal Mouffe) با رویکرد گفتمانی خود، به معناداری جهان رنگی تازه می دهند. انواع ادبی هر دوره، زاییده اپیستمه و گفتمان های حاکم بر آن دوره تاریخی اند و درواقع، دانش تولیدی هر گفتمان برای غلبه بر سایر گفتمان ها هستند. برای تحلیل قدرت و روابط قدرت، تاریخ ایران در سه اپیستمه دوران قدسی، اپیستمه دوران نیمه قدسی و اپیستمه انسانی (مادی) تقسیم می شود و پس از آن، گفتمان های غالب موجود در هر اپیستمه به روش تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه شناسایی و بررسی می شود که شکل پیشرفته تر و کارآمدتر گفتمان فوکویی است. در آخر نشان می دهیم طنز به معنای امروزی آن، یعنی معادل (Satire) که با نگاهی تقلیل گرایانه هجو و هزل را نیز دربرمی گیرد، در گذﺷﺘه ادبیات فارسی رواج نداشت و در گذشته، تنها هجو و هزل و طعنه بود که هدف نهایی آنها تمسخر و تخریب بود نه اصلاح. اصلاح که به معنای بهبود وضع هر گفتمان و جلوگیری از فروپاشی آن است از مؤلفه هایی است که همراه با تعریف (Satire) به تدریج وارد ادبیات فارسی شد و نموﻧه برﺟﺴﺘه این نوع طنز را در طنز پس از انقلاب اسلامی، به ویژه نشریه گل آقا، می بینیم.
تحلیل روایی تاریخیِ پرچم داری امیرمؤمنان علی(ع) در غزوات پیامبر اکرم(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه‌های تخصصی:
پرچم، یکی از نمادهای اصلی اقوام، قبایل، ملت ها، دولت ها و لشکرهای نظامی است که همواره در تاریخ، اهمیت قابل توجهی داشته است. سپاه پیامبر(ص) ، همچون قبایل عرب پیش از اسلام، دارای پرچم های لواء و رایت بود. لواء، به عنوان نشانه اصلی سپاه نسبت به رایت که نشانگر گروه های فرعی و قومیت ها بود، اهمیت بیشتری داشت. این مقاله، نقش پرچم داریِ امیر مؤمنان، علی(ع) و میزان حضور ایشان به این عنوان در غزوات پیامبر(ص) را مورد پژوهش قرار داده است. نوشتار حاضر با بررسی و تجزیه و تحلیل انتقادی مجموعه ای از مستندات روایی و تاریخی، به این نتیجه دست یافته که بنا بر منابع اهل سنّت، امیر مؤمنان، علی(ع) در 11 غزوه از 29 غزوه، پرچم دار بوده است و از بین 9 غزوه مهمی که به جنگ ختم شده نیز در 6 نبرد این مسئولیت را عهده دار بوده است.
بازتاب حماسه ملی بر شاهدنامه الهامی کرمانشاهی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ایرانی سال هفدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴
231 - 256
حوزه‌های تخصصی:
شاهنامه فردوسی همواره به صورت یک جریان فرخنده فرهنگی و ادبی تا امروز ادامه و استمرار داشته است و به عنوان یک منبع ارزشمند از عناصر اسطوره ای و حماسی ایران، بر آثار حماسی پس از خود به ویژه حماسه های مذهبی تأثیر فراوان گذاشته است. حماسه های مذهبی پس از زوال حماسه های ملّی آغاز می شوند. در دوره قاجار به دلیل نهضت بازگشت ادبی و وقوع انقلاب مشروطه و تحوّلات آن، حماسه های فراوانی با موضوع عاشورا و وقایع آن سروده شده است. یکی از منظومه های حماسی-مذهبی مهمّ این عصر، شاهدنامه الهامی کرمانشاهی می باشد که با تقلید از حماسه ملّی ایران به شرح وقایع کربلا پرداخته است. در پژوهش حاضر ضمن معرّفی شاهدنامه الهامی کرمانشاهی، تأثّرات آن از شاهنامه فردوسی مورد بررسی قرار می گیرند. عناصر حماسه ملّی ایرانی طبق شاهنامه، شناخته و معرّفی می گردند و در نهایت به بازتاب این عناصر در منظومه شاهدنامه پرداخته می شود. حماسه های مذهبی پس از زوال حماسه های ملّی آغاز می شوند. در دوره قاجار به دلیل نهضت بازگشت ادبی و وقوع انقلاب مشروطه و تحوّلات آن، حماسه های فراوانی با موضوع عاشورا و وقایع آن سروده شده است. یکی از منظومه های حماسی-مذهبی مهمّ این عصر، شاهدنامه الهامی کرمانشاهی می باشد که با تقلید از حماسه ملّی ایران به شرح وقایع کربلا پرداخته است. در پژوهش حاضر ضمن معرّفی شاهدنامه الهامی کرمانشاهی، تأثّرات آن از شاهنامه فردوسی مورد بررسی قرار می گیرند. عناصر حماسه ملّی ایرانی طبق شاهنامه، شناخته و معرّفی می گردند و در نهایت به بازتاب این عناصر در منظومه شاهدنامه پرداخته می شود.
ناپایداری سیاسی در ایران قرن هشتم هجری: بررسی آماری عمر حکومت ها و میانگین سلطنت حکام(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
قرن هشتم در تاریخ ایران، قرن تشکیل سلسله های محلی است. در این قرن در چهار گوشه ایران، سلسله های مختلف همانند قارچ از زمین می روییدند و دیگر کشور توسط حکومتی متمرکز و یکپارچه اداره نمی شد. در این پژوهش با استفاده از روش کیلومتریک (Cliometrics)، میزان عمر حکومت ها، و میانگین سلطنت حکام، به عنوان یکی از مولفه های ناپایداری مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از رابطه همبستگی بین میانگین عمر حکومت ها و سلطنت حکام با شکل گیری شرایط ناپایدار بوده است. میانگین عمر پنج حکومت بررسی شده در این قرن، 51 سال بوده است که رقم پایینی است. در میان این پنج حکومت، هیچ حکومتی عمری بالای صد سال نداشته است و سه حکومت زیر 50 سال حیات داشته اند. میانگین سلطنت حکام، در نیمی از حکومت های این دوره نیز زیر 10 سال بوده است. حکومت های این قرن، بعد از تاسیس، دوره تثبیت کوتاهی داشته اند و حکام تثبیت کننده آنها از یک نفر فراتر نمی رفته است. حتی برخی حکومت ها نظیر سربداران، آل اینجو و آل چوپان، دوره تثبیت را سپری نکرده و بعد از تاسیس، وارد دوره افول شده اند. منازعات درونی و بیرونی بسیار زیاد در این حکومت ها، موجب می شد که اکثر حکام آنها، فرصت ایجاد دوران باثبات و بلندمدت را پیدا نکنند.
کارکرد «امنیت بخشی» امامزادگان در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
هجرت امامزادگان از دیار اصلی خود و اقامت ایشان در مناطق مختلف ایران، از رخدادهای مهم تاریخ اسلام است که منشأ آثار فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و موجب نضج و گسترش ایمان و امان مردم منطقه گردید. این نوشتار به روش تاریخی تحلیلی با رویکرد جامعه شناسانه و بر پایه نظریه اسلام تمدنی، در صدد واکاوی کارکرد امنیت بخشی امامزادگان در ایران است. با توجه به تأثیر هویت شیعی بر رفتار سیاسی حاکمان جمهوری اسلامی ایران و نیز نوع نگاه و باوری که توده مردم نسبت به امامزادگان داشته و دارند، به نظر می رسد این مزارها در انسجام بخشی هموندان جامعه با یکدیگر از یک سو، با حاکمان از سوی دیگر و ایجاد روحیه استغناء و غیرگریزی که شاخص عمده امنیت شمرده می شود، از سوی سوم نقش ایفا می کنند. دستاورد پژوهش آن است که امامزادگان، عامل مهمی در توسعه و تعمیق امنیت ملی هستند.
تحلیل دلایل تداوم بحران در سرزمین های اشغالی بر اساس نظریه ساخت یابی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مسأله فلسطین، قدیمی ترین و پیچیده ترین بحران در جهان محسوب می شود و می توان آن را یکی از مهم ترین منازعات خاورمیانه در قرن بیستم، به ویژه پس از جنگ جهانی دوم به شمار آورد. سال ها از این بحران می گذرد و طرح های بسیاری برای رفع آن ارائه شده که هیچ کدام نتیجه ای در بر نداشته و همچنان نتایج بحران، گریبان گیر ساکنین این سرزمین است. عدم توجه به واقعیت های موجود در صحنه فلسطین موجب شده تا طرح های مزبور هیچ موفقیتی در برنداشته باشند. برای ارائه راهکار مناسب، بایستی پیچیدگی های بحران را شناخت؛ لذا، سؤال اساسی این است که چرا علی رغم گذشتِ بیش از نیم دهه از منازعه اسرائیل فلسطین، هنوز این مسأله لاینحل باقی مانده و هیچ یک از پیشنهادات ارائه شده نتوانسته به این موضوع پایان دهد؟ پاسخ ما به این سؤال، چند بُعدی است و عوامل کارگزاری و ساختاری متعددی را شامل می شود که در این جا به وسیله نظریه ساخت یابی آنتونی گیدنز بدان پرداخته می شود. طبق دیدگاه گیدنز، کارگزار و ساختار در کنار هم موجب شکل گیری پدیده ها می شوند و هیچ یک بر دیگری تقدم ندارد. بر این اساس، یافته های پژوهش نشان می دهد که باید ساختار منطقه و جهان برای حل مسأله فلسطین آماده شود. بدون موافقت و همراهی قدرت های بزرگ و کشورهای منطقه هیچ راه حلی راه به جایی نخواهد برد. همچنین در بخش کارگزار باید دو طرف بحران بتوانند به اجماع داخلی برسند و نه این که تنها نماینده بخشی از حاکمیت و قدرت در سرزمین خود باشند.
بررسی جایگاه منصب مهرداری در آستان قدس رضوی از دوره صفوی تا قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
منصب مهرداری از مشاغل مهم دیوانی در تشکیلات اداری آستان قدس رضوی تا پایان دوره قاجار بوده است. مهرداران از معتمدان متولیان آستان قدس محسوب می شدند. با رواج امضاء در دوره پهلوی شغل مهرداری منسوخ شد. هدف: این پژوهش با استناد به اسناد آستان قدس رضوی به بررسی پایگاه اجتماعی، فرهنگی، علمی و اقتصادی مهردار به عنوان یک شغل مهم دیوانی، و نحوه انتصاب و شرح وظایف و تعداد مهرداران آستانه و میزان پرداخت مواجب به آن ها، القاب آن ها و… در سه دوره صفوی، افشار و قاجار می پردازد. روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله با روش تحقیق کتابخانه ای با رویکرد اسنادی به صورت توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی نوشته شده است. یافته ها و نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد که مهردار آستانه جایگاهی پایین تر و محدودتر از مهردار تشکیلات دیوانی دربار داشته است. مهردار اغلب از رجال بانفوذ خراسان و مشهد –دارای پایگاه اجتماعی، علمی، فرهنگی و اقتصادی بالا- انتخاب می شد و اثر مهرش بر اسناد -به ویژه در دوره قاجار- تصدیق و تأییدی مطمئن بر مضمون اسناد آستان قدس محسوب می شد. علاوه براین، مهردار مسئول نگهداری مهرهای آستانه نیز بود. انتصاب مهردار و اعطای لقب به او در دوره صفوی از سوی دربار و در دوره قاجار توسط متولی آستانه انجام می شد.
محاسن و معایب نظام آموزشی امامیه در عصر صفوی با تأکید بر ریاض العلماء(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۸
139-160
حوزه‌های تخصصی:
حکومت صفویان، از دوره های شاخص تاریخی ایران بود که علم و دانش رونق بسیار داشت. این عصر، از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا با تشکیل این حکومت و رسمیت یافتن مذهب تشیع، نظام آموزشی امامیه شکوفا شد. شاه اسماعیل اول، مؤسس سلسله صفوی، برای مشروعیت بخشی به نظام سیاسی خود، مقدمات تأسیس نهادهای آموزشی را فراهم کرد. اساتید این نظام آموزشی با فعالیت و تلاش خود، پیشرفت هایی در زمینه های مختلف علمی داشته اند. در این دوره، تحت تأثیر رشد همه جانبه فرهنگ و تمدن ایرانی، نظام آموزشی تحولات قابل توجهی را تجربه کرد. نظام آموزش امامیه، علی رغم محاسن زیاد، کاستی ها و معایبی نیز، داشت. بنابراین، ضرورت دارد در این پژوهش، به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که نظام آموزش امامیه در عصر صفوی چه محاسن و معایبی داشت؟ روش و تمرکز در این پژوهش، برای رسیدن به نتیجه مطلوب، توصیفی
بررسی باورهای عامیانه در بین بانوان قالیباف چهارمحال و بختیاری
منبع:
مطالعات ایران شناسی سال ۴ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۹
111 - 131
حوزه‌های تخصصی:
یکی از راههای شناخت روحیات و خلقیات مردم سرزمینها، شناخت فرهنگ و باورهای عامه است.فرهنگ عامه، که در نسلهای پیاپی، اندیش ههای گرانبها و عواطف و نتایج فکر و ذوق ملل و اقوامگوناگون را به نمایش میگذارد، گنجین هیی زوا لناپذیر است که شالوده آثار معنوی و باشکوه زیباییهایبشریت بشمار م یآید. در میان انواع گوناگون جلو ههای فرهنگ ایرا نزمین، فرش دستباف جایگاهارزند هیی دارد که بواسطة دیرینگیش، سرشار از مضامین اعتقادی و باورهای عمیق فرهنگی است.یکی از مناطق کهن بافت فرش در ایران، چهارمحال و بختیاری است. بافندگان هنرمند این خطه طیمراحل مختلف تولید فرش، مضامینی را در نظر گرفته و به اجرا درم یآورند که هر یک برگرفته ازاعتقادات و باورهایی است که طی نسلهای متمادی بصورت سینه به سینه تا به امروز تداوم داشتهاست. در نوشتار حاضر باورهای این بافندگان در زمین ههای اجتماعی و فرهنگی، بر اساس اسنادکتابخان هیی و میدانی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و به تصویر درآمده است.