فلسفه های مضاف

ارتباط تکامل و فلسفه به قدمت خود نظریة تکامل است. مقالة حاضر علاوه بر اشاراتی به تعامل میان فلسفه و تکامل به ارتباط میان فلسفه با سایر بخش‌های زیست‌شناسی از جمله ژنتیک و اکولوژی می‌پردازد. هیچ نظریه‌ای در تاریخ علم به اندازة نظریة تکامل با تمامی جنبه‌های جامعه تعامل نداشته است بنابراین فلسفه به عنوان فعالیتی که به تفکر دربارة تمامی جنبه‌های جهان می‌پردازد از این نظریه غافل نمانده است. ارتباط زیست‌شناسی و فلسفه، ارتباطی دو سویه بوده است. از یک سو، فلسفه به ساختار زیست‌شناسی، ایضاح مفاهیم آن و مشخص کردن پیش‌فرض‌های متافیزیکی و غیرتجربی آن می‌پردازد و از سوی دیگر زیست‌شناسی و خصوصاً نظریة بنیادین آن یعنی نظریة تکامل باعث ایجاد نحله‌های فکری جدیدی در فلسفه شده است و پرسش‌های فراوانی برای فلاسفه خصوصاً فیلسوفان اخلاق، علم، دین، علوم اجتماعی و معرفت‌شناسان ایجاد کرده است.

۱۲۴.

دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان

نویسنده: حمیدرضا نظری

منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۱ شماره ۴۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۲۶۴

۱۲۵.

درآمدی بر فلسفه دین

نویسنده: علی ربانی گلپایگانی

منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۶ شماره ۷۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۱۴

۱۲۶.

آخرت و خدا، هدف بعثت انبیا

نویسنده: مهدی بازرگان

منبع: کیان ۱۳۷۴ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۰۸۷ تعداد دانلود : ۴۶۶۷

۱۲۷.

دو گفت و گو در باب حکومت دینی, حکومت سکولار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباسعلی عمید زنجانی محمدجواد اردشیر لاریجانی

منبع: قبسات ۱۳۸۰ شماره ۲۰ و ۲۱

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه سیاسی

تعداد بازدید : ۱۰۹۹۹

۱۲۸.

حقیقت وحی تجر به دینی یا عرفانی؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی

منبع: قبسات ۱۳۸۱ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: وحی تمثل تجربة دینی تجربة عرفانی نزول وحی ظهور و تجلی حقیقت محمدیه اعیان ثابته

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۰۹۰۶

مقاله‌ ذیل‌ به‌ تحلیل‌ وحی‌ از منظر تجربة‌ دینی‌ و عرفانی‌ می‌پردازد. نگارنده، نخست‌ به‌صورت‌ مقدمه‌ به‌ چهار رهیافت‌ ذیل‌ از وحی‌ اشاره‌ می‌کند: 1. روان‌شناختی؛ 2. جامعه‌شناختی؛ 3. تجربة‌ معرفتی‌ (فلاسفه)؛ 4. معرفتی‌ و زبانی‌ (متکلمان)؛ سپس‌ دیدگاه‌ همسان‌انگاری‌ وحی‌ و تجربة‌ دینی‌ با تعریف‌ تجربة‌ دینی‌ و تقسیم‌ آن‌ به‌ ذاتی‌گرا و ساختی‌گرا تحلیل‌ و نقد می‌شود. در نقد آن‌ به‌ نکاتی‌ چون‌ لزوم‌ تنزل‌ وحی‌ به‌ تجربة‌ عادی، غیرآسمانی‌ انگاشتن‌ وحی، تکثر ادیان‌ به‌ عدد تکثر تجارب‌ دینی‌ و تعمیم‌ نبوت‌ اشاره‌ خواهد رفت. قسمت‌ دوم‌ مقاله‌ به‌ رویکرد عارفان‌ از وحی‌ اختصاص‌ دارد. در این‌ قسمت، نگارنده‌ با بهره‌گیری‌ از اصول‌ و مبانی‌ عرفانی‌ به‌ تبیین‌ وحی‌ می‌پردازد و تأکید می‌کند که‌ حقیقت‌ وحی‌ نزد عارفان، تجربه‌ است؛ اما نه‌ از قسم‌ تجربة‌ دینی؛ بلکه‌ نوعی‌ تجربة‌ الوهی‌ خاص‌ که‌ مبدأ و پیشینة‌ آن‌ به‌ عالم‌ عقول‌ و مقام‌ واحدیت‌ و صادر اول‌ بر می‌گردد و در واقع، وحی‌ مخصوصاً‌ وحی‌ پیامبر اسلام‌ تجربه‌ دوم‌ و به‌ عبارت‌ دقیق‌تر ظهور تجربة‌ وحیانی‌ پیامبر در عالم‌ عقول‌ است‌ که‌ با نزول‌ عین‌ ثابته‌ پیامبر از حقیقت‌ محمدیه‌ و صعود دوباره‌ و اتصال‌ به‌ آن‌ تحقق‌ می‌یابد.

۱۲۹.

تأثیر بستر دینی در پیشرفت علم

نویسنده: حمیدرضا آیت اللهی

منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی ۱۳۸۲ شماره ۱۷و۱۸

کلیدواژه‌ها: دین پیش‏رفت علم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۹۰۱ تعداد دانلود : ۱۷۹۵

چکیده در این مقاله، پس از ذکر ویژگی‏های دوران شش‏گانه پیش‏رفت علمی، بررسی‏های انجام شده در خصوص علل به‏وجود آمدن این تحوّلات تجزیه و تحلیل می‏شود. اندیشمندان، وجود بستر دینی ادیان ابراهیمی را عامل بسیار مؤثری در پیدایش این رشد علمی می‏دانند. این مقاله در پی بررسی نحوه و شواهد دالّ بر این تأثیر است.

۱۳۰.

لوازم و پیامدهای نظریه تجربه گرایی وحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ولی الله عباسی

منبع: قبسات ۱۳۸۱ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: عصمت وحی تجربة دینی خاتمیت جامعیت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۰۸۴۹

براساس‌ دیدگاه‌ تجربة‌ دینی، وحی، مواجهه‌ و تجربه‌ای‌ است‌ که‌ پیامبر از سر می‌گذراند، نه‌ این‌ که‌ حقایق‌ و گزاره‌ هایی‌ را از خداوند دریافت‌ کرده‌ باشد. این‌ نظر ابتدا در اروپای‌ مدرن‌ پدید آمد؛ اما دیری‌ نپایید که‌ مورد پذیرش‌ نواندیشان‌ مسلمان‌ واقع‌ شد و از تحویل‌ (ارجاع) وحی‌ اسلامی‌ به‌ تجربة‌ دینی‌ سخن‌ گفتند. طبیعی‌ است‌ که‌ هر نظریه‌ای، مبانی‌ و لوازم‌ خاصی‌ دارد؛ اما آن‌ چه‌ در این‌ نوشتار می‌آید، به‌ لوازم‌ و تبعات‌ نظریة‌ وحی‌ تجربی‌ ناظراست‌ نه‌ ارزیابی‌ و تحلیل‌ اصل‌ نظریه‌ و مبانی‌ آن. چنان‌ که‌ خواهیم‌ دید، آن‌ چه‌ نواندیشان‌ دربارة‌ وحی‌ می‌گویند، با اعتقادات‌ اسلامی‌ تعارض‌ شدیدی‌ دارد. این‌ نوشتار، با نگاهی‌ اجمالی‌ به‌ دیدگاه‌های‌ نواندیشان‌ دینی‌ دربارة‌ وحی‌ اسلامی‌ آغاز می‌شود و در ادامه‌ به‌ برخی‌ از نقد و بررسی‌های‌ لوازم‌ این‌ دیدگاه‌ خواهیم‌ پرداخت. پیامدهایی‌ که‌ تجربه‌ گرایی‌ وحی‌ دارد، عبارت‌ است‌ از: ‌ ‌1 . وحیانی‌ نبودن‌ ساختار قرآن‌ (نفی‌ سرشت‌ زبانی)؛ ‌ ‌2 . نفی‌ عصمت‌ پیامبر، و خطا پذیری‌ وحی؛ ‌ ‌3 . عدم‌ انقطاع‌ وحی‌ و انکار خاتمیت؛ ‌ ‌4 . نفی‌ جاودانگی، جامعیت‌ و جهان‌ شمولی‌ دین‌ اسلام؛ ‌ ‌5 . شریعت‌ زدایی‌ و نفی‌ جامعیت‌ فقه‌ و ....

۱۳۱.

نقد مدعیات قرآنی پلورالیسم دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی

منبع: قبسات ۱۳۸۴ شماره ۳۷

کلیدواژه‌ها: اسلام صراط مستقیم عمل صالح نجات پلورالیسم دینی ادیان اهل کتاب

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۰۸۲۱

مروجان پلورالیسم دینی برای دفاع از فرضیة خود به ادلة متعددی از جمله قرآن مجید تمسک کرده‌اند. نویسنده با تدوین و جمع ادلة قرآنی آنان در پنج عنوان: 1. اسلام مطلق تسلیم، 2. تکثر ادیان خواست خدا، 3. استعمال صراط مستقیم به‌صورت نکره، 4.توحید وعمل صالح ملاک هدایت، 5. تمجید اهل کتاب، در قالب بیست آیه، به تحلیل و نقد این رهیافت می‌پردازد.

۱۳۲.

ارتباط دین واخلاق از دیدگاه کانت

نویسنده: محمد محمدرضایی

منبع: قبسات ۱۳۷۸ شماره ۱۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۸۰۰

۱۳۳.

معناداری و اثبات پذیری گزاره های دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسن حسنی

منبع: قبسات ۱۳۸۱ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: معناداری گزاره‏های دینی اثبات‌پذیری پوزیتیویسم زبان دین

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۰۵۴۱

بحث‌ از معناداری‌ و اثبات‌پذیری‌ گزاره‌های‌ دینی، از جمله‌ مسائلی‌ است‌ که‌ در حوزة‌ مباحث‌ کلام‌ جدید و فلسفة‌ دین، اهمیت‌ و اولویت‌ خاصی‌ دارد. در این‌ مقاله‌ می‌کوشیم‌ تا با بررسی‌ اجمالی‌ برخی‌ نظریات‌ مطرح‌ شده‌ در این‌ خصوص، به‌ مبنای‌ معناداری‌ و اثبات‌پذیری‌ گزاره‌های‌ دینی‌ توجه‌ کنیم. با توجه‌ به‌ گستردگی‌ این‌ بحث‌ و ارتباط‌ آن‌ با مباحث‌ گوناگون‌ در حوزة‌ معرفت‌شناسی، فلسفة‌ علم‌ و فلسفة‌ ذهن، صرفاً‌ به‌ ذکر آرا و اقوال‌ و تحلیل‌ کلی‌ آن‌ها در این‌ زمینه‌ بسنده‌ شده‌ است. در این‌ جهت‌ دیدگاه‌های‌ مطرح‌ در مقاله‌ در دو محور دیدگاه‌های‌ پوزیتویستی‌ (معیاری‌ زبان‌ علم) و دیدگاه‌های‌ تحلیل‌ کارکردی‌ گزاره‌ها، ارائه، و ویژگی‌های‌ اصلی‌ نظریات‌ پیشگفته، خلاصه‌ شده‌ است. نگارنده‌ با تأکید بر این‌که‌ تمام‌ نظریات‌ مطرح‌ شده، به‌ رغم‌ تنو‌ع‌ و تعدد، رویکرد پوزیتویستی‌ را دنبال‌ می‌کند، با اشاره‌ به‌ مسألة‌ معرفت‌ و تحلیل‌ اجزای‌ معرفت، مقولات‌ و گزاره‌های‌ دینی‌ را به‌طور کامل، معنادار و اثبات‌پذیر می‌داند، و شواهد و براهینی‌ بر این‌ مطلب‌ اقامه‌ می‌کند. در مقاله، به‌ ضرورت‌ و لزوم‌ تفکیک‌ بین‌ دو مقولة‌ معناداری‌ و اثبات‌پذیری‌ که‌ اهمیت‌ خاصی‌ دارد نیز اشاره‌ شده‌ است.

۱۳۴.

صنعت فرهنگ سازی روشنگری به مثابه فریب توده ای

نویسنده: ماکس هورکهایمر تئودور آدورنو مترجم: مراد فرهادپور

منبع: ارغنون ۱۳۸۰ شماره ۱۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۵۲۹ تعداد دانلود : ۵۵۷۴

۱۳۵.

تبارشناسى اخلاق نیچه و بررسى آن از دیدگاه مک‏اینتایر

نویسنده: حمید شهریارى

منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی ۱۳۸۱ شماره ۱۳و۱۴

کلیدواژه‌ها: اخلاق فضیلت روشن‏گرى اخلاق لیبرالیستى

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۵۱۷

چکیده این مقاله در ابتدا به بررسى آراى نیچه در اخلاق مى‏پردازد و سپس بیان مى‏کند که فیلسوف اخلاق معاصر آقاى السدیر مک‏اینتایر تنها دو گزینه متقابل در فلسفه اخلاق ترسیم مى‏کند که اخلاق نیچه و اخلاق ارسطوست. علت این انحصار شکست طرح روشن‏گرى است. پس براى نشان دادن برترى اخلاق ارسطویى باید نشان داد که اخلاق تبارشناسانه نیچه اشتباه است. این مقاله نشان مى‏دهد که اخلاق نیچه‏اى داراى مبناى مدللى نیست. نیچه گرچه تمامى فیلسوفان عصر روشن‏گرى را بر خطا مى‏داند و آراى ایشان را به سخره مى‏گیرد ولى در نهایت معلوم مى‏شود که نیچه خود نیز یکى دیگر از مظاهر متعاقب این تفکر بوده و نمودى دیگرى از اخلاق لیبرالیستى فردگرایانه است.

۱۳۶.

اخلاق در ورزش با رویکرد بازی منصفانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: طاهره ندایی خلیل علوی

منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی سال دهم زمستان ۱۳۸۷ شماره ۲ (پیاپی ۳۸)

کلیدواژه‌ها: ورزشکار فضیلت رقابت ورزش بازی منصفانه ورزشی اخلاق ورزشی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۴۷۴ تعداد دانلود : ۲۴۳۳

بسیاری از متفکران اخلاق معاصر، معتقدند ورزش در رشد فردی و اجتماعی تاثیر داشته و ورزش هر جامعه، چون آیینه ای انعکاس دهنده فرهنگ آن جامعه است. با این تفاوت که ورزش ضمن تاثیرگذاری، می تواند از ارزشهای جامعه نیز، تاثیر بپذیرد.بنابر این، ورزش مقوله ای است که در یک جامعه می تواند مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و ... را تحت الشعاع خود قرار دهد. در میان تمام مسائل فوق، آنچه از همه بیشتر مورد بی مهری واقع شده، بحث فرهنگی و اخلاقی ورزش است، موضوعی که در جوامع مختلف و از جمله جامعه خودمان، کمتر به آن پرداخته شده است. شاید به جرات بتوان گفت، در یک رویداد ورزشی خواه کوچک یا بزرگ، آنچه به آن زیبایی می بخشد، نمایش ارزشهای اخلاقی است. احترام به قوانین، به حریفان، به داوران و تماشاگران، به همراه گذشت، بردباری، جوانمردی، عدم خشونت و تهاجم، به کار نبردن الفاظ زشت، استفاده نکردن از داروهای نیروزا(دوپینگ) و مسائلی از این دست از آن جمله هستند. در این مقاله سعی شده است، اخلاق ورزشی با رویکرد بازی منصفانه ورزشی مورد بررسی قرار گیرد. محوریت فضایل، بازی، رقابت منصفانه، احترام به قوانین و توافق، برداشت های متفاوتی است که از این نوع بازی ارائه شده است. بر این اساس، این نوع بازی در کل جامعه ورزشی، اعم از ورزشکاران، مربیان، داوران، تماشاگران و رسانه ها و تعامل نوع ورزش با اخلاق و مشکلات اخلاقی مرتبط با هر حوزه مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.

۱۳۷.

اخلاق فضیلت مدار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهرا خزاعی

منبع: نامه مفید ۱۳۸۰ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: الزام فضیلت خوب بد خطا اخلاق فضیلت مدار سودگروى وظیفه گروى صواب باید رذیلت نباید

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق

تعداد بازدید : ۱۰۳۱۶

اخلاق فضیلت مدار نوعى نظریه هنجارى است که در عصر افول مدرنیته و ظهور پست مدرنیسم، همراه با ناکامى نظریه‏هاى اخلاقى در دستیابى به طرحى نو، براى نجات انسانیت، ضرورت احیاء آن جهت ابقاء ارزشهاى اخلاقى به خوبى احساس مى‏شود. در روزگار غربت اخلاق و سرمازدگى وجدان اخلاقى که نتیجه مثله کردن حقیقت انسانیت است، محور قرار گرفتن فضائل اخلاقى و ارزشمند بودن شکوفائى بشر، این ضرورت را به اوج مى‏رساند. از نوشتار حاضر که نگاهى اجمالى است، به این نظریه، پس از تعیین جایگاه جغرافیایى اخلاق فضیلت و گذارى کوتاه بر تاریخچه پر فراز و نشیب آن، به تعیین ماهیت آن مى‏پردازیم. تقریرهاى متفاوت اخلاق فضیلت، به رغم اشتراک آنها، دیدگاههاى مختلفى را ساماندهى مى‏کند که با توجه به آن، براى فهم و تبیین و اقدام عملى اخلاق فضیلت مدار لازم و ضرورى به نظر مى‏رسد.

۱۳۸.

ایمان گرایی و فلسفه ویتگنشتاین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل ساجدی

منبع: قبسات ۱۳۸۴ شماره ۳۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۲۷۰

نویسنده در این سطور به بیان دیدگاه فلسفی و دینی ویتگنشتاین و پیوند آن‎ها با یک دیگر می‎پردازد. در این باره وی نخست رویکرد فلسفی متقدم ویتگنشتاین را بیان کرده؛ سپس بطور گسترده‎تر دیدگاه متأخر وی و پیوند مفاهیم (بازی‌های زبانی) و (صور حیات) با دیدگاه ایمان‎گرایانه و غیر معرفت‎بخش او و پیروانش را عرضه داشته است. مترجم در انتها برای ارزیابی آرای ویتگنشتاین بابی گشوده، و مولفه های فلسفی نگرش دینی او را برشمرده و ملاحظاتی بر ان افزوده است.

۱۳۹.

اسلام، غرب و جهان (کالبدشکافی یک نظریه غربی)

نویسنده: محمدعلی تسخیری

منبع: کتاب نقد ۱۳۸۱ شماره ۲۴ و ۲۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه فرهنگ

تعداد بازدید : ۱۰۲۵۳

۱۴۰.

فلسفه تجربه عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هادی وکیلی

منبع: قبسات ۱۳۸۵ شماره ۳۹ و ۴۰

کلیدواژه‌ها: عرفان فلسفه عرفان تجربه عرفانی و تجربه دینی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۰۱۷۴

همه سنت‌های معنوی در گوشه و کنار جهان در حال توسعه راه‌هایی برای نجات بشرند و آموزه‌هایی ویژه در دفاع از باورها و عقاید خویش دارند. عرفان نیز به مثابه یکی از دیرین‌ترین سنت‌های جهان هماره نجات و آسودگی و رستگاری بشر را وجهه همت خود قرار داده و تعالیم خاص خود را سینه به سینه و سطر به سطر، به نسل‌های بشری تقدیم داشته است.. در این میان، هر یک از ادیان, تجربه عرفانی اصیل فرد را در قالب ادبیات و اصطلاحات رایج در میراث فرهنگی خاص خود می‌ریزد. گرچه فلسفه دین نیز کوشش می‌کند به فهم طبیعت و ماهیت الوهیت نایل آید، اما این تفاوت‌های فرهنگی را نادیده می‌انگارد. فلسفه عرفان اما گامی فراتر می‌نهد و سعی دارد به طبیعت تجربه بشر از الوهیت از طریق دریافت و درک ارتباط محوری آن‌ها با یکدیگر دست یازد. عرفان همواره موضوعی جذاب برای فیلسوفان و زمینه‌ای مناسب برای پژوهش‌های فلسفی تلقی شده است و به این ترتیب، «فلسفه عرفان» با ابتنای بر این حقیقت شکل گرفته است که مطالعه فلسفی تجربه‌ای مستقیم از الوهیت هم ممکن است و هم به‌وسیله هر فردی به چنگ آمدنی است. مباحثی از قبیل چیستی عرفان و تجربه عرفانی، انواع و اقسام تجارب عرفانی، نسبت تجربه عرفانی به تجربه دینی، معرفت‌شناسی عرفانی، زبان عرفانی و بسیاری دیگر از پژوهش‌های فلسفی ناظر به تجربه عرفانی، در قلمرو فلسفه عرفان قرار می‌گیرند. در این مقاله کوشش بر آن بوده تا با بهره‌گیری از معتبرترین منابع فلسفی و عرفانی به‌اختصار ولی جامع به این مباحث اشاره شود، باشد که از رهگذر آن پژوهشگران علاقمند به حوزه‌های فلسفه، عرفان و فلسفه عرفان ضمن ردیابی این قبیل بحث‌ها و کاوش در این حوزه‌ها، خود به ابداع و ابتکار درآن‌ها دست زنند.

درخت حوزه‌های تخصصی