مریم حورعلی

امروزه برای هوشمندی بیشتر، تعاملات معنایی بالاتر، انتقال هدفمند اطلاعات و دانش نظامی و ایجاد زبانی مشترک میان نیروها، نیازهای فزاینده ای در حوزه سامانه های نظامی وجود دارد. در همین راستا، هستان شناسی در حوزه فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی، به ابزاری نوین برای مدل سازی دانش نظامی تبدیل شده است. در این مقاله با استفاده از روش شناسی نوینی که ترکیبی از تکنیک های مهندسی دانش و روش های خودکار استخراج اطلاعات است و با هدف مدل سازی دانش نظامی برای ایجاد زیرساخت معنایی مشترک و توسعه سامانه های فرماندهی و کنترل و ایجاد زبان مشترک میان نیروها؛ هستان شناسی صحنه نبرد در قالب سه زیر هستان شناسی نظامی، جغرافیایی و ملاحظات غیرنظامی، توسعه یافته و در محیط نرم افزار Protégé  با زبان OWL اجرایی شده است. در نهایت هستان شناسی توسعه یافته با طرحی همه جانبه مورد آزمون قرار گرفت و خبرگان صحت و پوشش محتوای آن را تأیید کردند. محصول توسعه یافته، نخستین هستان شناسی بومی نظامی است که به عنوان زیرساخت معنایی سامانه های گوناگون فرماندهی وکنترل صحنه نبرد، قابلیت کاربرد دارد.

در دنیای امروز، اهمیت داده، اطلاعات و دانش بر کسی پوشیده نیست. برتری اطلاعاتی، سبب برتری در سایر جنبه ها از جمله برتری تصمیم گیری و اقدام می شود. اطلاعات مکانی، نقش مهمی در آگاهی از وضعیت سامانه های نظامی دارد. یکی از روش های مدلسازی وضعیت، استفاده از هستان شناسی ها می باشد که در مقایسه با سایر روش های مدلسازی، قابلیت های بالاتری دارد. برای مدلسازی وضعیت، با توجه به نقش مهم عنصر مکان در آن، بایستی مدلسازی از مکان یا توسعه هستان شناسی جغرافیایی صورت گیرد. با مقایسه منابع موجود، مهندسی دانش جغرافیایی برای توسعه یک هستان شناسی بومی جغرافیایی با رویکرد نظامی و کاربرد در سامانه های نظامی مبتنی بر مکان ضرورت دارد. در این پژوهش با استفاده از یک روش شناسی ترکیبی که حاصل بررسی روش های گوناگون توسعه هستان شناسی می باشد و با استفاده از منابع متنوع جغرافیایی شامل تکسنومی ها، اصطلاح نامه ها و هستان شناسی های موجود داخلی و خارجی، دایره المعارف ها و فرهنگ های واژگان، کتب مرجع، صفحات وب و مصاحبه با افراد خبره حوزه جغرافیا، هستان شناسی جغرافیایی نظامی توسعه یافته است. برای مهندسی دانش جغرافیایی در قالب هستان شناسی، ابتدا واژگان حوزه جغرافیایی استخراج شده و بر مبنای آنها مفاهیم جغرافیایی، سلسله مراتب مفاهیم، روابط میان مفاهیم، ویژگی های مفاهیم، اطلاعات زبانشناختی مفاهیم و مصادیق متنوع مفاهیم جغرافیایی داخلی و خارجی استخراج شده است. این هستان شناسی در محیط نرم افزار منبع باز Protégé  و با زبان استاندارد OWL کد شده است که قابلیت جستجوی معنایی مفاهیم و روابط میان آنها را دارد. برای بررسی صحت و پوشش این هستان شناسی، یک طرح آزمون جامع که شامل استفاده از روش های آماری، خودکار و نظرسنجی از خبرگان جغرافیای نظامی می باشد، صورت گرفته است.

رویکردهای جدید به نوآوری در سطح بنگاه و همچنین تغییرات شدید محیطی و فضای رقابتی حاکم بر فعالیت بنگاه های تولیدی، استفاده از رویکرد نوآوری باز را اجتناب ناپذیر کرده است. پژوهش حاضر با هدف پیشنهاد اصولی برای باز شدن فضای نوآوری در سطح بنگاه های دفاعی ایران انجام شد. در این راستا، پس از مرور ادبیات، 21 اصل برای بکارگیری رویکرد باز در سطح بنگاه ها استخراج شد و با مصاحبه های اکتشافی با خبرگان، به 25 اصل افزایش یافت و سپس پرسش نامه ای برای دسته بندی این اصول، طراحی گردید. بر اساس نظرات خبرگان، اصول پیشنهادی با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی و محاسبه بارهای عاملی با مقادیر ویژه بزرگتر از یک و استفاده از چرخش متعامد به روش واریماکس با مقادیر بار مطلق عاملی بزرگتر از 6/0، در سه دسته بندی کلی با عنوان اصول مورد نیاز برای ایجاد نظام های زیرساختی نوآوری در سطح بنگاه با رویکرد باز، اصول مورد نیاز برای اجرای فرآیند نوآوری در سطح بنگاه با رویکرد باز و اصول مورد نیاز برای ایجاد فضای سازمانی مناسب نوآوری باز  قرار گرفت. در ادامه پرسش نامه اصلی طراحی و به خبرگان نوآوری دفاعی سپرده شد و داده های حاصل توسط نرم افزار لیزرل تحلیل گردید. نتایج نشان داد که برای بازشدن فضای نوآوری بنگاه های دفاعی ایران، باید ابتدا فرآیند یکپارچه مدیریت نوآوری باز، طراحی شود و استقرار یابد. سپس نظام های زیرساختی مناسب برای فرآیند نوآوری در سطح بنگاه مستقر و در نهایت فضای سازمانی مناسب برای نوآوری، باز شود.