محسن خلیلی

چرایی شکل گیری کودتای 1299 پرسش اصلی این پژوهش است که برای پاسخ بدان با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی متعارف و انتخاب نظریه کارکردگرایی ساختاری بعنوان چارچوب نظری، سفرنامه ها و خاطرات نگارش شده در انتهای قرن 13 شمسی مورد بررسی قرار گرفته و این فرضیه مطرح شد که فقدان کارکرد ابعاد چهارگانه نظام اجتماعی ایران و تأثیر محیط خارجی، تمایل به ایجاد ساختار اجتماعی جدید در ایران را ایجاد نمود. نتیجه بررسی حاکی از آن است که عدم انطباق کارکردی و اختلالات متعدد در تمامی ابعاد نظام اجتماعی ایران، میراث قاجاریان از آشوب دائمی قرن 12 بوده که تلاش های صورت گرفته جهت رفع آنان بدون نتیجه بود. به همین دلیل تغییر شیوه حکمرانی به سلطنت مشروطه بعنوان راه حل این ناکارآمدی مطرح و به انجام رسید. لیکن استمرار و تعمیق ناکارآمدی سلطنت مشروطه این موضوع را نمایان ساخت که جهت رفع اختلالات کارکردی موجود، لازم است دستگاه دیوانی متمرکز و مقتدری تشکیل گردد که با گسترش به تمام سرزمین، به رفع معضلات اقدام نماید. از این رهگذر، ایده استبداد منور شکل گرفته و کودتای 1299 آغازی بر استقرار شیوه حکمرانی نوین در ایران بود.

هدف از نگارش مقاله، بررسی آموزه های ام القرا، تمدن ایرانی و ائتلاف است؛ از این دیدگاه که کدام یک از دکترین ها با سیاست خارجی ایران قرابت نظری بیشتری دارد. پرسش اصلی این است که چرا از میان آموزه های سه گانه امّ القرا، تمدن ایرانی و ائتلاف، رهنامه امُّ القرا، قابلیت مناسب تری برای توجیه و شکل دهیِ رفتار سیاست خارجی ایران در دورانِ پساامام خمینی دارد؟ فرضیه مقاله این بود که با توجه به ویژگی های جهان شمولی و اسلامی بودن اهداف و نیز گفتمان تجویزی موجود در سیاست خارجی و حضور فرهنگ سیاسی مبتنی بر اسلامِ شیعی آرمانی حاکم بر سیاست خارجی، آموزه امّ القرا توانایی گسترده تری را برای تفسیر سیاست خارجی ایران داراست. نقد دو آموزه تمدن ایرانی و ائتلاف (به دلیل کم توجهی به نقش اسلام در سیاست خارجی و کم رنگ دانستن منافع اسلامی و آرمانی شیعی در پیوند با منافع ملی) یافته اصلی پژوهش است. شیوه جمع آوری داده ها، کتابخانه ای و روش تحلیل داده ها، تبیینی- مقایسه ای است.

در حال حاضر در بسیاری از شهرهای کشور، نحوه کسب درآمد توسط شهرداری ها به مسئله مهمی تبدیل شده است. دسترسی شهرداریها به منابع درآمدی مطلوب و پایدار موجب می گردد که شهرداری ها، نقش فعال تری در محیط شهری ایفا کرده و پاسخگویی مناسبی به نیازهای شهروندان داشته باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی رابطه سبک رهبری و درآمد پایدار در شهرداری منطقه 5 تهران بوده است. این تحقیق به روش توصیفی پیمایشی و با مطالعات کتابخانه ای و پرسشنامه انجام شده است. داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان داد که بین سبک رهبری دستوری و درآمد پایدار شهرداری (0.479) رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین بین سبک رهبری مشارکتی و درآمد پایدار شهرداری (0.588) رابطه مثبت معنادار وجود دارد.

هم سرنوشت بودن داستان و تاریخ، معمای غامضی نیست. زیرا اندکی دقت در مفهوم واژه تاریخ می تواند چاره ساز باشد. بی گمان این نکته پذیرفتنی است که جهان تشکیل شده از رویدادهای بسیار است. اما میان رویدادهای محسوب و معطوف و رویدادهای به شمار نیامده و مورد توجه قرار نگرفته، تفاوت بسیار است. تاریخ به معنای پژوهش درباره رویداد و یا رویدادهایی است که دریک دوره زمانی خاص از سوی فرد یا افراد پژوهشگر به شمار آمده، به چشم دیده شده و در ذهن، مورد عطف توجه قرار گرفته اند و به کار ساختن سازه ای از روایت درباره همان رویداد ها آمده اند. به ناچار، واقعیت فزون برتاریخ است و با فاصله ای بسیار از حیث عدد و رقم، پیشتاز است. این امر به زایش هویت میانجامد. هویت در این معنا یکی از محک هایی است که می توان با تکیه بر آن، رخداد تاریخی شده را مورد بررسی قرار داد. هویت به معنای امری انباشتی و تراکمی واجد دو ویژگی همزمان رشد یابنده است: از یک سو، به شناسایی بودن ها میانجامد، به این معنا که ناظر بر آن واقعیتی می شود که پیشاپیش وجود دارد و موجودیت خود را اعلام کرده است؛ از دیگر سو، به بازشناسایی شدن ها می پردازد که ناظر بر پدیده ای است تاریخی شده که در فضاهای مکانی و زمانی جدید نیازمند تعبیر و تعریف جدیدی می گردد. هنگامی که از هویت به مثابه فرآیند سخن می گوییم در حقیقت از استمرار پدیده های تاریخی شده ای سخن به میان آورده ایم که یک فرد، گروه، قوم یا ملت در مقام پاسخ به پرسش هایی که از او درباره گذشته اش پرسیده اند برمی آید. پرسش هایی مانند چه کسی بوده است؟ کجا بوده است؟ چه بوده است؟ اکنون چه هست؟ نشانگر شناسایی تشخص های واقعاً موجود و بازشناسایی تمایزهای تاریخاً موجود، می شود و بر انبوهی از مفهوم ها و کردارهایی استوار می گردد که خود را در برابر دگر شکل می دهند. نگارنده با واکاوی هشت اثر تاریخ نویسانه عصر قاجار در صدد بررسی عنصر اسلامی هویت در گزارش های تاریخی روزگار قاجاران برآمده است.

زایش هویّت، هنگامی امکان پذیر می شود که در پیوندهای دوسویه، بر «خود/ دیگران»، تأکید شود. پرسش«چه کسی می تواند سخن گوی جهان اسلام باشد؟»، کمینه، از دو منظر قابل بررسی است: سخن گوی جهان اسلام از منظر خودِ جهان اسلام کیست و چه شاخص هایی باید داشته باشد؛ و، دیگران یا همان مخاطبان ِجهان اسلام، در عالم واقع، چه کسی را سخن گوی جهان اسلام می دانند و حاضرند سخن اش بشنوند و پاسخ اش گویند. در این مقام، دو گونه می توان سخن گفت: هنجاری و توصیفی. ازیک سو، می توان انتزاعی و آرمانی سخن گفت و تعیین تکلیف نمود و بدون درنظرگرفتن واقعیّت های عینی جهان، از ویژگی های سخن گوی جهان اسلام سخن راند و بر دیگران وظیفه دانست که از او تبعیت کنند و امّ القرای جهان اسلام اش بخوانند. راه دیگر، البتّه از عالم واقع می آغازد و درصدد برمی آید درک کند که «دیگران» یا مخاطبان ِجهان اسلام، چه کسی را به عنوان سخن گوی جهان اسلام، معتبر می شمارند. بنابراین، می بایست، یک بار به خودِ کشور اسلامی مدّعی سخن گویی دقّت کرد، و یک بار، به دیگریِ جهان اسلام. نگارندگان در این مقاله، ضمن مطرح ساختن پرسش هایی ذهنی و فلسفی، با بهره گیری از نظریه عمومی ارتباطات و با تکیه بر متد روش شناسانه امیک/ اتیک، تلاش می کنند نشان دهند که پاسخ به پرسش چه کسی نماینده و سخن گوی جهان اسلام است، بسیار دشوار است و نیازمند پژوهشی چندزاویه ای است که در آن، می بایست هم از روش های پژوهش توصیفی بهره گرفت و هم از شیوه های میدانیِ پژوهش و متدهای هم پیوند با پژوهش کیفی. کاری است بسی سخت در پاسخ به پرسشی که در آغاز، بسیار سهل و ساده به نظر می آید.

وظیفه یک سازمان اطلاعاتی، پایش اندیشه ها و رفتارهای گروه هایی است که با نظام مستقر، در معارضه اند و کوشش می کنند نظام موجود را براندازند. رصد مخالفان نظام سیاسی، تنها وظیفه یک سازمان اطلاعاتی نیست؛ بلکه، مبارزه علیه گروه های معارضه جوی برانداز، دیگر وظیفه یک سازمان اطلاعاتی است. نهادهای اطلاعاتی، بخش مهمی از یک نظام سیاسی اند. نظریه بنیادین تأسیس دولت و نظام حقوقی-سیاسی، تعیین کننده خط مشی سازمان های اطلاعاتی است. هنگام آمیختگی دو واژه ، گستره واژگان دوگانه مرکب، از بین می رود و به یکدیگر، محدود و مشروط می شوند و واژه ای که در ترکیب با کلمه دیگر قرار گرفت، استقلال معنایی/کارکردی خود را از دست می دهد. در این نوشتار، نظریه سیاسی سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران، به دلیل ساخت دوگانه حکومتی (جمهوری و اسلامی)، یک آمیزش واژگانی محسوب شده است. هرگاه، از میان نظریه های گوناگون سیاسی که زیربنای تئوریک دولت هستند، نظریه ای برگزیده شود و مبنای کردار حکومت و زیرمجموعه های نهادی آن (ازجمله سازمان های اطلاعاتی) گردد، دولت و سازمان اطلاعات، محدود به بُن مایه های نظریه برگزیده، می شوند. پرسش اصلی مقاله آن است که نظریه سازمان اطلاعات ایران پسا انقلاب از چه خصلتی برخوردار شده است. فرض مقاله آن است که به دلیل ساخت دوگانه نظریه حکومت در ایران پسا انقلاب اسلامی، ویژگی نظری سازمان اطلاعات نظام برآمده از انقلاب نیز، دوگانگی و آمیخته گرایی است. نگارنده با سرمشق قرار دادن (و نه بهره گیری و کاربست) مدل «کریک» و با استفاده از روش توصیفی ، تلاش می کند تا این موضوع را نشان دهد که چگونه تغییر در نظریه سیاسی بنیادین یک دولت، می تواند منجر به تغییر در کارویژه و کردار سازمان اطلاعات یک کشور، گردد.

ژنوم ژئوپلیتیک به مثابه نقشه ژنتیک جغرافیایی سیاست و برخاسته از جغرافیای یک کشور، سیاست خارجی کشورها را تحت تأثیر قرار می دهد. ایران با دارابودن پانزده کشور همسایه به عنوان منطقه ای ژئواستراتژیک، موقعیت برجسته ای دارد. شناخت دیدگاه های ژئوپلیتیک برآمده از ژنوم های ژئوپلیتیک همسایگان و شناسایی کدهای ژئوپلیتیکِ کشورهای هدف، می تواند نقش مؤثری در اتخاذ سیاست خارجی همراستا با وزن ژئوپلیتیک ایران ایفا کند. نگارندگان، با بهره گیری از روش مقایسه ای و با تأکید بر تحلیل کدها و ژنوم های ژئوپلیتیک موجود در جغرافیای سیاسی ایران و روسیه کوشش کرده اند در قالب مدلِ تقابل کد/ ژنوم ها، پیامدهای این تقابل و تأثیر را بر سیاست خارجی دو کشور تبیین کنند. یافته راهبردی مقاله این است که ایران در پرتوِ اصلاحِ رفتار خود در نظام بین الملل، می تواند روسیه را در موقعیتِ ضعف قرار دهد؛ ولی، روس ها با بهره گیری از رفتار ایران نسبت به نظام بین الملل، توانسته اند مانع استفاده ایران از قوت های ژئوپلیتیکِ خود و پوشاندنِ ضعف در کدهای ژئوپلیتیک روسیه، گردند.

انگیزه کاری و رفتار نوآورانه نقش حیاتی در توسعه سازمان ها ایفاء می کند، چراکه بهره وری و اثربخشی کارکنان را افزایش می دهد. همچنین به معنای امکان توسعه کارآفرینی، آماده سازی کارکنان برای فعال بودن برای تغییرات احتمالی، مشارکت آنان در فرآیند تصمیم گیری و اقدام است. هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش بازی های مدیریتی بر انگیزش شغلی و رفتارهای نوآورانه مدیران بود که پس از آشنایی با این تکنیک و مواجهه با موقعیت ها و استفاده از آن در تصمیم گیری، رابطه آن را با انگیزش شغلی و رفتارهای نوآورانه بررسی شد. روش این پژوهش، نیمه آزمایشی بود که در آن از دو گروه پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه استفاده شد. در واقع آموزش بازی های مدیریتی به عنوان یک متغیر مستقل برای تعیین تأثیر آن بر انگیزه شغلی و رفتارهای نوآورانه مدیران به عنوان متغیرهای وابسته به کار گرفته شد. حجم نمونه شامل 30 نفر از مدیران شرکت نرم افزاری داتین است که به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفره انتخاب شدند و معیار ورود آن ها داشتن سابقه کار و حضور بیش از 2 سال در تیم بود. ابزار تحقیق شامل دو پرسش نامه خودگزارشی انگیزش شغلی هاکمن و اولدهام (1976) و رفتار نوآورانه کارکنان جانسن (2000) بود که قبل و بعد از مداخله مورد نظر (آموزش بازی های مدیرتی) برای گروه آزمایش اجرا شد. همچنین داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس و نرم افزار SPSS23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاکی از تأثیر آموزش بازی های مدیریتی بر انگیزه شغلی و رفتارهای نوآورانه مدیران بود (05/0>P). اثربخشی آموزش مدیریت بازی بر انگیزش شغلی و رفتار نوآورانه نشان می دهد که مدیران با اتخاذ چنین رویکردی در سازمان می توانند انگیزه شغلی و رفتار نوآورانه را در کارکنان افزایش دهند.

سمت گیریِ سیاست خارجی، عبارت از ایستارها و تعهدات کلی یک دولت در برابر محیط خارجی و استراتژی اصلی آن برای تحقق هدف های خارجی و داخلی و مقابله با تهدیدات مستمر است. مسئله نوشتار حاضر این است که مشخص کند که یک رهبر انقلابی به کدام یک از سمت گیری های موجود در سیاست خارجی، گرایش دارد. بنابراین، پرسش اصلی مقاله، جست وجویِ چیستی بسامدِ جهت گیری های سیاست خارجی در آثار رهبر کنونی کشور ایران است. فرضیه های اولیه، گمانه هایی بود که در بابِ فراتری یا فروتریِ یکی از سه جهت گیری در مقایسه با همدیگر، مطرح می شد. نگارندگان با توجه به شاخص های سه سمت گیریِ انزواگرایی، عدم تعهد، اتحاد/ ائتلاف، که برگرفته از الگوی نظری هالستی از سیاست خارجی است و با تأکید بر حلقه اول از الگوی تحلیل نهادی هیلزمن که در ایران، مقام رهبری می باشد، کوشش کرده اند با شمارش مضمون های هم پیوند با شاخص های سمت گیری، در گفتارها و نوشتارهایِ آیت الله خامنه ای در بازه زمانی 1388-1368، نشان دهند که می توان به این دستامد رسید که فراوانی حاصل از این شاخص ها، نمایان گر سفارش به اتخاذ دو سمت گیریِ عدم تعهد و اتّحاد/ ائتلاف در سیاست خارجیِ دین پایه است. روش به کار بسته شده در نوشتارِ پیش رو، آمیزه ای از تحلیلِ کمّی(شمارش بسامدِ شاخص های مرتبط با جهت گیری های سه گانه در سیاست خارجی) و تحلیلِ کیفی(تفسیر یافته ها) است. یافته تفسیریِ برآمده از نوشتار، نشان دهنده این نکته است که نوعی واقع گرایی برای دور ساختنِ یک سیاست خارجیِ انقلابی دینی، از انزواجویی، بر گفتار و نوشتارِ مقامِ عالی رتبه کشور، چیره است.