پروین صمدی

این پژوهش بر آن است تا به تبیین وضعیت برنامه درسی اجراشده مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی از بعد تربیت شهروندی بپردازد. روش اجرای این مطالعه آمیخته از نوع مدل «پیگیری تبیین ها» است که در مدارس دوره ابتدایی یکی از مناطق آموزش وپرورش شهر تهران انجام شد. حجم نمونه در مرحله کمّی را 85 معلم و بیست کلاس درس و در مرحله کیفی 36 اطلاع رسان تشکیل دادند. روش نمونه گیری در بخش کمّی، تصادفی خوشه ای یک مرحله ای و دو مرحله ای و در بخش کیفی نمونه گیری هدفمند از نوع نمونه گیری معیار است. گرد آوری اطلاعات در مرحله کمّی به صورت پیمایشی و با استفاده از دو ابزار پرسشنامه محقق ساخته و مشاهده و در بخش کیفی نیز با استفاده از مصاحبه نیمه ساختمند انجام شد. برای تعیین اعتبار ابزارهای اندازه گیری از روایی محتوایی و صوری، برای تعیین پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ و به منظور افزایش روایی و پایایی ابزار مشاهده از روش پیش آزمون استفاده شد. یافته ها نشان داد که برنامه درسی اجراشده مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی از بعد تربیت شهروندی با چالش های مضاعفی روبه روست که می توان آنها را در قالب عوامل ساختاری، انگیزشی، نگرشی، مهارتی، عوامل مربوط به شرکای برنامه درسی و عوامل مربوط به منابع و امکانات دسته بندی نمود؛ از این روی می باید به منظور کاهش فاصله میان برنامه درسی قصدشده و اجراشده تصمیماتی در سطح کلان گرفته شود.

در عصر تکنولوژی یادگیرنده باید کاربرد آموخته ها را در زندگی ببیند. اما برنامه درسی موضوع محور پاسخگوی این نیازها نیست. با توجه به مزایای برنامه درسی تلفیقی بسیاری از نظام های تعلیم و تربیت به تلفیق روی آورده اند. در طراحی برنامه درسی ایران تلفیق به طور نظری در سند برنامه درسی ملی مطرح است در صورتی که باید در سطح کلاس درس عملی شود. بدین منظور لازم است معلمان، دانش و مهارت کافی را نسبت به برنامه درسی تلفیقی بدست آورند. از این رو، این پژوهش درصدد است با تدوین راهنمای عمل برنامه درسی تلفیقی گامی به سوی افزایش آگاهی آموزگاران درباره اجرای برنامه درسی تلفیقی بردارد.در این پژوهش از رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوا استفاده شد. جامعه پژوهش کتاب های درسی و کتاب های راهنمای معلم پایه چهارم ابتدایی بود. به منظور اعتبارسنجی، از مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. جامعه پژوهش معلمان پایه چهارم ابتدایی استان گلستان شهرستان کلاله بودند. 12تن از این معلمان به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. پس از انجام مصاحبه، یافته ها در اختیار معلمان قرار گرفت تا اعتبار مصاحبه ی انجام شده تایید گردد.مضامین بدست آمده عبارتند از: توانا باش- ما و دیگران- طبقه بندی و مقایسه داده ها- جهان زیبا- اندازه گیری کن- خلاق شو- خدای مهربان را بهتر بشناس- ایران عزیز- نام آوران علمی، ادبی و مذهبی- اقتصاددان کوچک- محله- سلامت باشمهارت ها و مفاهیم پایه چهارم ابتدایی مضامین تلفیقی را تشکیل می دهند. طبق نظر معلمان امکان اجرای راهنمای عمل تدوین شده در کلاس درس وجود دارد و می تواند بر تعمیق یادگیری کمک کند.

پژوهش حاضر باهدف طراحی الگوی شایستگی معلم به مثابه یادگیرنده مادام العمر در نظام آموزش وپرورش ایران و اعتباربخشی آن انجام شده است. این پژوهش جزء پژوهش های ترکیبی، از نوع اکتشافی متوالی و مدل طبقه بندی بود که در دو مرحله کیفی و کمی انجام شد. بخش کیفی با استفاده از روش سنتز پژوهی و طی شش مرحله Sandelowski and Barroso (2003) انجام گرفت. بخش کمی با استفاده از روش توصیفی پیمایشی و پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفت. جهت تعیین اعتبار از سه سوسازی منابع داده های استفاده شد و ضریب آلفای کرونباخ 94/0 حاکی از پایایی ابزار در این پژوهش بود. پرسشنامه در اختیار 150 نفر از متخصصان حوزه برنامه ریزی درسی و روان شناسی تربیتی قرارگرفته و داده ها با استفاده از روش تحلیل عامل تائیدی یک مرحله ای و دومرحله ای به کمک نرم افزار لیزرل تحلیل شد. شایستگی معلم در نقش یادگیرنده مادام العمر شامل چهار بعد اصلی در بعد مکانیسم فردی، مکانیسم انگیزشی مکانیسم سواد اطلاعاتی و فناوری و مکانیسم کنشگری است. یافته های بخش کمی حاکی از آن بود که گویه های عنصر مکانیسم فردی با بار عاملی 80/0-91/0، گویه های مجهز بودن به مکانیسم انگیزشی با بار عاملی 68/0-91/0، گویه های عنصر مکانیسم اطلاعاتی و فناوری با بار عاملی 91/0- 94/0 و نیز گویه های عنصر کنشگری با بار عاملی 85/0- 93/0 تبیین کننده معنی داری برای الگوی مذکور بوده و اعتبار آنان تأیید می گردد.

پژوهش حاضر با هدف کشف و درک ابعاد و مولفه های چشم انداز خبرگی برنامه درسی دانشجویان گردشگری مبتنی بر رویکرد توسعه پایدار با استفاده از روش سنتزپژوهی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش، کلیه آثار منتشر شده در این حوزه از سال های2000تا 2022در نه پایگاه اطلاعاتی معتبر و نمونه مورد بررسی شامل42سند می باشد که بااستفاده از نرم افزارMAXQDA20  دسته بندی و سازماندهی شدند. از روش کنترل اعضاء و ضریب توافق که برابر با 71% شد، برای اعتبارداده ها استفاده گردید. یافته ها نشان داد، چشم انداز خبرگی برنامه درسی گردشگری با تاکید بر رویکرد توسعه پایدار شامل شش مضمون خبرگی، نظرورزانه(توجه به جنبه پویا و دینامیک مفاهیم)، کارآفرینانه(کنش هوشمندانه متناسب)، طبیعت گرایانه(رفتار محیط زیستی مسئولانه)، استراتژک گانه(راهبردهای مدیریتی)، جامعه شناسانه(درک رابطه واقع بینانه تر با مسائل) و انسانگرایانه(تغییر در ارزش های انسانی) است. مطابق با نتایج، آموزش گردشگری از آموزش حرفه ای به آموزش آزادتر و وسیع تر باید رشد یابد و پارادایم توسعه پایدار با تمرکز بر شش حیطه خبرگی به مثابه رهیافت و راهبرد تعریف شده در برنامه درسی رشته گردشگری ادغام و به بزرگترین پتانسیل در جهت پرورش نیروی انسانی خبره و آگاه در مسیر پیچیده توسعه پایدار گردشگری استفاده گردد. همچنین بر برنامه ریزی در راستای هدایت صحیح راهبردهای پایداری در رسالت آموزش عالی گردشگری تأکید می شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی میزان توجه به مؤلفه های تربیت اقتصادی در برنامه درسی دوره متوسطه اول است که به روش تحلیل محتوای کمی و با استفاده از تکنیک آنتروپی شانون انجام شده است. جامعه آماری مورد مطالعه کتابهای دوره متوسطه اول در سال تحصیلی 1400-1399 و روش نمونه گیری، سرشماری است. بنابراین، محتوای همه کتابهای دوره متوسطه اول به عنوان نمونه مورد تحلیل قرار گرفته اند. واحد تحلیل، مضمون و ابزار گرد آوری اطلاعات سیاهه تحلیل محتواست که روایی آن با توجه به قضاوت متخصصان تعیین شد و پایایی آن با روش محاسبه ضریب همبستگی میان آزمون- بازآزمون به میزان 0/90 مشخص شد. یافته ها نشان داد که تعداد مؤلفه های تربیت اقتصادی کتابهای دوره متوسطه اول در مجموع 1184 فراوانی است که از این تعداد پایه هفتم 418، پایه هشتم 375 و پایه نهم 391 فراوانی را به خود اختصاص داده اند. همچنین، مؤلفه ها از توزیع نرمال برخوردار نیستند و بعضی از مؤلفه ها مورد توجه قرار نگرفته اند. به طوری که مؤلفه تخصیص در پایه های هفتم، هشتم و نهم به ترتیب با مقادیر ضریب اهمیت (0/154)، (0/158) و (0/163) از بیشترین میزان توجه برخوردار است و ضریب اهمیت مؤلفه های تقسیم کار و ریسک در هر سه پایه (صفر) است. همچنین، در کل دوره متوسطه اول، مؤلفه پول از بیشترین ضریب اهمیت (0/132) برخوردار است و مؤلفه تقسیم کار دارای ضریب اهمیت (صفر) است. در نهایت، از میان کتابهای درسی دوره متوسطه اول، کتاب مطالعات اجتماعی در پرداختن به مؤلفه های تربیت اقتصادی بالاترین رتبه وکتابهای فرهنگ و هنر و آمادگی دفاعی پایین ترین رتبه را دارند. بر این اساس، بازنگری در محتوای کتابهای درسی در راستای افزایش سطح دانش، نگرش و مهارتهای اقتصادی دانش آموزان ضروری به نظر می رسد.

هدف: این پژوهش با هدف تعیین اثر عناصر برنامه درسی پنهان بر مولفه های اخلاق حرفه ای دانشجویان تحصیلات تکمیلی مهندسی انجام شده است.روش پژوهش: روش این پژوهش از نوع همبستگی بوده و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مقطع دکتری دانشکده های مهندسی دانشگاه شهید بهشتی در سال 1400 به تعداد321  نفر بود. از این جامعه به روش نمونه گیری تصادفی کوکران تعداد 176 نفر نمونه در نظر گرفته شد. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری گردید. تجزیه تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار SPSS-26 انجام گرفت. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر تحلیل شدند.یافته ها: نتایج مطالعه نشان دهنده رابطه مثبت و معنی دار(0.01>p) بین عناصر برنامه درسی پنهان (شامل آموزشگر، شرکای یادگیری، میدان عمل و سیستم آموزشی) و بعد مسئولیت پذیری اخلاق مهندسی  بوده، همچنین میان تمامی مؤلفه های برنامه درسی پنهان بجز شرکای یادگیری با اخلاق مهندسی رابطه مثبت و معنی داری(0.01>p) وجود دارد و سهم آموزشگر و میدان عمل در پیشبینی میزان اخلاق مهندسی دانشجویان معنی دار است.نتیجه گیری: توجه به این عناصر و مولفه ها می تواند امکان بهبود برنامه درسی پنهان اخلاق مهندسی را فراهم سازد و سهم به سزایی در ارتقای اخلاق حرفه ای دانشجویان مهندسی ایفا کند؛ لذا متولیان آموزش در سطح آموزش عالی مهندسی با برنامه درسی پنهان آگاهانه نقش مهمی می توانند داشته باشند. پژوهش های بیشتر در زمینه برنامه های درسی مهندسی، آینده ای روشن برای این حرفه و جامعه خواهد ساخت. 

پژوهش حاضر پژوهشی کیفی است که با هدف بررسی تأثیر کج فهمی های مفاهیم شیمی در آموزش مباحث زیست شناسی متوسطه دوم انجام شده است. نمونه گیری در این پژوهش به صورت تصادفی ساده است. جامعه آماری پژوهش را همه دانش آموزان دختر پایه دوازدهم تجربی منطقه جوادآباد استان تهران در سال تحصیلی 140۱-140۰ تشکیل می دهند. نمونه ای شامل ۳۷ دانش آموز از دو مدرسه متوسطه دوم برای پاسخ گویی به سؤال های پرسش نامه انتخاب شدند. پرسش نامه شامل ۱۰ سؤال زیست شناسی مرتبط با مفاهیم شیمی بود که براساس اطلاعات به دست آمده از مصاحبه با دبیران زیست شناسی و شیمی طراحی شده بود. در این مصاحبه دبیران شیمی به مفاهیمی که دانش آموزان بیشتر در آن ها دچار کج فهمی می شوند اشاره کردند و دبیران زیست شناسی مباحثی را که ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم شیمی دارند و کج فهمی در آن ها آموزش را دچار اختلال می کند مشخص کردند. بعد از بررسی پاسخ های دانش آموزان در مصاحبه ای از آن ها خواسته شد در خصوص پاسخ های خود توضیح دهند تا درک و برداشت آنان و چرایی شکل گیری برداشت غلط در ذهن دانش آموزان مشخص شود. سپس به بررسی کج فهمی های رایج دانش آموزان و دلایل ایجاد این کج فهمی ها پرداخته شد. نتایج به دست آمده نشان داد علت اصلی کج فهمی دانش آموزان در بعضی از مباحث زیست شناسی وجود کج فهمی در مفاهیم شیمی پیش نیاز آن ها ست. در نهایت راهکارهایی برای رفع این کج فهمی ها پیشنهاد شده است.

کارآفرینی، موجب خلق ارزش از ایده ها  می شود همچنین یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش تعداد بیکاران محسوب می شود. بر خلاف دیدگاه سنتی ، امروز بسیاری از ویژگی های کارآفرینانه که موجب افزایش احتمال کارآفرین شدن یک فرد می شود را می توان بصورت اکتسابی و از طریق آموزش در فرد پرورش یابد.  بنابراین یکی نظام آموزشی نقش مهم و تأثیرگذاری در توسعه کارآفرینی کشورها دارد. در این راستا بیشتر دانشگاه های کشورهای پیشرفته آموزش کارآفرینی را در برنامه های درسی خود گنجانده اند مطالعه حاضر با هدف شناسایی عناصر برنامه درسی دانشگاهی بر مبنای شایستگی های کارآفرینانه دانشجویان انجام شد. این پژوهش به روش کیفی و با رویکرد تحلیل مضمون صورت گرفته است. ابزار پژوهش مصاحبه نیم ساختارمند با خبرگان و متخصصین حوزه کارآفرینی در دانشگاه های جامع دولتی شهر تهران انجام شد. نمونه گیری به روش گلوله برفی و تا رسیدن به اشباع نظری صورت گرفت. داده های به دست آمده از انجام 25 مصاحبه به استفاده از تحلیل محتوای مضمون کدگذاری و به کمک نرم افزار مکس کیودا ترسیم شد. به منظور دستیابی به صحت و اعتبار مطالعه معیارهای اعتبار پذیری و اعتمادپذیری مورد توجه و استفاده قرار گرفت.  مهم ترین عناصر برنامه درسی شایستگی های کارآفرینانه استخراج شده شامل: ساختارآفرینی، صلاحیت پروری، راهبرد آموزشی، تکنیک های اندازه گیری، ویژگی های یاددهنده، ویژگی های یادگیرنده و محیط یادگیری بود. چارچوب تدوین شده برای برنامه درسی آموزش عالی،  با تمرکز بر شکل و ساختار کلی فرایندهای آموزشی و تأثیر طراحی آن براشتغال پذیری، دانشجویان را در مسیر آموزش های عملی و هدایت به سمت بازار کار سوق می دهد به گونه ای که دانشجویان یک سفر توسعه یافته و منسجم از فرایند دانش، نگرش و مهارت را تجربه می کنند که برای آنها معنی دار است.

هدف این پژوهش اعتبار یابی سازوکارهای کالبدی شایستگی معلم در نقش یادگیرنده مادام العمر است. جامعه آماری پژوهش 269 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه های دولتی شهر تهران بودند که با روش نمونه گیری هدفمند از نوع بارز ۱۵۰ نفر از آنان انتخاب شدند. از روش سنتز پژوهی به منظور بررسی ادبیات و پیشینه پژوهش استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته بود که پژوهشگران بر اساس یافته های حاصل از روش سنتز پژوهی تنظیم کردند. برای تعیین اعتبار پرسش نامه از بازبینی با همکاری و مثلث سازی منابع داده ها استفاده شد. برای سنجش پایایی ابزار از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب 0/94 حاکی از پایایی بالای ابزار بود. برای تأیید یافته های حاصل از اجرای پرسش نامه از تحلیل عاملی یک مرحله ای و دومرحله ای استفاده شد. یافته ها بر اساس سازوکارهای کالبدی شایستگی معلم در نقش یادگیرنده مادام العمر شامل چهار مؤلفه اصلیِ شایستگی فردی، شایستگی انگیزشی، شایستگی اطلاعاتی فناوری و شایستگی کنشگری تبیین کننده معنی داری سازوکارهای کالبدی بوده و اعتبار آن ها تأیید می شود.