سمیه مزگی نژاد

جهان بینی و یا به عبارتی نوع برداشت، دریافت و احساس درباره هستی و محیط پیرامون خود، در رویکرد اسلام و غرب تفاوت های بنیادی دارد که بر رسالت سازمان ها در دو رویکرد تفاوت هایی ایجاد می کند. لذا هدف این مطالعه تبیین و مقایسه پیش فرض های جهان بینی در رویکرد اسلا می و رویکردهای رایج غربی و کاربرد آن در سازمان و مدیریت است. در این راستا ابتدا جهان بینی اسلا می با جهان بینی غربی براساس مفروضات معرفت شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی، روش شناسی و ارزش شناسی مقایسه شده و سپس کاربرد آن در سازمان و مدیریت بیان گردیده و در نهایت نتیجه گیری انجام شده است. برای دست یابی به این هدف از روش تبیینی−تحلیلی و ابزار گرد آوری داده ها از نوع اسنادی استفاده شده است. براساس تتبعات صورت گرفته و مقایسه های انجام شده مشخص شد که جهان بینی اسلا می و غربی در این پیش فرض ها تفاوت های ریشه ای دارند و همین تفاوت هاست که باعث شده نگاه ها به جهان و محیط پیرامون و در نهایت نوع نگاه به سازمان و مدیریت متفاوت باشد. براساس نتایج در جهان بینی غربی انسان موجودی مادی است و در رابطه با انسان های دیگر معنا می شود؛ ولی در رویکرد اسلامی انسان موجودی چند بعدی است که هویتش را از خدا به دست می آورد. علی رغم معرفت شناسی های رایج در غرب، رویکرد اسلامی مبتنی بر رویکرد عقل گرایی خلاقانه است. در هستی شناسی رویکرد غربی متفاوت به هستی و جهان می نگرند؛ ولی در رویکرد اسلام خالق تمام جهان و هستی خداست. در رویکرد اسلامی تکثرگرایی روش شناختی وجود دارد و در بحث ارزش شناسی بحث نیت مطرح می شود. بر این اساس مدل مدیریت اسلامی تنها براساس جهان بینی اسلامی می تواند امکان پذیر شود و تناقض در نوع جهان بینی و نحوه مدیریت می تواند پیامدهای نامناسبی برای سازمان داشته باشد.

هدف پژوهش حاضر مدل یابی روابط همزمان سبک های مختلف رهبری، آمادگی برای تغییر و سلامت سازمانی: مطالعه موردی دانشگاه شیراز می باشد. در این مطالعه توصیفی همبستگی، جامعه آماری کلیه کارمندان رسمی دانشگاه شیراز (شامل 600 نفر) بود که با استفاده از جدول مورگان 234 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای ساده به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه سبک های رهبری (ترک زاده و جعفری، 1392)، آمادگی برای تغییر (ترک زاده و عبدشریفی، 1394) و سلامت سازمانی (برگرفته از پرسشنامه سلامت سازمانی ترک زاده و بصیری، 1394) بود که پس از محاسبه روایی و پایایی، توزیع و گردآوری شد. داده های پژوهش با استفاده از روش آماری ضریب رگرسیون چند متغیره مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که سبک های رهبری و آمادگی برای تغییر به طور همزمان سلامت سازمانی را پیش بینی می کنند. پیشنهاد می گردد سبک های مختلف رهبری و آمادگی برای تغییر در راستای تأمین و تعیین سلامت سازمانی در دانشگاه متناسب با شرایط و مقتضیات متغیر محیطی آن، مد نظر مدیران دانشگاه قرار گیرد.

پژوهش حاضر باهدف بررسی نقش اخلاق حرفه ای در سلامت سازمانی با میانجی گری رفتار شهروندی سازمانی انجام شده است. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف نظری - کاربردی و ازنظر روش در زمره پژوهش های توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه کارکنان آموزش وپرورش یاسوج شامل 550 نفر بود که از این تعداد با استفاده از جدول مورگان، 230 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه های اخلاق حرفه ای گریگوری و همکاران (1990)، سلامت سازمانی ترک زاده و بصیری (1394) و رفتار شهروندی سازمانی پادساکف و همکاران (1990) بود. داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS24 و Smart-PLS تجزیه و تحلیل شد. برای بررسی وضعیت متغیرهای مورد بررسی از آزمون t تک متغیره، برای بررسی همبستگی بین متغیرها از آزمون همبستگی پیرسون و برای بررسی نقش واسطه ای از مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج t تک نمونه ای نشان داد که میانگین نمره اخلاق حرفه ای، رفتار شهروندی سازمانی و سلامت سازمانی در کل و مؤلفه های آن (به جز مؤلفه پشتکار و جدیت در کار از اخلاق حرفه ای) در سازمان آموزش وپرورش از میانگین نمره نظری (3/00) به طور معناداری بیشتر می باشد. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد بین متغیرهای اخلاق حرفه ای، سلامت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در کل ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد (0/001>p). نتایج مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد اخلاق حرفه ای بر سلامت سازمانی تأثیر مثبت و معناداری دارد (0/05=p) ولی اخلاق حرفه ای بر سلامت سازمانی از طریق رفتار شهروندی سازمانی اثر معناداری ندارد. بنابراین رفتار شهروندی سازمانی در رابطه بین اخلاق حرفه ای و سلامت سازمانی نقش واسطه گری ندارد.

نشاط اجتماعی یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده در زندگی انسان هاست که نتایج مثبتی هم برای فرد و هم برای جامعه به دنبال دارد. هدف این مطالعه، بررسی نشاط اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در شهروندان شهر بیرجند است. به روش زمینه یابی، 400 نفر از شهروندان بالای 15 سال شهر بیرجند به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد نشاط اجتماعی زارع و امین پور (1390) و پرسشنامه محقق ساخته عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS18 و آزمون های آماری t تک متغیره، همبستگی پیرسون، رگرسیون تک متغیره، رگرسیون چندگانه همزمان و فریدمن تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد وضعیت نشاط اجتماعی در کل و مؤلفه های آن در افراد مورد مطالعه، در حد مطلوبی است. بین احساس امنیت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، پایبندی به اعتقادات دینی، امید به آینده، احساس عدالت اجتماعی، سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی با نشاط اجتماعی، در کل رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد (05/0>p). از عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی، مؤلفه های رضایت از زندگی، سلامت اجتماعی، شبکه خویشاوندی، پایبندی به اعتقادات دینی و امید به آینده، به ترتیب با ضرایب بتا 34/0، 25/0، 24/0، 20/0 و 10/0، بیشترین سهم را در پیش بینی نشاط اجتماعی داشتند. بر مبنای نتایج پژوهش، می توان گفت که برای داشتن جامعه بانشاط و سالم، بایستی شرایطی فراهم گردد که ایجاد آن بر عهده فرد، خانواده و جامعه است. با توجه به نتایج مطالعه حاضر و وضعیت نشاط اجتماعی در شهر بیرجند که در حد متوسطی قرار دارد، پیشنهاد می شود زندگی سلامت محور، در دو بُعدِ سلامت جسمی و روحی، از طرق مختلف؛ مانند بهره گیری از تبلیغات و توانایی های صدا و سیما، برگزاری و اطلاع رسانی مناسب جهت ورزش های همگانی و ایجاد برنامه های سالم و شاد متناسب با توان اقتصادی تمام طبقات اقتصادی جامعه برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، ترویج شود.

مقدمه و هدف: نیروی انسانی از اساسی ترین منابع استراتژیک هر سازمانی محسوب می شود به طوری که یکی از اولویت های پیشرفت و توسعه سازمان، توجه به بهره وری نیروی انسانی است. عوامل مختلفی در بهره وری نیروی انسانی مؤثر است که این مطالعه با هدف بررسی نقش مدیریت کوانتومی در بهره وری نیروی انسانی با توجه به میانجی اشتیاق شغلی در کارکنان آموزش و پرورش شهر بیرجند انجام شده است. روش شناسی: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری همه کارکنان آموزش و پرورش شهر بیرجند شامل 250 نفر است که بر اساس جدول کرجسی و مورگان (1970)، 160 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه های استاندارد بهره وری نیروی انسانی هرسی و گلداسمیت (1994)، مدیریت کوانتومی میرصفیان (1394) و اشتیاق شغلی سالوناوا و شوفلی (2001) بود که روایی آن ها تأیید و پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای هر یک از پرسشنامه ها به ترتیب 94/0، 92/0 و 89/0 به دست آمد. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری AMOS16 و مدل یابی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که مدیریت کوانتومی به طور غیرمستقیم و از طریق متغیر اشتیاق شغلی، بهره وری نیروی انسانی را پیش بینی می کند. به عبارتی اشتیاق شغلی در رابطه بین مدیریت کوانتومی با بهره وری نیروی انسانی نقش میانجی گری دارد.  نتیجه گیری: بر اساس این نتایج می توان نتیجه گرفت که توسعه شیوه های جدید مدیریتی از جمله مدیریت کوانتومی در راستای افزایش اشتیاق شغلی کارکنان، نقش بسزایی در بهبود بهره وری کارکنان نیز دارد.

رفتارهای سیاسی، یکی از عناصر تشکیل دهنده سازمان ها محسوب می شود. این نوع رفتارها محیط کاری تفرقه افکن و زیان باری ایجاد می کند که پیامدهای منفی فزاینده ای بر سازمان و کارکنان دارد؛ بنابراین، آگاهی از عوامل مؤثر بر رفتار سیاسی در پیشگیری و محدودکردن چنین رفتاری، نقش مهمی دارد؛ بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر، بررسی شیوع رفتارهای سیاسی در انواع ساختارهای سازمانی با واسطه گری منابع قدرت؛ مطالعه آموزش وپرورش استان فارس است. در این مطالعه پیمایشی، 203 نفر از کارکنان اداره کل آموزش وپرورش فارس به روش نمونه گیری تصادفی نظام مند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه های نوع ساختار سازمانی ترک زاده و محترم (1393)، منابع قدرت مدیران ترک زاده و معینی شهرکی (1391) و رفتارهای سیاسی ترک زاده و فریدونی (2015) بود. داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماریSPSS24  وAMOS16  و آزمون های آماری t تک متغیره، t زوجی، تحلیل واریانس درون گروهی، تعقیب بنفرونی و تحلیل مسیر تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد نوع ساختار سازمانی تواناساز، پیش بینی کننده رفتارهای سیاسی نیست و متغیر منابع قدرت در این رابطه، سهم واسطه گری ندارد؛ ولی در ساختار بازدارنده، منابع قدرت در رابطه نوع ساختار سازمانی بازدارنده با رفتارهای سیاسی، سهم واسطه گری نسبی دارد.

هدف پژوهش، امکانسنجی استقرار مدیریت اسلامی در سازمانهای دولتی استان فارس میباشد. جامعه آماری پژوهش شامل 240 نفر از مدیران و رؤسای سازمانهای دولتی و وابسته به دولت و همچنین معاونان  آنان بود. با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای، تعداد 171 نفر مدیر و معاون سازمانهای مختلف بهعنوان نمونه انتخابشدند. ابزار پژوهش شامل مقیاس مدیریت اسلامی ترکزاده (1388) مبتنی بر 34 سؤال در 3 بعد مفهومی، ساختاری و عملکردی بود. دادهها با استفاده از نرمافزار آماریSPSS₂₄  و آزمونهای آماری t تک متغیره، تحلیل واریانس درونگروهی، تعقیب بنفرونی و شفه تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که زمینههای مفهومی استقرار مدیریت اسلامی در سازمانهای دولتی از سطح کفایت مطلوب بالاتر و دو زمینه ساختاری و عملکردی استقرار مدیریت اسلامی در سطح حداقل کفایت قابل پذیرش بود. تفاوت معناداری بین زمینههای سهگانه مدیریت اسلامی (زمینه مفهومی، ساختاری و عملکردی) وجود دارد. تفاوت معناداری بین ارزیابی امکان استقرار مدیریت اسلامی در زمینه مفهومی از دیدگاه مدیران دارای تحصیلات مختلف در سطح (002/0) وجود دارد؛ اما تفاوت معناداری بین امکان استقرار مدیریت اسلامی در زمینه های ساختاری و عملکردی از دیدگاه آنان وجود ندارد. همچنین تفاوت معناداری بین ارزیابی امکان استقرار مدیریت اسلامی در زمینه های سهگانه از دیدگاه مدیران با سوابق مختلف وجود ندارد. با توجه به نتایج بسترسازی برای تغییر تدریجی به سمت الگوی مدیریت اسلامی در عرصه های سازمانی و مدیریتی کشور و مفهوم سازی مشترک درباره مدیریت اسلامی و فرهنگ سازمانی آن پیشنهاد میگردد.

یکی از الزامات سازمان های نوین، بهره وری نیروی انسانی است که این مهم می تواند در پرتو مدیریت استعداد و چابکی سازمانی توسعه یابد. با درک این موضوع، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه مدیریت استعداد و بهره وری نیروی انسانی، با توجه به میانجی گری چابکی سازمانی کارکنان آموزش و پرورش خراسان جنوبی انجام شده است. پژوهش حاضر که به روش پیمایشی انجام شده، از نوع همبستگی و از نظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری کلیه کارکنان اداره کل آموزش و پرورش خراسان جنوبی شامل 260 نفر بود که بر اساس جدول مورگان، 150 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه های بهره وری نیروی انسانی هرسی و گلداسمیت، چابکی سازمانی شریفی و ژانگ و مدیریت استعداد احمدی و همکاران بود. روایی این پرسشنامه ها با استفاده از نظر اساتید تأیید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای هر یک از پرسشنامه ها به ترتیب 96/0، 96/0 و 97/0 به دست آمد. داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماریSPSS24  و Lisrel8.8  و آزمون های آماری رگرسیون چندمتغیره همزمان و مدل یابی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که متغیر مدیریت استعداد هم به طور مستقیم و هم غیرمستقیم و از طریق متغیر چابکی سازمانی پیش بینی کننده بهره وری نیروی انسانی می باشد. آزمون z سوبل، یعنی آزمون اندازه نسبی مسیر غیرمستقیم در مقابل مستقیم الگوی مدیریت استعداد و بهره وری نیروی انسانی 05/2 =z و 04/0=p معنادار شد که حاکی از میانجی گری چابکی سازمانی است.