مهدی حمیدی پارسا

سفر قهرمان تعبیری است که بسیاری از پژوهشگران عرصه ی هنر در پژوهش های خود از آن استفاده می کنند. کریستوفر ووگلر براساس نظریه ی تک اسطوره ی کمبل و اینکه همه ی اسطوره ها از اشکال واحد کهن الگوها تبعیت می کنند که در هر زمان و مکان در قالبی ویژه نمود می یابند، الگوی «سفر قهرمان» را ارائه داد. این مقاله با رویکرد توصیفی-تحلیلی و به شیوه اسنادی و کتابخانه ای در نظر دارد زندگی حضرت یونس% را به روایت قرآن براساس الگوی سفرنویسنده کریستوفر ووگلر بررسی نماید. قهرمانی که قوم خود را با یک نفرین ترک می کند و بعد از طی کردن سفر، بازگشتی دوباره به سوی قوم خود دارد. قهرمانی که در دل ماهی می رود و در کام ماهی شدن ایشان، ما را به یاد ژرف ترین غار ووگلر می اندازد. در نهایت این قهرمان و داستان زندگی او اکسیری برای آیندگان شد. قهرمانی که دو سفر بیرونی و درونی را با موفقیت پشت سر می گذارد. داستان به دریا زدن یونس و در کام ماهی شدن ایشان در کتب تاریخی و تفسیری و حتی در ادبیات فارسی آمده است. با این حال جای این داستان و این قهرمان بزرگ در فیلمنامه ها و نمایشنامه ها خالی است و جا دارد با نگاهی نو از داستان این پیامبر یاد شود.

تصوف شیخ احمد غزالی، تصوفی عاشقانه است که در آن، حسن و عشق از عناصر اصلی سلوک شمرده می شوند. حسن از پی تجلی و عشق از پی دیدن حسن می آید. با دیدن حسن، شور عاشقانه حادث می شود؛ پس عشق همواره پس از تجلی حسن است. در این مقاله ابتدا عشق و حسن را از منظر غزالی توضیح داده، سپس چند ویژگی اصلی آنها را در رابطه با هم بررسی کرده ایم که عبارت اند از: برای انسان بودن عشق، کرشمه حسن و کرشمه معشوقی، اشتقاق عاشق از عشق و اشتقاق معشوق از تجلی حسن، و تشکیکی بودن حسن و عشق. در نهایت به بحث هنر از نگاه غزالی پرداخته ایم. او هنر را با تشبیه مرتبط می داند. هنرمند حسن را می بیند و آن را در اثرش می نمایاند؛ پس هنرمند از آنجا که حُسن بین است، عاشق است و از آنجا که حسن را می نمایاند، اهل تشبیه است. در پایان به هنر مطلوب از دید غزالی می پردازیم؛ هنری که از بیخودی هنرمند برخاسته است و دراصطلاح آن را «هنر بی هنری» می نامند.