سید امیرحسین طیبی ابوالحسنی

زمینه مطالعاتی مدیریت استراتژیک با سرعت رشدی چشمگیر، در طول حدود هفت دهه، به یک حوزه دانشی مستقل تبدیل شده است. این رشد سریع در کنار تمایل اجتماع علمی مدیریت استراتژیک به ارزیابی حوزه دانشی خود، توجه برخی از پژوهشگران را به مطالعه درباره حوزه دانشی مدیریت استراتژیک جلب کرده است. این پژوهش برای فهم عمیق تر بدنه دانشی مدیریت استراتژیک صورت گرفته است. بدین منظور با روش تحقیق کیفی و با استفاده از روش مرور نظام مند در پایگاه علمی اسکوپوس، پس از غربال گری، 83 مقاله مهم منتشر شده در مجلات انگلیسی زبان در بازه زمانی 1950 تا 2020 برای استخراج اطلاعات انتخاب شدند. نتایج بررسی ها به تفکیک در قالب حوزه های دانشی زیر بنا و همسایه در مدیریت استراتژیک، مکاتب و رویکرد ها، موضوع و طبقه بندی ها و همچنین دامنه واژگان آن قابل اشاره است که به تفصیل کامل در خود مقاله ارائه شده است.

یکی از این اصول باز بودن در سازمان ها، حوزه استراتژیک از طریق شفافیت و مشارکت در فرآیندهای استراتژی است که استراتژی باز نامیده می شود. هدف این پژوهش، گونه شناسی و تحلیل محتوای نظریه های زمینه ساز استراتژی باز است که براساس تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از روش قیاسی انجام شده است. با بررسی در پایگاه اسکوپوس و بهره گیری از روش نمونه گیری گلوله برفی و نظری، در نهایت 26 مقاله در بازه زمانی 1990 تا 2020 با محوریت استراتژی باز انتخاب و به روش کیفی تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد به طور کلی نظریه های مختلفی به صورت آشکار و یا ضمنی در حوزه استراتژی باز تاثیرگذار هستند. از تلاقی 8 رویکرد نظری شناسایی شده و 2 بعد زمینه معرفی شده، 16 گونه از نظریه های زمینه ساز استراتژی باز به دست آمد. استراتژی باز با توجه به مبنای نظری خود، می تواند شیوه های استراتژی سازی باز، پدیده ارتباطاتی، فرآیندهای معنابخشی باز، اشکال جدید مشارکت ذی نفعان، انتظارات نهادینه شده، ترتیب جدید جریان اطلاعات و دانش، دسترسی به منابع باز و رقابت تعاملی در قالب ذی نفعان داخلی و یا ذی نفعان خارجی معرفی شود. در این میان رویکردهای شیوه عمل، رویکردهای مرتبط با ذی نفعان، رویکردهای نهادی و رویکردهای مبتنی بر دانش / اطلاعات رویکردهای مهم تر و قابل توجه تری هستند. باید اشاره کرد که ماهیت پویا و تأثیرگذار استراتژی باز و راه های مختلف نگاه به این حوزه، نشان می دهد محققین باید تلاش بیشتری برای درک بهتر این پدیده جدید هیجان انگیز داشته باشند.

پژوهش حاضر با رویکردی تفسیرگرایانه درصدد بررسی و شناخت نوع نگاه به اشتغال در میان دانشجویان دکتری مدیریت بازرگانی است. رویکرد پژوهشی به کاربرد شده از نوع روش شناسی کیفی است که از روش مردم نگاری برای تحقیق استفاده شده است. داده های این پژوهش با استفاده از روش های تحلیل اسناد، مشاهده مشارکتی و تکنیک مصاحبه باز و نیمه ساختاریافته جمع آوری شده اند و سپس با استفاده از تکنیک مثلث سازی ترکیب شده اند. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و شاخص اشباع نظری تعداد 18 نفر از دانشجویان دکتری مدیریت بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان نمونه جامعه پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین برای تجزیه وتحلیل اطلاعات و نتیجه گیری از یافته های تحقیق از تحلیل تماتیک استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که هشت گونه اشتغال برای این افراد قابل شناسایی است. از نظر دانشجویان، فعالیت های پژوهشی مشترک با اساتید، استخدام، شغل آزاد، کارآفرینی و شرکت های دانش بنیان، مشاوره، تدریس، حمایت های مالی نهادها و گونه ترکیبی، از انواع اشتغال های دانشجو دکتری مدیریت بازرگانی محسوب می شود. همچنین از دیگر نتایج پژوهش این است که برخی دانشجویان نسبت به موضوع اشتغال در حین تحصیل، نگرشی مثبت، برخی نگرش منفی و برخی نیز نگرش بی طرفانه دارند. از میان هشت گونه اشتغال شناسایی شده، عمدتاً نگرش نسبت به وضعیت اشتغال استخدامی و شغل آزاد منفی، وضعیت های ترکیبی با توجه به شرایط و تنوع آن دارای نگرش بی طرفانه و نگرش نسبت به 5 وضعیت دیگر اشتغال، مثبت و متناسب با شرایط دانشجویی تعریف می شود.

در هفت دهه گذشته، مدیریت استراتژیک یکی از مهم ترین حوزه های مدنظر در دوره های تحصیلی برای مدارس کسب وکار و همچنین حوزه های عملی کسب وکار و تجارت در سراسر جهان بوده است. ضمن این که از منظر توسعه حوزه های تحت پوشش نیز شاهد پیشرفت های قابل ملاحظه بوده است. برای این که بدانیم استراتژی چیست، بهتر است با سیر تطور آن، بیشتر آشنا شد. دوره-های تکامل و رشد مدیریت استراتژیک از زاویه های مختلفی قابل بررسی است. در این مقاله، تلاش می شود سیر تطور استراتژی مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نوع مطالعات کتابخانه ای با رویکرد مروری است. سیر تطور مدنظر این پژوهش شامل بررسی دوره های تکامل تاریخی استراتژی، سیر مکانی مرتبط با پژوهش های استراتژی، سیر اندیشمندان و نظریات مطرح شده آنان، سیر زمانی رشته تحصیلی مدیریت استراتژیک و سیری در مجلات پژوهشی این حوزه می باشد که در مقاله به تفصیل به آن اشاره می شود.

براساس داده های قوم نگاری از دو طرح مشاوره ای نتیجه می گیریم که استراتژیست ها از سه سازوکار بصری (نمایش، هم جواری و برجستگی) در ساخت اسلایدهای پاورپوینت استفاده می کنند. این سازوکارهای بصری ازطریق برانگیختن گفت و گوها و درنهایت با خلق وضوح استراتژیک موجب معناسازی می شوند. هنگامی که شرکت کنندگان به تصاویر واکنش نشان می دهند، استراتژی را به شکل اصلاح شده تفسیر می کنند که این تصویر پژواک استراتژیک را منعکس می کند. در این پژوهش، براساس تعامل بین این سه خرده فرایند (سازوکار های بصری، وضوح استراتژیک و پژواک استراتژیک)، مدلی فرایندی را به منظور درک چگونگی تأثیرگذاری تصاویر در معناسازی در تعاملات استراتژی بیان می کنیم و با تبیین چگونگی تأثیرگذاری تصاویر در پدید آمدن تعابیر متفاوت از یک استراتژی و خلق ادراک جدید، به مطالعات موجود در حوزه اجرا و فرایند استراتژی کمک می کنیم؛ به ویژه هنگامی که موضوعات از لحاظ سیاسی حساس یا از لحاظ تحلیلی پیچیده اند. هدف از این پژوهش شناخت روش استفاده استراتژیست ها از اطلاعات بصری (به شکل خاص در اسلایدهای پاورپوینت) و تأثیر آن در فرایند استراتژی است. گفت وگو درباره استراتژی تحت تأثیر فنونی است که استراتژیست ها در ساخت اسلایدها به کار می برند، فنونی که نوع اقدامات پیگیری را شکل می دهند. یافته ها همچنین حاکی از آن است که: الف) طراحی اسلایدهای پاورپوینت می تواند در بررسی موضوعات پیچیده مؤثر باشد؛ برای نمونه در موقعیت های حساس سیاسی یا هنگامی که شرکت کنندگان دیدگاه های متفاوتی دارند؛ ب) کسانی که اسلایدهای پاورپوینت را تدوین و ویرایش می کنند به شدت در جهت گیری استراتژی تأثیر می گذارند. بنابراین، به کارگیری ماهرانه پاورپوینت در شکل دهی ماهیت و سرعت تعاملات استراتژی به دست مدیران بسیار مهم است.

در چند دهه گذشته، دغدغه های زیست محیطی پیرامون فعالیت های صنایع، شرکت های مختلف را بر آن داشته تا از اقدامات مدیریت سبز استقبال کرده و از این طریق به مزیت رقابتی دست یابند. شرکت ها برای پائین آوردن هزینه ها و افزایش تمایز، به سراغ منابع و قابلیت های سبز ارزشمند و منحصربه فردی می روند که به عملکرد برتر آنان کمک کرده و درعین حال، یک نگرش مسئولیت زیست محیطی را نیز ایجاد کند. این پژوهش با ترکیب رویکرد قابلیت پویا و نظریه نهادی، نحوه پاسخگویی شرکت ها به فشارهای مدیریت سبز را مورد بررسی قرار داده است. پژوهش حاضر، از نوع تحقیقات کاربردی، توصیفی- پیمایشی و با ابزار پرسشنامه است. جامعه آماری کلیه شرکت های فعال صنعت متالورژی شرکت کننده در چهاردهمین نمایشگاه بین المللی این صنعت در سال 1396 بوده اند که تعداد نمونه آن 140 شرکت به صورت روش نمونه گیری تصادفی از این جامعه انتخاب شدند. ضمن این که برای تحلیل از معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی با استفاده از نرم افزارهای SPSS وPLS ، استفاده شده است و برای سنجش پایایی و روایی، از آزمون های آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی، روایی واگرا و همگرا استفاده شد. نتایج نشان می دهد که انعطاف پذیری استراتژیک بر پذیرش اقدامات مدیریت سبز تأثیر مثبت داشته است. ضمن این که مشروعیت سازمانی به عنوان نقش میانجی در رابطه بین پذیرش اقدامات مدیریت سبز و رقابت پذیری نیز تأثیر دارد.

با گسترش پارادیم نوآوری باز به عنوان پارادایم غالب در مدیریت نوآوری، اهمیت ظرفیت جذب دانش بیش از پیش آشکار گشته است. هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل تاثیر ظرفیت جذب دانش بر نوآوری استراتژیک است، ضمن این که این پژوهش بررسی می کند که رقابت پذیری و انعطاف پذیری استراتژیک چه نقشی در تقویت یا تضعیف این رابطه ایفا می کنند. روش تحقیق پژوهش، کمی و به صورت پیمایش است که با ابزار پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، شرکت های کوچک و متوسط دانش بنیان ایرانی شرکت کننده در هفتمین نمایشگاه بین المللی نوآوری و فناوری (INOTEX) در تابستان 1397 است که عمدتا نوپا بوده و شامل 240 شرکت می باشند که بر اساس فرمول کوکران 144 شرکت به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. پس از بررسی روایی و پایایی داده های گردآوری شده، به کمک نرم افزار اسمارت پی ال اس و از طریق ماتریس همبستگی، آزمون معادلات ساختاری و آزمون برازش مدل مورد تحلیل قرار گرفتند. در نهایت، مشخص شد که ظرفیت جذب دانش بر نوآوری استراتژیک موثر است. همچنین رقابت پذیری و انعطاف پذیری استراتژیک در رابطه بین ظرفیت جذب دانش و نوآوری استراتژیک، نقش تعدیل گری ایفا می کند و شدت رابطه را افزایش می دهند. با توجه به نتایج بدست آمده می توان دریافت که در دنیای رقابتی امروز، سازمان هایی که توانایی برنامه ریزی با رویکرد رقابتی داشته و به انعطاف پذیری استراتژیک در ایجاد انطباق با شرایط در زمان های مختلف توجه می نمایند، بهتر می توانند در مسیر نوآوری گام بردارند.

امروزه به دلیل عدم وجود قطعیت و ثبات در محیط کسبوکار، مفهوم رقابت در میان شرکتهای فعال در صنعت متفاوت شده است. بر مبنای این تغییر پارادایم، شرکتها باید بهمنظور باقی ماندن و موفقیت در بازار، بر ایجاد نقاط قوت و قابلیتهای رقابتی خود تمرکز نمایند. در این میان قابلیت پویا، بهعنوان راهکاری نوین برای کسب مزیت رقابتی پایدار، محل توجه اندیشمندان مدیریت قرار گرفته است. در این مقاله تلاش میشود با نگاه بازاندیشانه به بررسی دقیقتر مفهوم قابلیت پویا در قالب سه بعد چرایی، چیستی و چگونگی پرداخته شود. بدین منظور با روش تحقیق کیفی و با استفاده از روش مرور نظام مند در پایگاه علمی اسکوپوس، پس از غربالگری، 99 مقاله برای استخراج اطلاعات انتخاب شدند. در بحث چرایی، مشاهده شد که عوامل زمینهای، فرضیات نظری و تئوریهای زمینهساز، ایجادکننده مفهوم قابلیت پویا بوده است. همچنین در بحث چیستی، به نوعشناسیهای مختلف پیرامون ویژگیها و مشخصات قابلیت پویا پرداخته شد که در 5 دسته فرآیندی، نهادینهسازی، دامنه کاربرد، سلسله مراتبی و واحد تجزیه و تحلیل مطرح شد. و درنهایت در بحث چگونگی، در قالب 3 بخش پیشزمینهها، عملکرد و نتایج، سازوکارها و عملکردهای به کار گرفته شده توسط قابلیت پویا تبیین شد.

هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین الگوی همکاری میان پژوهشگران حوزه مدیریت راهبردی در ایران است. در این پژوهش، با بررسی 332 مقاله منتشرشده توسط نویسندگان ایرانی در 3 مجله مرتبط با این حوزه، به نام های مطالعات مدیریت راهبردی، اندیشه مدیریت راهبردی و پژوهش های مدیریت راهبردی، در بازه زمانی 1391 تا 1395، مبادرت به ترسیم و تحلیل شبکه همکاری میان پژوهشگران این حوزه دانشی شده است. این مقاله دارای رویکرد کاربردی است و با استفاده از شاخص های علم سنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی انجام شده است. در این راستا تعداد تولیدات، الگوهای تألیف، پرتولیدترین افراد و مؤسسه ها و همچنین ویژگی شبکه های همکاری و شاخص های مرتبط با آن به کمک نرم افزار تحلیل شبکه یو.سی.ای.نت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که 686 پژوهشگر از 67 دانشگاه و مؤسسه پژوهشی در نگارش مقالات این حوزه دخیل بوده اند. علی رغم اینکه کار گروهی این پژوهشگران عمدتاً حول الگوی سه نفری قرار دارد، اما بیشتر تمایل دارند که به صورت گروه های کوچک به تولید علم بپردازند و ارتباط میان آن ها نسبتاً متوسط است.

اکثر مشارکت های نظری در مدیریت استراتژیک به جای معرفی پارادایم های جدید "نظریه بزرگ "، نظریه های پذیرفته شده را به شیوه های جدید و جالب؛ گسترش داده، شفاف می سازند و یا به کار می گیرند. در اینجا ما دستورالعملی جهت چگونگی ایجاد این نوع مشارکت های نظری ارائه می دهیم. نظریه معمولا با یک سوال تحقیق مبتنی بر پدیده مورد علاقه، تغییرات یا محدودیت های نظریه موجود یا خلاقیت فکری آغاز می شود. علاوه بر سوال تحقیق، جوانب تخصصی تر دیگری از نظریه وجود دارد که می توان مشارکت ها را در مورد آن ها اعمال کرد: روش نظریه پردازی، سطح تحلیل، درک پدیده اصلی، سازوکارهای علی، ساختارها و متغیرها و شرایط مرزی از جمله این جنبه ها می باشند. این جوانب نظریه، مجموعه ای از نتایج را در قالب توضیحات، پیش بینی ها یا دستورالعمل ها ایجاد می کنند. مقالات در این موضوع ویژه از مجله مدیریت استراتژیک، با استفاده از چارچوب ارائه شده ما به عنوان نمونه های این رویکرد به تدوین مشارکت های نظری تفسیر شده است.

هدف پژوهش حاضر، مطالعه هم نویسندگی و تبیین الگوی همکاری میان پژوهشگران حوزه مدیریت راهبردی در ایران است. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است و با رویکرد علم سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل تمامی مقالات و نویسندگان مقالات داخلی حوزه مدیریت راهبردی است که در مجموع شامل 320 عنوان مقاله در 32 نشریه داخلی مرتبط با این حوزه بوده که در بازه زمانی 1380 تا 1395 شناسایی شده است. از تحلیل شبکه های اجتماعی برای تحلیل داده ها استفاده شده و در تحلیل شبکه هم نویسندگی از نرم افزار UCINET و Gephi کمک گرفته شده است. یافته ها نشان می دهد که بیشترین الگوی نویسندگی مورد استفاده در تولید این مقالات الگوی دو نویسندگی است. 606 نویسنده منحصربه فرد در تشکیل شبکه مقالات نقش داشته اند که از این میان 102 نویسنده دارای نقش تأثیرگذاری بوده اند. این بررسی نشان داد که عادل آذر، سیدحمید خدادادحسینی و همچنین مشترکا سیدمحمود حسینی و سیدرضا سیدجوادین به ترتیب رتبه اول تا سوم را در فراوانی مقالات به خود اختصاص داده اند. در شاخص مرکزیت رتبه، عادل آذر، سیدحمید خدادادحسینی و سیدمحمود حسینی به ترتیب رتبه اول تا سوم را دارا هستند. در شاخص مرکزیت بینابینی، سیدحمید خدادادحسینی در رتبه نخست و علی دیواندری و سیدمحمود حسینی به ترتیب در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. ضمن این که در شاخص مرکزیت نزدیکی نیز سه رتبه اول عبارتند از سیدعلی موسوی، حسین صفری و نادر مظلومی.

فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات مدیریت (بهبود و تحول) متعلق به دانشگاه علامه طباطبائی به منظور ارائه تازه ترین نظریه ها و یافته های علمی در خصوص مدیریت با تمرکز بر مباحث مدیریت بهبود و تحول پایه گذاری شده است. هدف این پژوهش، بررسی و ارزیابی شکلی و محتوایی مقالات این مجله است. روش پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر تحلیل محتواست و از رویکرد توصیفی-تحلیلی برای توصیف و ارزیابی محتوای مقالات جامعه ی هدف استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق، 163 مقاله منتشر شده در 7 سال گذشته از شماره 63 (بهار1390) تا شماره 86 (زمستان1396) مجله مطالعات مدیریت (بهبود و تحول) است و به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم، بررسی به صورت نظام مند و در قالب 11 پارامتر انجام شده است. نتایج موضوعی به دست آمده نشان می دهد مقالات در 13 موضوع کلی و 55 زیرموضوع قابل دسته بندی می باشد که از این میان، موضوع رفتار سازمانی با 20/41 درصد بیشترین مباحث مورد استفاده در این مقالات بوده اند. همچنین میزان مشارکت پژوهشگران خوب ارزیابی شد به گونه ای که 417  نفر محقق در نگارش 163 مقاله مشارکت داشته اند و در این میان، مشارکت دانشگاه های تهرانی، بیشتر بوده است. بررسی روش های پژوهشی نیز نشان داد مقالات توصیفی-کاربردی، روش تحقیق کمی و ابزار پرسشنامه از تکنیک های پراستقبال پژوهشگران این حوزه بوده است.

امروزه تدوین قواعد اخلاقی برای حرفه های مختلف به ضرورتی اجتناب ناپذیر در سراسر دنیا تبدیل شده است. در این میان، پژوهشگران بسیاری به اخلاق کسب و کار به منزله یکی از مهم ترین حوزه های اخلاق حرفه ای توجه کرده اند. این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر نگرش اخلاقی به کسب و کار میان نمونه خاصی از جامعه (دانشجویان دختر) انجام شده است. روش پژوهش از نوع توصیفی و چگونگی گردآوری داده ها از نوع پیمایشی است. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه استفاده شده و نمونه مطالعه شده شامل 134 نفر از جامعه دانشجویان دختر دانشگاه شهید بهشتی تهران است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای  SPSSو  PLSاستفاده شده است. نتایج نشان می دهند عوامل پایبندی اخلاقی، بر نگرش اخلاقی به کسب و کار مؤثرند. ضمن اینکه از میان 5 متغیر تعدیلگر سن، تأهل، مدرک تحصیلی، رشته تحصیلی و تجربه کاری، تنها تأهل، مدرک تحصیلی و رشته تحصیلی، تأثیر عوامل پایبندی اخلاقی بر نگرش اخلاقی به کسب و کار را تعدیل می کنند.

پیدایش و گسترش روش شناسی کیفی در جامعه علوم اجتماعی و انسانی ایران، در چند سال اخیر، موضوع مناقشات و مجادلات ضمنی نظری و روشی متعددی بوده است. توجه به روش های کیفی و گسترش روزافزون استفاده از آن در جامعه دانشگاهی کشور نه تنها مستلزم آشنایی با این روش شناسی و چگونگی طراحی و اجرای آن است، بلکه نیازمند آشنایی با رویه های تحلیلی این روش ها و استفاده از آن ها نیز هست. این رویه های استاندارد به ندرت به  صورت مقاله کاربردی ارائه شده اند. هدف از نگارش این مقاله معرفی رویه های استاندارد تحلیل داده های کیفی و فنون مرتبط با آن به صورت خلاصه و کاربردی است. بدین منظور، به کمک روش پژوهش منابع کتابخانه ای، یازده روش جامع این حوزه مورد بررسی قرار گرفته است. این روش ها عبارت اند از تحلیل مردم نگارانه تماتیک، تحلیل نظریه زمینه ای، تحلیل روایتی، تحلیل پدیدارشناسی، تحلیل محتوای کیفی، تحلیل مکالمه، تحلیل نشانه شناختی،  توصیف ضخیم، تحلیل موقعیتی، تحلیل گفتمان و تحلیل داده های مشاهده ای. در بخش پایانی مقاله نیز خلاصه ای کاربردی از شیوه کدگذاری در روش های کیفی ارائه می شود.

امروزه، گردشگری پزشکی به یکی از انواع مهم گردشگری تبدیل شده که برای تحقق فعالیت مؤثر در آن، بررسی و تحقیق در این حوزه ضروری است. این تحقیق، در راستای شناساندن هرچه بیشتر بازار گردشگران پزشکی ورودی شهر تهران صورت پذیرفته است. با توجه به اینکه، یکی از ابزارهای مناسب برای شناسایی و مطالعه بازار، بخش بندی آن است؛ بنابراین، این پژوهش بر اساس بخش بندی با استفاده از خوشه بندی گردشگران بوده است. برای این منظور، تعداد 151 پرسشنامه توسط بیماران خارجی بیمارستان های منتخب شهر تهران (بیمارستان های محب، مهر، پارس، آسیا، لاله و پژوهشگاه رویان) تکمیل شد. نتایج پرسشنامه ها، با استفاده از تحلیل عامل تأییدی بررسی شد. درنهایت، چهار خوشه متفاوت گردشگران پزشکی با نام های: افراد تمامیت خواه، افراد کیفیت خواه، افراد با درمان ممنوع و افراد درمان طلب به دست آمد.

هدف این پژوهش فراروش تحقیقات حوزه استراتژی در دانشگاه های سطح یک تهران در چارچوب پایان نامه های مقطع کارشناسی ارشد و رساله های مقطع دکتری است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و ابزار گردآوری داده ها، مطالعه کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه پایان نامه های مقطع کارشناسی ارشد و رساله های مقطع دکتری حوزه استراتژی در چهار دانشگاه تربیت مدرس، تهران، شهید بهشتی و علامه طباطبائی است که بین سال های 1370 تا 1395 انجام گرفته و در کتابخانه دانشکده مربوطه وجود داشته است. روش نمونه گیری به صورت تمام شماری بوده و پس از حذف نمونه های غیرمرتبط، حجم نمونه نهایی مورد بررسی 188 عدد است. شاخص های تحلیل در قالب 11 پارامتر سهم موضوعی، مقطع تحصیلی دانشجویان، تعداد افراد مشارکت کننده، مشارکت نهادهای علمی، مشارکت گروه های علمی-تخصصی، جنسیت پژوهشگر، روش ها و تکنیک های مورد استفاده، بررسی اعتبار روش تحقیق، روش های تجزیه وتحلیل آماری، منابع و مآخذ و وضعیت ظاهری پایان نامه بررسی شد. به اختصار باید گفت با توجه به نتایج، تقویت آموزش دروس روش تحقیق و همچنین مدیریت استراتژیک برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ضروری است. ضمن این که لازم است توجه به روش های موردی و تطبیقی، روش تحقیق کیفی و آمیخته، استفاده از ابزارهای ترکیبی (پرسشنامه-مصاحبه-اسناد)، توجه بیشتر به پایان نامه های با سطح تحلیل فردی و یا ملی و نمونه گیری های غیراحتمالی و همچنین دقت بیشتر در روایی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

در دهه های اخیر، شرکت های دانش محور با تجاری سازی دستاوردهای علمی و فناورانه خود، نقش مهمی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها و به خصوص در جهت اقتصاد مقاومتی ایفا می نمایند. مقاله حاضر به شناسایی مهم ترین ویژگی های شرکت های دانش محور موفق ایرانی پرداخته است. این پژوهش از نظر هدف بنیادی، از نظر نحوه گردآوری داده ها آمیخته و از منظر روش پژوهش، تحلیل محتوا و مبتنی بر مقالات یافت شده در حوزه ویژگی های شرکت های دانش محور ایرانی تدوین شده است. در این مقاله پس از شناسایی ویژگی های استخراج شده و تحلیل شبکه ای متناسب با آن، با استفاده از روش کمی آنتروپی شانون، به تعیین ضریب اثر این ویژگی ها پرداخته شده که نتایج نشان می دهد 14 ویژگی مهم تر این شرکت ها به ترتیب عبارتند از: منابع انسانی شایسته، مدیریت توانمند، توانمندی های پروژه ای و سازماندهی، استراتژی مناسب کسب و کار، مدیریت بهینه منابع مالی، توانمندی های فنی و تولید، توانمندی های بازاریابی و فروش، استراتژی مناسب فناوری، دریافت به موقع مشوق های حمایتی دولت، دریافت کمک های هدفمند از نهادهای حمایتی، شبکه سازی مناسب، استفاده مناسب از زیرساخت ها، توجه شایسته به محیط سازمانی و فعالیت های متمرکز.

بررسی تعداد و تنوع مقالات حوزه مدیریت راهبردی طی سال های اخیر، نشان می دهد که این حوزه یکی از حوزه های مورد توجه و پراستقبال بوده؛ به طوری که پژوهشگران حوزه های مختلف مدیریت سعی کرده اند موضوعات مشترک متنوعی را در این زمینه مطرح نمایند. این پژوهش، توصیفی و از لحاظ هدف کاربردی است که با روش تحلیل محتوای کمی به تحلیل موضوعی با رویکرد خوشه بندی سلسله مراتبی می پردازد و هدف آن، بررسی و تحلیل موضوعی مجلات مدیریت راهبردی در ایران است. برای این کار، 332 مقاله منتشر شده در 3 مجله مرتبط با این حوزه به نام های مطالعات مدیریت راهبردی، اندیشه مدیریت راهبردی و پژوهش های مدیریت راهبردی در بازه زمانی 1391 تا 1395 مورد بررسی قرار گرفته اند. برای تحلیل موضوعی؛ سهم موضوعی مقالات، سهم مشارکت نهادهای علمی، تحلیل خوشه ای موضوعات مدیریت راهبردی، تحلیل خوشه ای نهادهای علمی، تحلیل شبکه موضوعی مجلات مدیریت راهبردی و درنهایت تحلیل روند موضوعات مدیریت راهبردی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که موضوعات 29 گانه مدیریت راهبردی در قالب 4 خوشه قابل بررسی بوده و در میان 3 مجله مورد تحلیل، مجله مطالعات مدیریت راهبردی به عنوان مجله مهمتر این حوزه، هم با مجله اندیشه مدیریت راهبردی و هم با مجله پژوهش های مدیریت راهبردی در 5 موضوع اولویت دار مشترک بوده و به نوعی در ساختار شبکه مجلات مدیریت راهبردی، دارای نقش مرکزی است.

مجلات علمی-پژوهشی یکی از راه های برقراری ارتباطات علمی میان دست اندرکاران فعالیت های علمی به شمار می روند. مجله علمی نشریه ای برای اهل علم با ویژگی نوین بودن مباحث مهم و روشمند بودن ارائه مطالب است. یکی از وظایف مهم پژوهشگران شناخت مجلات تخصصی حوزه فعالیتشان است. هدف از نگارش این مقاله معرفی مهمترین مجلات داخلی و خارجی حوزه مدیریت راهبردی است. از این رو تلاش شده، با روش پژوهش منابع کتابخانه ای، مجلات مهم این حوزه به کمک پایگاه های علمی و منابع اطلاعاتی برخط داخلی و خارجی شناسایی و معرفی شوند. بنابر نتایج پژوهش، 28 مجله داخلی و 45 مجله خارجی مهم ترین مجلات مدیریت راهبردی اند که نتایج عملکرد آن ها به تفصیل در مقاله آمده است.

در این مقاله، با استفاده از روش تحلیل روایتی، به بررسی شیوه کسب وکار پنج شرکت بین المللی نفت و گاز (شِورون، اِکسون موبیل، شِل، بی پی و توتال) پرداخته شده است؛ شرکت هایی که توانسته اند به سیاست های توان داخلی کشورهای درحال توسعه تولیدکننده نفت و گاز (نیجریه، آنگولا، ونزوئلا، قزاقستان، برزیل، یمن و اندونزی)، در طی سال های 2000 تا 2012، متناسب با نیاز آن ها پاسخ دهند. این فعالیت ها شامل تدوین راهبرد هایی بر اساس توان داخل است که از طریق برنامه ها و ابتکارات توسعه ای به منظور استفاده از تأمین کنندگان و نیروی کار کشور میزبان اجرا می شود. این قبیل فعالیت ها و روایت ها، با هدف برقراری ارتباط، به منظور انعکاس ضمنی زمینه ای است که بتوان در آن اثربخشی سیاست های توانمندی در توسعه اقتصادی را قابل سنجش کرد. در کنار توجه به ادبیات گسترده این حوزه، با مقایسه این فعالیت ها در بین اقدامات انجام شده در پنج شرکت بین المللی نفت و گاز، چهار راهبرد که به توجیه شیوه کسب وکار شرکت های بین المللی نفت و گاز می پردازند تعیین و تجزیه و تحلیل شدند: 1. مشارکت مستقیم برای بازنگری در الزامات توان داخل مدنظر دولت ها؛ 2. چارچوب انطباق قانونی؛ 3. کسب وکار با هدف دنبال کردن راهبرد هایی با توان داخل؛ 4. ابتکارات و فعالیت های مسئولیت اجتماعی مشارکتی. نتایج تحقیق نشان دهنده تأثیر پیامدهای سیاستی بر توسعه توان داخلی در کشورهای درحال توسعه تولیدکننده نفت است.