محمدعلی چلونگر

محمدعلی چلونگر

مدرک تحصیلی: استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان.

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۱۱۰ مورد.
۶۱.

جایگاه تاریخ در استنباط فقهی با بررسی موردی گستره منابع خمس در دوره پیامبر(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۷۵) 111 - 148

کلیدواژه‌ها: عهد نبوی استنباط فقهی تاریخ فقه خمس فقه شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۰ تعداد دانلود : ۵۲۸
یکی از کاربرد های دانش تاریخ در فقه، کمک به ارزیابی مقدمات استدلال اجتهادی است. دانشمندان مسلمان درباره شمول خمس نسبت به درآمدها در زمان رسول اکرم(ص)دیدگاه های مختلفی دارند. بررسی تاریخی شواهدی که برخی از فقهای شیعه برای اثبات خمس درآمدهای فردی در زمان پیامبر(ص) مطرح می کنند مسئله اصلی این پژوهش است. یافته های این مقاله نشان می دهد که این بررسی می تواند به عنوان نمونه ای برای ارزیابی مقدمات تاریخی به کار رفته در قیاس استدلال فقهی معرفی شود.
۶۳.

تبیین مؤلفه های تاریخ نگاری عباس زریاب خویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۵ (پیاپی ۱۱۰) 99 - 121

کلیدواژه‌ها: عباس زریاب خویی تاریخ نگاری روش شناسی تاریخ پژوهی نوسنت گرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۹ تعداد دانلود : ۸۵۲
در قرون معاصر پیشرفت های عقلی بشر و تحولات بینشی و روشی علوم مختلف، متفکران حوزه تاریخ را نیز به تکاپو واداشت تا به بازتعریف هویتی و علمی این دانش بپردازند. این تحولات از غرب آغاز شد و پس از چالش های فراوان و ایجاد مکتب های تاریخ نگاری نوین به تثبیت شأن و جایگاه علم تاریخ در میان علوم دیگر منتهی شد. مورخان ایرانی نیز از این پیشرفت ها دور نماندند و درصدد انتقال اندیشه های جدید برآمدند که برآیند دستاوردهای ایشان، تاریخ نگاریِ ایران معاصر را به تعبیری، در مرحله گذار از تاریخ نگاری سنتی به مدرن قرار داده است. ازجمله این تاریخ پژوهان در محافل دانشگاهی، عباس زریاب خویی است که در میان آثار تاریخی او می توان نشانه هایی از تاریخ نگاری علمی مشاهده کرد. مسئله محوری پژوهش حاضر بررسی و نقد روش شناختی تاریخ نویسی زریاب خویی و تبیین مؤلفه های تاریخ نگاری او با ارائه مصداق هایی روشن و دقیق است. به نظر می رسد این تاریخ پژوه، گام های خوبی در کاربست اصول تاریخ نگاری علمی در آثار خود برداشته و با ترکیبی از رویکردهای علمی، عقلی و انتقادی به دنبال آن است از برخی روایت های تاریخی و دیدگاه های سنتی، تبیینی تازه ارائه کند. ازجمله مؤلفه های تاریخ نگاری زریاب می توان به جرح و تعدیل سخت گیرانه روایت ها، نقد تاریخ بنیادی مستشرقان، بی طرفی در تحلیل های تاریخی تا حد امکان، بهره گیری از دستاوردهای سایر علوم و تلاش در جهت ارائه تصویری چندساحتی از پدیده های تاریخی اشاره کرد. البته او در برخی موارد نیز کماکان پا را از دایره تاریخ نگاری توصیفیِ سنتی فراتر ننهاده است. ازاین رو شاید بتوان به تعبیری او را مورخی نوسنت گرا توصیف کرد.
۶۵.

بررسی و تحلیل وضعیت مسیحیان در زمان شاه عباس اول

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال چهارم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 83 - 96

کلیدواژه‌ها: مسیحیت صفویه شاه عباس اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۳ تعداد دانلود : ۳۱۲
عصر صفوی به ویژه از روزگار شاه عباس اول به بعد شاهد حضور روزافزون اروپاییان در ایران بود این حضور طبیعتا می توانست زمینه های لازم را برای برخورد و آشنایی بیشتر میان ایرانیان و اروپاییان را فراهم آورد. بدین ترتیب آغاز فعالیت جدی و گسترده مسیحیان در ایران به زمان شاه عباس اول برمی گردد. شاه عباس به دلیل وجود دو نیروی مخالف، یعنی ازبکان در شرق و عثمانیان در غرب، درصدد ارتباط هر چه بیشتر با دول مسیحی اروپا بود، که به واسطه این امر و نیز شرایط اقتصادی و تجاری، نسبت به مسیحیان داخل ایران بسیار با ملاطفت عمل می کرد. در عصر شاه عباس اول، مسیحیان مراسم و امور مذهبی خود را آزادانه اجرا می کردند، حضوری فعال درجامعه  به ویژه عرصه اقتصاد داشتند،  بسیار مورد احترام شاه عباس بودند به طوری که شاه عباس در اوایل حکومتش به مبلغان مسیحی اجازه تبلیغ را در سطح و سیع داده بود. و در مراسم مذهبی مسیحیان شرکت می کرد. لذا در این پژوهش سعی بر این است.  که  تا حد امکان، با اتکا بر منابع اصلی و در دسترس عصر صفوی و به روش توصیفی تحلیلی به بررسی وضعیت مسیحیان در عصر شاه عباس اول، نقش و جایگاهشان در جامعه ایران و علل دیدگاه مثبت شاه عباس نسبت به مسیحیان پرداخته شود.
۶۶.

تطور جشنواره غدیر در دوره فاطمیان مصر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال هفتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۲۸) 151 - 178

کلیدواژه‌ها: غدیرخم فاطمیان مشروعیت سیاست فرهنگی جامعه پذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۹ تعداد دانلود : ۵۰۶
فاطمیان (297-567ق) از همان سال ورود به مصر362ق به برگزاری آیین های مختلف دینی و قومی توجه جدی داشتند. در این میان آیین های شیعی به ویژه جشنواره غدیر و سوگواره عاشورا به جهت ارتباط وثیق با هویت دولت شیعی فاطمیان و مشروعیت مورد ادعای این دولت در مقابل عباسیان، اهمیت ویژه یافت. مطابق گزارش های منابع، جشنواره عید غدیر همه ساله در مصر فاطمی برگزار می شد. رقابت با تسنن رسمی عباسیان، تقویت هویت شیعی فاطمیان و مشروعیت دولت اسماعیلیان و نیز تلاش در جهت تغییر رفتار مصریان به عنوان مقدمه تغییر ساختار ارزشی و اعتقادی ایشان، موجب اهمیت دادن به برپاداشت غدیریه و استمرار برپایی جشن غدیر گردید. این جشنواره همواره از جهت عظمت، ابهت وگستردگی در طول دو قرن مذکور یکسان نبود و بارها متناسب با سیاست فرهنگی دولت فاطمیان دچار تغییرات و تحولات قابل توجهی شد. اینکه این جشن چه تحولاتی به خود دید و هر مرحله چه ویژگی هایی داشت، اصلی ترین سؤال این تحقیق است که با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تاریخی بررسی خواهد شد. یافته های این تحقیق نشان می دهد این مراسم در ابتدا ساده وگسترده بود؛ ولی پس از تثبیت دولت فاطمی در مصر تحولات عظیمی را از سرگذراند. چنان که عمده محققان این جشن مهم و باشکوه را که در طول یک دهه برپا می شد و کارناوال های شادی همراه با نمادهای شیعی را گزارش کرده اند. راه اندازی موکب عظیم امام - خلیفه فاطمی در این دوره ضمن شادی بخشی به جشن غدیر، در اشاعه فرهنگ شیعی بسیار مؤثر بود. به دلیل هزینه بر بودن این موکب، در دوره پایانی دولت فاطمیان این جشن محدود به داخل قصر و به صورت ساده و یک روزه برگزار می شد.
۶۷.

بررسی جایگاه نقابت مشهد در عصر تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 85 - 119

کلیدواژه‌ها: تیموریان نقابت سادات مشهد حرم مطهر امام رضا (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۹ تعداد دانلود : ۳۳۹
در تاریخ میانه ایران در نقاطی که سادات حضور داشتند منصب نقیب بر امور مربوط به سادات نظارت می کرد. شهر مشهد یکی از نقاطی است که پس از شهادت امام رضا(ع) گروه های مختلفی از سادات اقامت کردند. متعاقباً نقیبی نیز برای نظارت بر امور آن ها وجود داشت. از دوران ایلخانی و به ویژه دوره غازان(703-694ق) نقیب سادات تبدیل به نقیب مشهد شد. در دوره تیموری از یک سو شهر مشهد رو به گسترش نهاد و از سوی دیگر با فضایی که برای عملکرد آزادنه تر شیعیان تا شکل گیری دوره صفوی فراهم شد سادات و نقبا در مشهد از نقش و کارکرد گسترده تری برخوردار شدند. بنابراین نقش نقیبان در این دوره در اداره شهر مشهد و حرم مطهر قابل توجه است. این پژوهش سعی دارد به روش توصیفی تحلیلی و رویکردی تاریخی با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای، نقش نقیبان را در گسترش فرهنگ رضوی، وظایف و پیامدهای عملکرد آن ها را در دوره مد نظر بررسی و واکاوی کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که نقیبان ضمن آنکه وظایف پیشین خود همچون اداره حرم امام رضا(ع) و سرپرستی سادات مجاور مرقد امام رضا(ع) و ساکن در شهر را حفظ کردند، زعامت شهر مشهد را نیز در دست داشتند. نقیبان با برقراری مناسبات و همگرایی با حاکمان سیاسی زمانه خود و جلب حمایت آن ها، شرایط ترویج فرهنگ زیارت امام رضا(ع) را علاوه بر گسترش تشیع فراهم می کردند و با ایفای نقش در اداره حرم امام رضا(ع)، باعث پیشرفت حرم مطهر، ترویج فرهنگ رضوی و همچنین توسعه شهر مقدس مشهد می شدند.
۶۸.

تبیین و تحلیل عملکرد فاطمیان (297 567ق) در مواجهه با اسماعیلیه هراسی مخالفان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۱ ۳۱-۵۵

کلیدواژه‌ها: اسماعیلیه هراسی داعیان عباسیان فاطمیان قرامطه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۸ تعداد دانلود : ۵۲۲
تضادهای سیاسی و ایدئولوژیکی فاطمیان (297 567 ق) با خلفای عباسی و متحدانشان، و همچنین ناتوانی و ضعف سیاسی نظامی عباسیان در ممانعت از انتشار قدرت رقیب، موجب شد مخالفان فاطمیان به هدف انزوا و در نهایت نابودی آنها، از ابزار اسماعیلیه هراسی بهره گیرند. آگاهی خلفای فاطمی از اثرهای سوء این ابزار در پیشبرد اهدافشان، آنان را به تکاپو انداخت. در این پژوهش تلاش کرده ایم با رویکرد توصیفی تحلیلی به این مسئله بپردازیم که فاطمیان در مواجهه با اسماعیلیه هراسیِ مخالفان خود، چه عملکردی داشتند. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که فاطمیان از طریق تألیف کتب و رسالات گوناگون و پاسخگویی به تمامی اتهامات و هجمه های مخالفان و روشنگری در مورد اندیشه و آیین اسماعیلی در این آثار؛ تبرئه ی خود از افعال و اعمال ضدارزشی هم کیشان منحرف؛ پاکسازی درونی جامعه ی اسماعیلیه؛ حفظ ظاهر در مراودات و تبلیغات خود؛ اهتمام به برگزاری شعایر اسلامی؛ و بهره گیری از منابر سرزمین حجاز؛ کوشیدند تصویری مطلوب از خود، بر خلاف تصویر منفیِ القاشده توسط مخالفان، به جامعه ی اسلامی ارائه دهند.
۶۹.

بررسی ماهیت کارکردی ساختار سیاسی با تأکید بر کارکرد نظام اجتماعی در فرآیند تمدّنی دولت صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 271-297

کلیدواژه‌ها: حاکمیت سیاسی نظام اجتماعی تمدن تشیع صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۶۴۰
هدف اصلی نوشتار حاضر مطالعه رابطه تمدّن با ساخت های سیاسی-اجتماعی دولت صفویه است. اهمیت این موضوع به این امر بازمی گردد که سیر صعود و نزول هر تمدّن نتیجه سازکارهای تراکمی، بازتولیدی و انحطاطی شکل گرفته در نظام اجتماعی-سیاسی جوامع سازنده آن است. پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که ساختار سیاسی در فرآیند تمدّن سازی دولت صفوی چگونه عمل کرد؟ شالوده ساختاری و کارکردی آن چه بود؟ نتایج تحقیق نشان می دهد تحرک اجتماعی و امکان گذر از طبقه پایین جامعه به طبقه بالا و پیوند متقابل فرصت ها و امکان تمرکز آن ها ، نتایج چندی برای توسعه درون زای ایران صفوی و به تبع توسعه تمدّنی داشته است. ساختار سیاسی صفویان به دنبال یک تغییر ساده سیاسی و سلسله ای درصدد تحول طبقات اجتماعی جهت یافتن به نظمی جدید در پیوند با نظام سیاسی برآمدند. در نظم جدید اجتماعی، طبقه غلامّان گرجی و عالمان دینی در کنار عناصر ایرانی و اهل قلم، بهره مند از مزایای اجتماعی و اقتصادی (صاحبان قدرت، ثروت و موقعیت) شدند که در مقابل باعث تضعیف نظام هنجاری ترکان قزلباش، صوفیان و موجب تجلّی مفهوم دولت-ملت ایرانی گردید. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعه شناختی در تحلیل پدیده های تاریخی و برپایه منابع کتابخانه ای سامان یافته است.
۷۰.

نقش عالمان شیعه مهاجر ایرانی در گسترش معارف شیعی دکن (مطالعه موردی دوره عادل شاهیان و نظام شاهیان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 271-304

کلیدواژه‌ها: عادل شاهیان تاریخ اسلام نظام شاهیان دانشمندان شیعه مهاجران ایرانی معارف شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۵۷۱
دولت های شیعه عادل شاهیان (895 – 1097 ه ق) و نظام شاهیان (895 – 1046 ه ق) مصادف با حاکمیت صفویان در ایران و به سبب ارتباط نزدیک با آنان، از دانشمندان شیعه مهاجر ایرانی برای گسترش معارف شیعی در مناطق تحت حاکمیت خود بهره بردند و با تلاش این دانشمندان هویت شیعی در بین ساکنان این مناطق نهادینه شد؛ به گونه ای که این هویت پس از قرن ها هنوز عامل تعیین کننده ای در اندیشه های مذهبی ساکنان منطقه دکن است. سؤال اصلی پژوهش این است که دانشمندان شیعه مهاجر ایرانی چه نقشی در گسترش معارف شیعی در بین ساکنان قلمرو دولت های عادل شاهیان و نظام -شاهیان داشته اند؟ فرضیه این است که دانشمندان شیعه مهاجر ایرانی با به کارگیری توان علمی و مذهبی خود ازجمله تربیت شیعی حکام، تشکیل کلاس های درس، برگزاری جلسات مناظره، تألیف کتب شیعی و برگزاری مراسم مذهبی در نهادینه شدن مذهب تشیع در بین ساکنان مناطق تحت حاکمیت دولت های عادل شاهی و نظام شاهی مؤثر بوده اند. دست آوردهای پژوهش حاکی از آن است که دانشمندان شیعه با فعالیت در زمینه های ذکرشده در مناطقی که پیش ازاین کمترین شناخت نسبت به تشیع وجود داشت، توانستند بیشترین اثرگذاری در بین ساکنان این مناطق جهت آشنایی با آموزه های مذهب تشیع را بر جای گذارند؛ به گونه ای که هرساله بر سیل جمعیت مشتاقان به فراگیری علوم شیعی و حضور در محافل علمی و مذهبی که توسط آنان تأسیس شده بود افزوده می شد. نظر به اهمیت موضوع این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.
۷۱.

تحلیلی بر تکاپوهای مشروعیت یابی جانشینان عضدالدوله در دوره آل بویه (447-372 ﻫ.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 93 - 120

کلیدواژه‌ها: مشروعیت آل بویه خلافت القاب باستان گرایی کارآمدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۷۵۴
مشروعیت ازجمله مؤلفه های اساسی و بنیادین در مناسبات میان حاکمیت و مردم است. تلاش حاکمان در طول تاریخ معطوف بر توجیه قدرت از راه هایی بوده است که برای مردم قابل پذیرش باشد. حکومت آل بویه نیز برای پیشبرد قدرت خود از راه های مختلفی برای کسب مشروعیت استفاده کرده است. در پی مرگ عضدالدوله، نیمه دوم حکومت بویهیان به صحنه کشاکش قدرت های داخلی و اختلافات خانوادگی تبدیل شد. با وجود این، حاکمان این دوره به شیوه های گوناگون در پی کسب مشروعیت در جهت استحکام پایه های قدرت خود برآمدند. مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و بر پایه مطالعات  کتابخانه ای در پی واکاوی و تحلیل تکاپوهای مشروعیت یابی حاکمان بویهی در دوره پس از مرگ عضدالدوله تا سقوط این حکومت است. پژوهش حاضر می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که امیران آل بویه در حدفاصل سال های 372 تا 447 ﻫ.ق از چه شیوه هایی برای کسب مشروعیت بهره می گرفتند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که فارغ از قدرت طلبی های درون خاندانی که بر تاریخ آل بویه در این محدوده سایه افکنده است، جانشینان عضدالدوله معیارهایی چون کسب امتیازات سیاسی از خلافت، باستان گرایی و توجه به میراث کهن و کارآمدی و تأمین منافع عمومی را برای کسب مشروعیت در این دوره مدنظر داشته اند.
۷۲.

حضور و جایگاه ایرانیان در تاریخ و تمدن سیسیل در دوره اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۵ 83-108

کلیدواژه‌ها: ایرانیان خراسانی ها سیسیل (صقلیه اسلامی) اسد بن فرات بنی طبری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۰ تعداد دانلود : ۲۸۱
فتح سیسیل در اوایل قرن سوم هجری دستاورد ارزشمندی برای جهان اسلام محسوب می شد. گروهی از ایرانیان از همان هنگام در قالب «سپاه خراسانی» تحت فرماندهی اسد بن فرات نیشابوری، به همراه مسلمانان دیگر وارد سیسیل شده و در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه مشارکت فعالی داشتند. مسأله پژوهش حاضر، چگونگی حضور ایرانیان در سیسیل و تبیین جایگاه آنها در تاریخ و تمدن سیسیل در دوره اسلامی است. بر اساس گزارش منابع، چنین به نظر می رسد که ایرانیان در برخی از رویدادهای سیاسیِ سیسیل در دوره اسلامی نقش داشتند و در حوزه تمدن اسلامی انواع علوم، صنایع، معماری و هنرهای ظریف اسلامی - ایرانی را در سیسیل رواج داده اند. این دستاوردهای تمدنی در دوره حاکمیت نرمان ها به ایتالیا و سپس اروپا منتقل شد.
۷۳.

کارکرد سیاسی و مذهبی شعر در دوره فاطمیان مصر (358- 567 ه ق) در برخورد با مخالفان خارجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۴ (پیاپی ۱۳۴) 9-33

کلیدواژه‌ها: اسماعیلیه شعر عباسیان فاطمیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۵ تعداد دانلود : ۵۸۶
«شعر» هنر تأثیرگذار و رسانه ای قوی در جوامع انسانی بوده است. از این رو، همواره به عنوان وسیله ای تبلیغاتی برای حکومت ها، فرقه ها، احزاب، قبایل و حتی افراد مختلف ایفای نقش کرده است. خلافت فاطمی (297-567 ق) در تقابل قدرت خود با مخالفانش به ویژه خلافت عباسی، از راهکارهای مختلفی بهره می برد؛ از جمله آنکه با حمایت از شعر و شاعری به پیشبرد اهداف خود می پرداخت. در این پژوهش کوشش شده است تا با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی کارکردهای سروده های شاعران دربار فاطمی مصر (358-567ق) به منظور تقویت جبهه خلافت فاطمی و تضعیف رقیبان آنان پرداخته شود. نتایج این بررسی نشان می دهد که در خلافت فاطمی علاوه بر رویکرد زیباشناختی و هنری شعر، از آن همچون وسیله ای برای پیاده سازی باورها و نشر عقایدی چون اثبات امامت و وصایت علی(ع) و فرزندان او و به تبع آن حقانیت خلفای فاطمی، تأکید بر صحت نسب فاطمیان، تشویق و ترغیب نسبت به خلافت فاطمی و تحریک و تحریض بر ضد دشمنان، هجو مخالفان و سست کردن پایه های مشروعیت و مقبولیت آنان، بهره برداری می شد.
۷۴.

مطالعه تاریخی کاربست شیوه های آموزشی در خطب امیرالمؤمنین (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال پانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۱ 7 - 30

کلیدواژه‌ها: آموزش امیرالمؤمنین(ع) خطابه راهبرد شیوه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۴۷۵
خطابه یا «سخنرانی» از قدیمی ترین روش های آموزشی است؛ روشی که در ادغام با سایر روش های آموزشی، می تواند به روش فعال در آموزش تبدیل شود؛ مسئله ای که در خطب امیرالمؤمنین(ع) قابل اثبات است؛ چراکه ایشان مطالب مورد نظر خویش را در ترکیب روش های متنوع آموزشی ارائه می فرمود؛ بر این اساس دو پرسش شکل می گیرد: 1. امیرالمؤمنین (ع) در خطب خویش از چه شیوه های آموزشی استفاده کرد؟ 2. هرکدام از شیوه های مورد استفاده حضرت ناظر به چه راهبرد آموزشی بود؟ با رجوع به منابع تاریخی و نهج البلاغه از یک سو و تلفیق داده های تاریخی با تحلیل های آموزشی از سوی دیگر، و بر مبنای روش توصیفی−تحلیلی، این نظر قابل ارائه است که امام به بهترین صورت از فن خطابه جهت آموزش عمومی استفاده فرمود تا مطالب برای مستمعینی که قادر به درک احتجاجات پیچیده نبودند قابل فهم ارائه شود؛ در این راستا شیوه های متعدد و متنوعی چون پرسش و پاسخ، مباحثه، عقل گرایی و تفکر، سازمان دهی مطالب و... را به منظور دوسویه کردن فضای جلسه، تسهیل و تسریع یادگیری به کار گرفت که به فعال شدن ذهن مستمع، منظم کردن اندیشه او و نیز استدلالی کردن قوای تفکر وی منجر می شد.
۷۵.

معاییر تولیه حکّام خراسان و إقالتهم فی العهد الأموی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۸ سال ۱۴۳۲ شماره ۴ 65-80
تعداد بازدید : ۵۹۳ تعداد دانلود : ۴۱۵
لقد کان حکّام خراسان کلّهم فی العهد الأموی من العرب،حیث کان یتمّ تولیتهم علی حسب نوایا الخلفاء و بدافع شدّ أزر الأرحام و تقلیدهم لمناصب حکومیّه خطیره و هامّه؛ لذلک کانت الرشی تؤدّی دوراً فی هذا المجال. و تأسیساً لهذه الرؤیه کان جلّ الحکام فی هذه الفتره قرشیّین. و من الطبیعیّ أن یأتی اختیار الولاه أحیاناً حسب ما تملیه الظروف أو ما تقتضیه مصالح الدوله الأمویه، و کان بعض الخلفاء یؤثرون مصالح الدوله و اقتدارها فی الظروف الحرجه علی المصالح العائلیّه لاسیّما عبدالملک و هشام. و کان إقاله الولاه من الحکم لأسباب منها: مخاوف الخلفاء من شقّ الولاه عصا الطاعه علی الحکم المرکزیّ، و فسادهم المالیّ أو عجزهم عن إقرار الأمن فی خراسان و توفیره، و أحیاناً کانت الإقاله حسب القیم و المعاییر الدینیّه. کان أکثر ولاه خراسان یتعرّضون بعد الإقاله للسجن، و التعذیب و الإستجواب، و یُطالَبون بتسدید المبالغ المحتَمل اختلاسها طیله فتره إمارتهم.
۷۶.

تبیین مؤلفه های تاریخ نگاری دینی سید جعفر شهیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۷ (پیاپی ۱۱۲) 53 - 84

کلیدواژه‌ها: سیدجعفر شهیدی تاریخ نگاری روش شناسی تاریخ نگاری دینی کلام و تاریخ نوسنت گرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۵۴۱
تاریخ نگاری علمی که پس از تحولات روش شناسی و پیشرفت های حوزه نظری تاریخ، از غرب آغاز شد، بینش و روش مورخان را ارتقا داد و اصول تازه ای برای تاریخ پژوهشی بنیان نهاد. مورخان معاصر ایرانی نیز با الهام از این پیشرفت ها، آثاری با چهارچوب های جدید علمی پدید آوردند، ازجمله سیدجعفر شهیدی، با وجود خاستگاهی حوزوی و سنتی توانست از دستاوردهای جدید علم تاریخ در حوزه های پژوهشی تاریخ اسلام و تاریخ زندگانی امامان شیعه(ع) بهره گیرد. مسئله محوری پژوهش حاضر بررسی و تبیین اصول تاریخ پژوهی در آثار این مورخ برای پاسخ به این پرسش است که مؤلفه های تاریخ نگاری شهیدی چیست و آیا می توان آنها را روشمند و علمی دانست. به نظر، شهیدی در مقام مورخی مسلمان و شیعه معتقد متأثر از تغییرات اجتماعی و برای پاسخ به دغدغه های شخصی و نیازهای عصری، درصدد بوده ضمن قرائتی تازه از تاریخ اسلام، از حیات پیشوایان دینی نیز به منزله الگوهایی انسانی و اخلاقی، تصویری تاریخی و به دور از شوائب، اوهام و زوائد ارائه کند؛ این کوشش ها با هدف تقویت و ترویج دین و اخلاق، به نوعی «تاریخ نگاری دینی» منجر شده است. تاریخ نگاری این مورخ واجد مؤلفه های روش شناسی مهمی همچون جرح وتعدیل علمی و انتقادی روایت ها، تلاش برای تبیین تاریخی و روشمند برخی انگاره های عقیدتی، بهره گیری نسبی از رویکردها و مبانی سایر علوم برای ارائه تحلیل های جامع و نقد آرا برخی نویسندگان مسلمان و مستشرقان است. شهیدی به عنوان مورخی ادیب تلاش کرده است اصول پیش گفته را به صورت علمی و روشمند، با ادبیاتی گویا و مبتنی بر گفت و شنودِ پرسش محورانه با سوژه های تاریخی به کار بندد، گرچه در موضوعاتی نیز از توصیفات سنتی فراتر نرفته و بینشی متکی بر ستون شریعت و تحت تأثیر انگاره های عقیدتی دارد، با این وصف شاید بتوان او را تاریخ نگاری «نوسنت گرا» به شمار آورد.
۷۷.

رویکردهای فرا بشری در کتاب های دلائل نبوی (ص)

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ششم پاایز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۱ 89 - 102

کلیدواژه‌ها: ارهاصات اعلام النبوه دلائل النبوه سیره پیامبر (ص) معجزات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۵۳۷
بررسی شخصیت حضرت محمد(ص) از مهم ترین موضوعات در تاریخنگاری اسلامی بوده است که در مباحث سیره و مغازی مورد توجه مورخان و محدثان اسلامی قرار گرفته است. این موضوع از نیمه دوم قرن دوم هجری، به صورت مستقل و با عنوان «دلائل النبوه» مورد توجه نویسندگان مسلمان قرار گرفت. در نگارش کتاب های «دلائل النبوه» با هدف دفاع از شخصیت پیامبر(ص) در برابر شبهاتی که بروز کرده بود، به معرفی معجزات و نشانه های پیامبری حضرت محمد(ص) پرداخته می شود. سؤال اصلی پژوهش این است که دلائل نگاری چیست و چه مؤلفه هایی دارد؟ پژوهش حاضر ضمن بررسی جایگاه این آثار در تاریخنگاری اسلامی، با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی چگونگی پیدایش آنها و بررسی محتوای کتب دلائل می پردازد. بر این اساس از مهم ترین نشانه های پیامبری حضرت محمد9 که در آثار دلائل نگاری به آنها اشاره شده می توان به بشارات انبیای گذشته به پیامبری حضرت محمد(ص)، ارهاصات و معجزات آن حضرت اشاره کرد.
۷۸.

تحلیل روایات معجم الصحابه درباره خلفای راشدین با الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ (پیاپی ۱۰۸)

کلیدواژه‌ها: معجم الصحابه بغوی خلفای راشدین گفتمان انتقادی فرکلاف صحابه نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۲ تعداد دانلود : ۶۴۹
ز منظر تاریخِ اکنون ، این پیش فرض که متون تاریخی را صرفا ذهنیت پدیدآورنده ی آنها سمت و سو می دهد ،ناپذیرفتنی است زیرا میان متن موجود و ساختارها و فرآیند های سیاسی و مذهبی رابطه ای وجود دارد . بنابراین هر متن تاریخی را می توان با طرح این مساله پیش رو نهاد که دغدغه های سیاسی ، اجتماعی و مذهبی ِ نویسنده به برجستگی چه اشخاصی منجر شده و این نامها با چه نوع هویتی ، ذیل چه رابطه هایی با چه سنخ داوری هایی و با بهره گیری از کدام واژه ها و در چه نوع پیکربندی هایی سامان یافته است ؟در این بررسی با اتکاء به این مبانی نظری شیوه ی بازیابی بغوی درترجمه ی خلفای راشدین را در معجم الصحابه مورد تحلیل قرار می دهیم زیرا بازنمایی روایات معجم الصحابه نشان می دهد که اگر چه روایات آن انعکاسی از همان روایات قرن اول تا سوم هجری است اما گزینش و چینش و چگونگی استعمال واژگان آن در راستای طرد یا برجسته سازی برخی از اصحاب رسول خدا شکل گرفته است تا به فرآیند سیاسی مذهبی زمانه پاسخ قاطعی دهد و یا در جهت تایید این فرآیند ها و ایدئولوژی ها حرکت نماید.
۷۹.

سیاست اسلامی سازی در پاکستان (مطالعه موردی: از 1958 تا 1988م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۳ ۳۳-۶۰

کلیدواژه‌ها: پاکستان اسلامی سازی ایوب خان ذوالفقار علی بوتو ضیاء الحق سیاست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۸۷۹
هدف بسیاری از رهبران استقلال پاکستان حتی در سال های مبارزه، با اسلام پیوند خورده بود. پس ازجدایی از هند ایجاد کشوری اسلامی یا کشوری برای زندگی مسلمانان مطلوب این مبارزات بود. ازسال 1958با کودتای ارتش تاسال 1988 سه تن (به ترتیب زمانی ایوب خان، ذوالفقارعلی بوتو و ضیاءالحق) به ریاست جمهوری پاکستان رسیدند که اولویت های اقدامات خود را در یوند با اسلام و کمک گرفتن از آن در جامعه مطرح ساختند. جایگاه اختصاص داده شده به اسلام درمدعای هر سه فرد مذکور و تفاوت عملکرد آنان درنوع طرح اسلام و سپس بهره برداری از آن، پرسشی است که این مقاله قصد پاسخگویی به آن را دارد و نیز روشن ساختن این امر که در بهره جویی از اسلام چه مدل هایی مطرح شد و چگونه در عمل پیاده شد. فرایند انجام پژوهش و یافته های آن به فرضیه سازی کمک خواهدکرد. یافته ها نشان می دهد، درابتدا گرایش به نوگرایی و ارائه تفسیرنو از اسلام و بازنگری درنقش و نفوذ نهادهایی دینی مطرح شد و درادامه به سوی بروز قویتر علایق نوگرایانه و سازگار نشان دادن اسلام با اندیشه های جامعه گرا و سوسیالیستی حرکت شد و سرانجام یک دهه طولانی اسلامی سازی درسایه حضور نظامیان تجربه شد.
۸۰.

بررسی نزاع گفتمانها بر سر معانی سیاسی–مذهبی در فضایل الصحابه نسایی : (مطالعه ی موردی خلفای راشدین )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۰

کلیدواژه‌ها: صحابه نگاری نسایی فضایل الصحابه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف خلفای راشدین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۷۳۶
فضایل الصحابه ی نسایی از جمله مهمترین منابع صحابه نگاریِ قرن 3 تا 4 هجری است که همانند سایر منابع معرفتی در حوزه ی تاریخ ، پدیده ای شفاف و خنثی نیست بلکه پدیده ای پیچیده و عقیدتی است که حقایق را تحریف و یا پنهان می کند. از اینرو نمی تواند بازتابی دقیق و منطبق بر عینیت باشد بلکه به نوعی بازنمایی اراده و اندیشه های مورخ و تحت تاثیر بافت های زمانه ی وی تدوین شده است . اما بازتاب این تفکرات در خصوص روایات مربوط به خلفای راشدین که در برهه ای از تاریخ ،خود تفکر ساز بوده اند بیشتر است . از اینرو پژوهش پیشِ روی در صدد است تا بر اساس روش تحلیل گفتمان انتقادی ِ فرکلاف ، به این مساله بپردازد که الگو و نحوه بازنمایی روایات فضایل الصحابه درباره خلفای ِ سه گانه و علی "ع" ، بازتاب کدام معانی از گفتمانهای سیاسی – مذهبی جامعه است ؟

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان