تکامل فقه سیاسی شیعه از صفویه تا جمهوری اسلامی ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بی تردید یکی از اصلی ترین بنیادهای تمدنی و فکری ایرانِ اسلامی فقه است که همچون عنصری سازنده و دیرپا از اعصار آغازین تا کنون در این تمدن حاضر و موثر بوده است. اما این عنصر ثابت، خود ثابت نبوده و با دگرگونی ادوار و اقتضای شرایط تحولات خاص خود را تجربه کرده است. در همین راستا، اگرچه فقه شیعه از بنیانها و اصول ثابتی تکوین یافته اما از زمان ظهور تا امروزه و به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تحولات چشمگیری را از سرگذرانده است. برای فهم بخشی از این تحولات، این پژوهش سوال اصلی خود را معطوف موضوع کرده که فقه سیاسی شیعه از صفویه تا امروز چه تغییرات عمده ای داشته است. فرضیه تحقیق بر آن بوده که از آنجایی که فقه سیاسی تأملِ فقاهتی در امر سیاسی بوده، فلذا همواره در مناسباتی با قدرت بوده است. از این رو، شکل و الگوی رابطه با قدرت می تواند معیار مناسبی برای بررسی تحولات عمده آن باشد. یافته های تحقیق نشان داده که فقه سیاسی شیعه در دوران قبل صفویه از دخالت در حکومت کناره گیری داشته؛ در دوران صفویه و قاجار فقها با مشرعیت دهی به حکومت و تصدی برخی نهادهای دولتی، فقه سیاسی شیعه را از انزوا خارج ساختند؛ در دوران قاجار و پهلوی با ایجاد جنبشهای سیاسی و حضور در نهادهای رسمی خواهان نقش بیشتری در تصمیم گیریهای سیاسی شدند؛ و سپس در فرایند تکوین انقلاب اسلامی، و بعداً در دوره تاسیس و تثبیت آن، به تصدی گری سیاست پرداختند. رویکرد تحقیق توصیفی-تاریخی، و شیوه جمع آوری داده ها کتابخانه ای و اسنادی بوده است.The evolution of Shia political jurisprudence from Safavid to the Islamic Republic of Iran
Undoubtedly, jurisprudence is one of the main cultural and intellectual foundations of Islamic Iran, which has been present and effective in this civilization since the beginning of time. But this constant element is not constant and has experienced its own changes with the change of periods and the necessity of conditions. In this regard, although Shia jurisprudence was developed from fixed foundations and principles, it has undergone significant changes since its emergence until today, especially after the victory of the Islamic Revolution. In order to understand some of these developments, this research focuses its main question on what major changes have occurred in Shia political jurisprudence from the Safavid era to today. The hypothesis of the research is that since political jurisprudence is the reflection of jurisprudence on the political matter, it has always been in relations with power. Therefore, the form and pattern of the relationship with power can be a suitable criterion for examining its major developments. The findings of the research have shown that the Shia political jurisprudence in the previous Safavid period had withdrawn from interfering in the government; During the Safavid and Qajar eras, the jurists brought Shiite political jurisprudence out of isolation by legitimizing the government and holding some government institutions. During the Qajar and Pahlavi eras, by creating political movements and participating in official institutions, they demanded a greater role in political decision-making; And then, in the process of the formation of the Islamic Revolution, and later in the period of its establishment and stabilization, they engaged in politics. The approach of descriptive-historical research, and the method of data collection was library and documentary.
تبلیغات
