درآمدی بر شکل گیری سفالینه های زرین فام ایران در دوران اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بیان مسئله: همزمان با ظهور اسلام صنعت سفال گری در سرتاسر ممالک اسلامی با شیوه و ابتکارات گوناگون ادامه یافت. یکی از مهم ترین ابداعات و نوآوری های این دوران سفال زرین فام است که موجب پیشرفت و دگرگونی هایی در شیوه تولید سفال اسلامی شده است. این نوع سفال یکی از مهم ترین سفالینه های این دوران است که از همان ابتدای پیدایش مورد توجه قرار گرفت و در سرتاسر جهان اسلام از اقبال عامه برخوردار شد. با توجه به عنوان، دراین پژوهش در نظر است به سؤالات پیش رو پاسخ داده شود. چه عواملی در پیدایش این نوع سفال تأثیر گذار بوده و خاستگاه و منشأ این نوع سفال ها کدام سرزمین است و  همچنین روش ساخت این سفال ها چگونه  بوده است؟  هدف: هدف از این پژوهش مطالعه و شناخت زمینه های شکل گیری، دامنه تولید، پیشینه تاریخی و چگونگی روش ساخت این گونه از سفالینه ها است. روش پژوهش: روش انجام این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته اندوزی آن به صورت اسنادی انجام شده است. یافته ها: براساس پژوهش انجام شده، کمابیش همزمان با قرون سوم و چهارم ه . ق در بخش های مختلف سرزمین های اسلامی (مصر، عراق، سوریه و ایران) تحت تأثیر سنن مذهبی، جستجو در یافتن جایگزین مناسب برای ظروف فلزی سیمین و زرین، همچنین پیامد ظهور طیف های جدیدی از اقشار اجتماع، ساخت ظروف زرین فام رواج یافته است. به علاوه علی رغم تولید سفالینه های زرین فام در مناطق مختلف، این نوع سفال جایگاه ویژه ای در فرهنگ و هنر ایران داشته است به نحوی که فرم های گوناگون ظروف زرین فام همراه با نقش مایه های متنوع نشانگر تحول و شکوفایی آن در این خطه می باشد.