تاب آوری زنجیره تأمین

در محیط آشفته و نامطمئن امروز هر شرکتی در معرض اختلال در زنجیره تأمین خود می باشد. یک اختلال در زنجیره تأمین رویدادی است که جریان عادی کالاها، اطلاعات و مالی را در زنجیره تأمین با مشکل مواجه کرده است که این موضوع می تواند عواقب منفی و شدیدی بر عملکرد حوزه های عملیاتی، مالی و همچنین بازار آن داشته باشد. بنابراین فهم درست اینکه چگونه شرکت ها می توانند اختلالات زنجیره تأمین خود را مدیریت کنند، به موضوع مهمی در میان دانشگاهیان و متخصصان تبدیل شده است. برای مقابله با این اختلالات زنجیره تأمین باید چند بعدی و چندرشته ای تعریف شود تا در صورت وقوع اختلال، ضمن دادن پاسخی مؤثر و کارامد، قادر به بازیابی خود به حالت اولیه بوده و یا حتی بتواند شرایط خود را بعد از وقوع اختلال بهبود دهد و این همان چیزی است که تاب آوری زنجیره تأمین نامیده می شود. با توجه اهمیت موضوع نخست با مرور جامع ادبیات، 12 عامل تاب آوری زنجیره تأمین شناسایی شد. همچنین در مصاحبه دیگری با خبرگان حوزه زنجیره تأمین، رابطه و اهمیت این 12 عامل با رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM) مشخص شدند. نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای افزونگی، نوآوری و تسهیم اطلاعات سنگ زیربنای تاب آوری در زنجیره تأمین را تشکیل می دهند و از قدرت نفوذ بالایی برخوردار هستند.

امروزه پیچیدگی های محیط کسب وکار، عدم اطمینان و نوسانات محیطی، زنجیره تأمین را در برابر انواع مختلفی از خطرات آسیب پذیر کرده است؛ بنابراین مدیریت زنجیره تأمین باید به سمت رویکردهای متفاوت و نوآورانه ای حرکت کند تا بتواند قابلیت های مواجهه با این خطرات را بهبود بخشد. پژوهش حاضر قصد دارد تا ضمن بررسی هرچه بیشتر مفهوم تاب آوری زنجیره تأمین و مطالعات صورت گرفته در این حوزه، مدلی جامع برای سنجش میزان تاب آوری زنجیره تأمین با استفاده از رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری ارائه دهد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کارشناسان ستادی واحد های تولید، توزیع و فروش «شرکت ایران خودرو» است و به منظور جمع آوری داده های پژوهش از ابزار پرسشنامه، شامل 49 سؤال با طیف پنج گزینه ای لیکرت استفاده شد. نتایج اجرای مدل نشان داد که متغیر های انعطاف پذیری، فرهنگ مدیریت ریسک، همکاری، افزونگی و چابکی به ترتیب بیشترین نقش را در تبیین تغییرات تاب آوری زنجیره تأمین دارند و مدل پژوهش توانسته بیش از 99 درصد از این تغییرات را تبیین کند.

هدف از انجام این پژوهش، ارائه مدل ارزیابی طرح ساختاری در بالارده زنجیره های تأمین در صنعت خودروسازی با رویکرد تطبیقی خوشه بندی طیفی بر اساس نظریه سیستم های پیچیده تطبیق پذیر می باشد. در این پژوهش، روشی برای ارزیابی درهم تنیدگی های مربوط به پیچیدگی ساختاری(افقی، عمودی و فضایی) با لحاظ نمودن ویژگی های عملکردی اجزای آن بر اساس پارادایم تاب آوری ارائه شده است. در این راستا، پیش پردازش داده ها، مجموعه محاسبات جبری و الگوریتم های محاسبات برای ارزیابی طرح ساختاری از منظر مؤلفه های پیچیدگی با لحاظ نمودن ماهیت داده ها تطبیق داده شده است. در مدل ارائه شده برای ارزیابی طرح ساختاری از طریق خوشه بندی طیفی، امکان ورود اطلاعات مربوط به تعاملات مابین اجزای زنجیره های تأمین در کنار وضعیت عملکردی اجزاء در قالب یک شبکه به صورت گراف تشابه فراهم شده است. یافته های میدانی بر اساس پیاده سازی مدل نشان داد که ویژگی های زنجیره های تأمین از منظر مؤلفه های پیچیدگی می تواند برهم کنشی متقابل بر عملکرد تاب آوری اجزای آن داشته باشد. این امر بدان معنی است که مطابق با مفهوم در هم تنیدگی، عدم وجود محیطی مساعد در زنجیره های تأمین، می تواند بر عملکرد تاب آوری اجزای آن نیز اثر منفی بگذارد. یافته های پژوهش از منظر دستیابی به مدل ارزیابی زنجیره های تأمین به عنوان کلیّتی یکپارچه، ابزار کاربردی مناسبی برای ارزیابی و آسیب شناسی آن از منظر مدیریت ریسک در اختیار تصمیم گیران قرار می دهد.

هدف: امروزه به دلیل پیچیدگی های محیط کسب وکار که با سطح بالایی از عدم اطمینان و ریسک همراه است، شرکت ها درصدد مدیریت و کاهش ریسک زنجیره تأمین خود می باشند. یکی از راهکارهای مقابله با ریسک های زنجیره تأمین، افزایش تاب آوری زنجیره تأمین است. برای افزایش تاب آوری زنجیره تأمین، لازم است قابلیت های مختلف آن موردتوجه قرار گیرد. یکی از مهم ترین قابلیت ها، قابلیت های تکنولوژیکی است. شرکت هایی که در قابلیت های تکنولوژیکی از بلوغ کافی برخوردار نیستند، نمی توانند چندین شیوه مدیریت ریسک را هم زمان اجرایی نمایند. از طرفی بسیاری از قابلیت های تکنولوژیکی به یکدیگر مرتبط بوده و قادر به ایجاد تأثیر متقابل بر سایر توانایی ها هستند. ازاین رو در این مقاله برای کاهش ریسک ها و به تبع آن افزایش تاب آوری زنجیره تأمین، پس از شناسایی شاخص های مربوط به قابلیت های تکنولوژیکی، این شاخص ها اولویت بندی شدند. روش شناسی پژوهش: در ابتدا با بررسی تحقیقات انجام شده در حوزه تاب آوری زنجیره تأمین، شاخص های مربوط به قابلیت های تکنولوژیک برای افزایش تاب آوری زنجیره تأمین بررسی شد و فهرستی از معیارهای شناسایی شده در اختیار خبرگان شرکت قرار گرفت، سپس معیارهای موردنظر پس از بررسی موردمطالعه و بر اساس نظر خبرگان با روش دلفی فازی تعدیل، تائید و نهایی شد. در گام بعد بر اساس روش سو آرا شاخص های موردنظر وزن دهی شدند. یافته ه ا: شاخص های قابلیت تکنولوژیکی همکاری، چابکی زنجیره تأمین، انعطاف پذیری عرضه به ترتیب به عنوان مهم ترین شاخص ها شناسایی گردیدند. اصالت/ارزش افزوده علمی: با توسعه فناوری اطلاعات و لزوم تاب آوری زنجیره های تأمین، شناسایی قابلیت های تکنولوژیکی و تأثیر آن بر تاب آوری برای کاهش ریسک زنجیره تأمین ضروری است. در این مقاله ضمن شناسایی قابلیت های تکنولوژیکی برای افزایش تاب آوری زنجیره تأمین، این قابلیت ها اولویت بندی می گردند. همچنین استفاده تلفیقی از روش های دلفی فازی برای تائید شاخص ها و روش سوآرا منجر به استواری نتایج شده است.

در دو سال گذشته، با وقوع پدیده همه گیری کووید-19، اختلالات گسترده ای در زنجیره های تأمین پدیدار شد. به دلیل اهمیت این پدیده برای تاب آوری زنجیره تأمین، تحقیقات زیادی در این حوزه انجام شد و پیشینه آن گسترش یافت. هدف این مقاله، مروری بر پیشینه تحقیق تاب آوری زنجیره تأمین پس از کووید-19، از طریق مرور نظام مند است. در این پژوهش 57 مقاله به منظور مرور بر پیشینه تحقیق تاب آوری زنجیره تأمین پس از کووید-19، در بین سال های 2020 تا 2022 بررسی شده و همچنین از نرم افزارهای Microsoft Excel و VOS viewer استفاده شده است. پس از بررسی، مقالات براساس سه دسته، شامل محتوا، حوزه و روش تحقیق بررسی شدند و مشخص شد که در محتوای پژوهش، مقالاتی با موضوعات راجع به اهمیت تاب آوری، بیشترین سهم را داشتند. در حوزه تحقیق، بیشترین مقالات مربوط به بخش صنعت بودند، در میان صنایع بیشترین مقدار مربوط به صنایع غذایی بود و در بخش روش تحقیق، مطالعات تجربی، بیشتر مقالات را به خود اختصاص داد. کلیدواژه COVID-19 پرکاربردترین کلیدواژه در حوزه مدنظر بود. همچنین، مشخص شد در سال 2021، تعداد مقالات منتشرشده به طرز چشمگیری اقزایش یافته است. براساس تجزیه و تحلیل مقالات مطالعه شده، این مطالعه یک چارچوب مفهومی را از تاب آوری زنجیره تأمین ایجاد کرد و مسیرهای بالقوه را برای تحقیقات آینده، با محوریت مفاهیمی ترسیم کرد که در پیشینه تحقیق موجود، تعریف شده است.

انتخاب و تخصیص در زنجیره  تأمین تاب آور، زمانی که اختلال زنجیره تأمین را تهدید می کند، به عنوان یک تصمیم استراتژیک و به کانون پژوهش های بسیاری تبدیل شده است؛ از سوی دیگر افزایش کاربردهای یادگیری ماشین در سراسر مطالعات زنجیره تأمین به ظهور روش های تصمیم گیری سریع تر و مطمئن تر منجر شده است، بااین حال در مطالعات کمی از یادگیری ماشین برای مقابله با مشکل انتخاب و تخصیص تأمین کننده به مشتری در حالت تاب آور استفاده شده است. هدف پژوهش حاضر برداشتن گامی در جهت رفع این شکاف با استفاده از الگوریتم های یادگیری ماشین بر روی داده های دنیای واقعی از زنجیره تأمین خودرو در ایران است. بدین منظور از داده های عملکردی441 تأمین کننده و 7 مشتری در سال 1401 استفاده شد. در این پژوهش از دو الگوریتم خوشه بندی برای تولید برچسب بر اساس مفهوم ظرفیت تاب آوری استفاده شده است؛ سپس ازآنجاکه تفسیرپذیری نتایج در اولویت قرار داشت، بر اساس لیبل گذاری خوشه ها توسط خبرگان از درخت تصمیم برای طبقه بندی تأمین کنندگان بر اساس عملکرد آن ها استفاده شد. نتایج نشان داد که درختK-means عملکرد بهتری نسبت به درخت DBSCAN دارد و معیارهای چون تحویل به موقع، درصد تأمین، توقف خط تولید، اخطارهای کیفی، عملکرد لجستیکی و عملکرد کیفی بر تاب آوری تأمین کنندگان مؤثر هستند.

تاب آوری توانایی به دست آوردن مجدد تعادل درونی و عملکردی باثبات در شوک ها تعریف می شود. از این میان تاب آوری زنجیره-های تأمین از اهمیت خاصی برخوردار است . درصورت تاب آوری و پایداری زنجیره های تأمین اثرات حاصل از بحران های سیاسی، اجتماعی و بلایای طبیعی حداقل، کنترل و بازگشت به اوضاع عادی سریع تر صورت می پذیرد. به نظر می رسد تعریف و تعیین سازوکارهای اصولی در عصر حاکمیت اقتصادهای دانش بنیان بدلیل محوریت ارتقا حکمرانی و قواعد اقتصادی، آموزش و توسعه مهارت های نیروی انسانی، توجه و تمرکز بر نوآوری و ابداعات، افزایش زیرساخت-های فناوری و میزان دسترسی به اطلاعات نوین جهانی در رویارویی با شرایط مزبور؛ کاهش مضرات و آسیب های ناشی از تهدیدات و در نتیجه مدیریت بهتر ریسک ها را بهمراه خواهدداشت و خنثی سازی اثرات منفی، بازگشت بهنگام به وضعیت مقبول و سازگاری عنداللزوم فعالین ذیربط را فراهم می نمایند. با توجه به خلأ موجود در مطالعات انجام شده پیرامون تأثیر مؤلّفه های اقتصاد دانش بنیان بر تاب آوری زنجیره تأمین، در این مقاله سعی بر بررسی موضوع مذکور در کشورهای منتخب عضو سازمان همکاری اسلامی طی دوره 2019-2014 با رهیافت داده های تابلویی و روش گشتاورهای تعمیم یافته شده است. نتایج نشان داد، کلیه مؤلفه های اقتصاد دانش بنیان: رژیم نهادی و مشوق های اقتصادی، آموزش، نوآوری و ابداعات و زیرساخت های فناوری و ارتباطات بهمراه پیچیدگی های بازار و پیچیدگی های کسب و کار (دو مولفه از زیرشاخص ورودی های نوآوری) بر تاب آوری زنجیره تأمین تأثیر مثبت و معناداری دارند و با ارتقاء و بهبود هر یک تاب آوری زنجیره تأمین بهبود و افزایش خواهدیافت.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر جهت گیری کارآفرینی بر تاب آوری زنجیره تأمین در شرکت فولاد سفیددشت شهرکرد انجام گرفت. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ جمع آوری داده ها، توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش، مدیران شرکت فولاد سفیددشت شهرکرد مورد مطالعه قرار گرفتند. حجم نمونه با استفاده از مدلساری معادلات ساختاری 135 نفر به دست آمده است. با توجه به پیش بینی عدم بازگشت تعدادی از پرسش نامه ها تعداد 150 پرسشنامه توزیع گردید که ازاین بین 142 مورد جمع آوری گردید و تعداد 135 پرسشنامه قابل استفاده بود. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسش نامه استاندارد برگرفته شده از الحکیمی و همکاران (2021) می باشد. به منظور تأیید روایی پرسش نامه از تحلیل عاملی تأییدی و به منظور تایید پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ برای استفاده گردید که مقادیر به دست آمده بیانگر تأیید روایی و پایایی پرسش نامه است. تجزیه و تحلیل داده ها به روش معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار Smart PLS3 انجام پذیرفت. نتایج حاکی از آن است که جهت گیری کارآفرینانه هم به طور مستقیم (با ضریب مسیر 541/0) بر تاب آوری زنجیره تامین تاثیر معناداری دارد.