پژوهشنامه فرهنگی و اجتماعی کودک و نوجوان

جامعه پذیری کودکان از انحصار نهادهایی چون مدرسه و خانواده خارج شده است. این نهادها همراهان و احیاناً رقبایی یافته اند. رسانه ها و سازوبرگ های عریض و طویلشان از مهم ترین ها هستند و انیمیشن شاید مهم ترینشان برای کودکان. واقعیت مرگ یکی از بزنگاه های جامعه پذیری کودکان است. در سال های اخیر انیمیشن های مختلفی راجع به مرگ ساخته شده است. هر انیمیشن بسته به جهان بینی، خاستگاه فرهنگی و اهداف تولیدکنندگانش نظام سمبلیک خاص خود را داشته است. این مطالعه در صدد بررسی شیوه ی بازنمایی مرگ و جهان پس از مرگ در انیمیشن کوکو و تأمل بر سر دلالت های آن برای تربیت دینی کودکان مسلمان (شیعه) است. این بررسی به روش نشانه شناسی انجام شده است. این پژوهش با استفاده از نشانه شناسی در چهار زمینه ی بازنمایی مرگ، جهان پس از مرگ، مکانیسم های مواجهه با مرگ و حق انتخاب مرگ، نظام سمبلیک حاکم بر انیمیشن کوکو را استخراج و صورت بندی کرده است. در این مقاله موارد بالا به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته اند.

رسانه محیطی است که تعامل نمادین انسانی در آن نقش دارد. رسانه ها فراتر از فن آوریِ صرف و حامل برخی از ابعاد اجتماعی و فرهنگی اند. آنها محیطی نمادین یا صحنه ای برای شکل گیری کنش فرهنگی هستند. برخی بر این باورند که به دلیل فضای آزاد و روانی که بازی ها مانند زندگی در اختیار بازیکنان قرار می دهند، خودشان پیش رو رسانه، تجربه و آزمایش هستند. از زاویه ای دیگر نمی توان بازیکنان را رهبر بازی دانست بلکه در اطاعت از قواعد رسانه تعریف می شوند. آنها باید از قوانین بازی پیروی کنند و به طور مداوم مهارت های خود را در آنها ارتقا دهند. بازی های رایانه ای با دو ویژگی مهم «غوطه وری » و «تعاملی »، کودکان و نوجوانان را در سطوح عمیق شناخت و نگرش درگیر می کند. مدیریت مصرف بازی های رایانه ای درباره کودکان و نوجوانان بیشتر توسط والدین، دیگران و معلمان صورت می پذیرد. امروزه رسانه ها به عنوان یکی از ابزارهای اصلی انتقال و اشاعه ارزش های فرهنگی و اجتماعی در رفتار نوجوانان و تغییر آنها تلقی می شوند. در پژوهش حاضر، 8 مقوله اصلی برای ارائه دستورالعمل های اجرایی برای والدین در مدیریت مصرف بازی های رایانه ای به دست آمده است: 1. روش انتخاب بازی مناسب، 2. توجه به رده بندی سنی بازی ها، 3. توجه به مسائل جنسیتی در بازی، 4. محل بازی، 5. زمان بازی، 6. رفتارهای جایگزین، 7. همراهی بازیکن و 8. بالابردن آگاهی. پس از آن، با 12 نفر از والدین مصاحبه صورت گرفت و براساس آن الگوهای رفتاری مناسب برای مدیریت مصرف بازی های رایانه ای شناسایی شد.

مهاجرت خواه به صورت داوطلبانه باشد و خواه اجباری بسیار تحت تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. تاکنون افراد بسیاری موطن اصلی خود را ترک کرده و در جستجوی آینده ای بهتر، در کشوری دیگر سکنی گزیده اند. باید اذعان کرد که چنین انتقالاتی چالش برانگیز است و ممکن است نه تنها مسائل و مشکلاتی برای خود افراد مهاجر بلکه حتی برای فرزندان شان هم ایجاد کند و رشد، عملکرد اجتماعی و آموزش آنها را تحت تاثیر قرار دهد. به منظور ارائه شمایی از این چالش ها خصوصا در رابطه با کودکان، گفتگوهای والدین کودکان و نوجوانان ایرانی در شهر تورنتو در کشور کانادا که در بستر گروهی تلگرامی انجام شده است، به مدت سه سال از ماه می 2018 تا جولای 2021 با استفاده از روش تحلیل تماتیک مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشانگر آن است که موضوعات اساسی مورد بحث میان این دسته از والدین در 8 دسته ادغام و انطباق اجتماعی، فرهنگ پذیری، عملکرد مدرسه، قلدری، هویت و عزت نفس، زبان، دسترسی به خدمات پزشکی، اوقات فراغت و آب و هوا قابل دسته بندی است. با توجه به این موارد باید گفت مهاجرت حداقل در کوتاه مدت، چندان هم که تصور می شود برای کودکان ایرانی مهاجر، زندگی رویایی را دربرندارد.

گسترش روزافزون اقبال به فضای مجازی و الزامات آموزشی در شرایط زیست بوم جدید پدیده آمده در عصرکرونا و پس از آن، ارتباطات مجازی دانش آموزان را بیش از گذشته در شبکه های اجتماعی توسعه داده است. مطالعه حاضر از نوع پژوهش های نیمه تجربی به شکل پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است و میزان اثربخشی آموزش هوش اجتماعی سایبری بر ارتباطات مجازی دانش آموزان در شبکه های اجتماعی را مورد بررسی قرار داده است. جامعه آماری تحقیق، دانش آموزان در درس تفکّر و سوادرسانه ای یکی ازدبیرستان های پسرانه شهرکرمانشاه درسال تحصیلی 1401-1400 می باشد. حجم نمونه 60 نفراست که به شیوه تصادفی ساده دو کلاس انتخاب و در دو گروه کنترل (30نفر) و آزمایش (30نفر) قرارگرفتند. داده های نوع ارتباطات مجازی به وسیله پرسشنامه محقق ساخته که پیش تر روایی و پایایی آن محاسبه شده ، جمع آوری گردید. داده ها در دو بخش توصیفی و استباطی بررسی و برای تحلیل یافته ها از آزمون تحلیل کواریانس (ANCOVA) و نرم افزار 28SPSS استفاده شد. براساس نتایج، آموزش هوش اجتماعی سایبری (با کنترل اثر پیش آزمون به عنوان عامل همپراش روی پس آزمون) بر افزایش ارتباطات بهنجار و مثبت با ضریب اتای 49/0 و کاهش ارتباطات نابهنجار و مضر با ضریب اتای 52/0، تأثیر معناداری داشته است. بنابراین فرضیه اصلی پژوهش مبنی بر اینکه «آموزش هوش اجتماعی سایبری بر ارتباطات مجازی دانش آموزان تأثیر دارد»، تأیید می شود.

فناوری های نوین ارتباطی و فضای مجازی به قدری گسترش پیدا کرده اند که گروههای سنی پایین نیز درگیر آن هستند و به نوعی کاربر آن محسوب می شوند. در این مطالعه به نحوه مواجهه کودکان با اینترنت و نوع استفاده از آن پرداخته شده است. این مطالعه به روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه صورت گرفته است و به ابعاد مختلف استفاده از اینترنت توسط کودکان پرداخته است. یافته های این مطالعه نشان داد که 22.4 درصد کودکان و نوجوانان گفته اند در اینترنت هیچ احساس امنیتی ندارند و احساس امنیت 42.5 درصد آن ها کم است. در مقابل 33.4 درصد احساس امنیت زیاد یا خیلی زیاد دارند. 56.4 درصد کودکان و نوجوانان کاربر اینترنت گفته اند از پروفایل شخصی خودشان استفاده می کنند. در مقابل 42 درصد فاقد پروفایل شخصی هستند. طبق نتایج آزمون های آماری، پسرها (59.9 درصد)، بیش از دخترها (54.7 درصد)، نوجوانان 13 تا 17 سال (59.4 درصد)، بیش از کودکان 9 تا 12 سال (55.7 درصد) و همچنین کودکان و نوجوانان ساکن در مناطق شهری (59.3 درصد)، بیش از هم سالانشان در مناطق روستایی (50.1 درصد) دارای پروفایل شخصی هستند. 16 درصد کودکان و نوجوانان کاربر اینترنت، نمی دانند دکمه مسدودکردن اینستاگرام چیست و 39.1 درصد ازاین گزینه استفاده کرده اند. 23.2 درصد از گزینه گزارش در اینستاگرام اطلاعی ندارند و 23 درصد از این گزینه استفاده کرده اند. با توجه به یافته های مطالعه حاضر، توجه به آموزش و تربیت کودکان در حوزه استفاده درست از اینترنت هم از سوی خانواده ها و هم از سوی نهادهای آموزشی و تربیتی ضرورت بسیاری پیدا می کند.

هدف اصلی این پژوهش شناسایی مولفه های یادگیری موثر کودکان کلاس اولی در شرایط کرونا از دیدگاه والدین مدارس خاص شهر بوشهر بود. جامعه آماری شامل تمامی والدین دانش آموزان کلاس اولی مدارس ابتدایی خاص ( شاهد، فرهنگیان و هیات امنایی) شهر بوشهر در پایان سال تحصیلی 98-99 بود که بنا بر آمار رسمی تعداد آنان 2000 نفر بود و با استفاده از جدول مورگان تعداد 322 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و ابزار تحقیق پرسشنامه بود که سوالات آن توسط محققان و با تعدادی از معلمان با روش دلفی ساخته شد و با نه مولفه موثر در یادگیری دانش آموزان کلاس اولی به توافق رسیدند. روایی به روش اعتبار محتوایی و پایایی آن87% حاصل شد. نتایج نشان داد والدین به ترتیب برقراری ارتباط موثر با کودک، تدریس خوب با تولید محتوای خلاق، همراهی والدین با معلم در جهت تحقق اهداف آموزشی و تربیتی، بازخورد به موقع و رصد میزان یادگیری کودکان،انجام و ارسال به موقع تکالیف، حضور مجازی والدین در جلسات توجیهی آموزشی و تعامل خوب با معلم، شناخت معلم از ویژگی های روحی – روانی کودکان و همراهی والدین در توجه به تفاوت های فردی آنان، تشویق به موقع و اهدا جوایز به کودکان خلاق و تکالیف مهارت محور و عملکردی را موثرترین مولفه در یادگیری موثر کودکان کلاس اولی می دانند.