پژوهشنامه فرهنگی و اجتماعی کودک و نوجوان

هدف از پژوهش حاضر بررسی درک، علل، استراتژی و پیامد های کودکان آموزش دیده مهارت های زندگی در مواجهه با همه گیری کووید-19 است. مطالعه حاضر به شیوه کیفی است. برای فرایند تحلیل داده ها و نیز ارائه نظریه ای مبتنی بر داده ها از روش نظریه زمینه ای استفاده شد. ابزار جمع آوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده است. روش نمونه گیری تحقیق مبتنی بر نمونه گیری نظری بوده است. مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری پیش رفت و در مجموع با 12 کودک دارای آموزش مهارت های زندگی مصاحبه صورت پذیرفت. مشارکت کنندگان در تحقیق، از میان دانش آموزان پسر 10 تا 12 سال مدرسه غیر انتفاعی شهر کرج، در پایه های تحصیلی دوره دوم ابتدایی (پایه چهارم، پنجم و ششم) انتخاب شده اند با توجه به مفاهیم و مقوله های استنباط شده از یافته های تحقیق می توان اظهار داشت، این کودکان در همه گیری بیماری کووید- 19 درکی واقعی و عینی از این پدیده دارند و با اتخاذ راهبردهای فعالانه، انطباقی و تناسب ساز توانسته اند بخشی از موانع و مشکلات برخاسته از این ویروس را قابل تحمل سازند.

مهاجرت امروزه به پدیده ای شایع در جهان تبدیل شده است و همه کشورها به نوعی با این پدیده درگیر هستند. ایران نیز از این وضعیت مستثنا نیست و سال هاست که پذیرای مهاجران افغان است. با توجه به این که چندین دهه از ورود مهاجران به کشور می گذرد، امروزه بحث از نسل های بعدی این مهاجران و مسائل و مخاطرات پیشروی آنان مطرح شده است. کودکان افغان که به واسطه شرایط والدین خویش مجبور به زندگی در ایران و شهر تهران شده اند، جامعه آماری پژوهش حاضر هستند. با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خانواده ها این کودکان از شرایط ویژه ای برخوردارند و با ترس ها و خطرات زیادی دست به گریبان اند. این پژوهش به روش نظریه مبنایی سیستماتیک (SY-GTM) انجام شده و داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته با 18 کودک 8 تا 13 ساله که با نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند، گردآوری شده است. یافته ها حاکی از این است که مقوله هسته در این پژوهش زیست در بستر مخاطره است که با 14 مقوله اصلی در قالب شرایط علی (عدم وجود قوانین حمایت کننده، عدم وجود آموزش مناسب)، شرایط زمینه ای (مهاجرت غیرقانونی، عدم جذب در جامعه مقصد، ویژگی های فردی)، شرایط مداخله گر (نابسامانی خانوادگی، نابسامانی محله، هم جواری های نامناسب)، راهبردها (ترس، استفاده از خشونت، عدم مدارا، عدم تعلق محله ای، رویاپردازی برای مقابله با ترس) و پیامد (احساس ناامنی) مدل پارادایمی برای تحلیل آن ارایه شده است.

هدف پژوهش حاضر مطالعه نهادهای و مؤسسات رفاهی مرتبط با کار کودکان است. کودکان به عنوان مهم ترین رکن هر جامعه نیازمند حمایت قانونی و نهادی هستند. روش پژوهش، تحلیل محتوا می باشد که داده های پژوهش طریق مصاحبه با کارشناسان مرتبط با حوزه کار کودک موجود جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد نهادها و مؤسسات رفاهی مرتبط با کار کودک را می توان به دولتی، عمومی، بخش سوم، بین المللی و طبیعی تقسیم بندی کرد که با چالش هایی مانند ضعف و عدم همکاری وزارتخانه ها و مؤسسات، اثرات منفی طرح های جمع آوری، وجود طرح های پایلوت بی فرجام، کمبود و نبود تجهیزات کافی، مواجهه با کودکان کار و خیابان به واسطه قوه قهریه، عدم احساس امنیت کودکان، نبود یک مرجع ملی و...مواجه اند.

در مقاله پیش رو، داستان «ببری که آمد عصرانه بخورد» (1968/1347 ش)، به قلم "جودیت کر" و فیلم «نان و کوچه» ساخته عباس کیارستمی (1349) از منظر مطالعات «دیگری» با هم مقایسه شده اند. علاوه بر نزدیک بودن زمان، مضمون هردو اثر نیز با هم شباهت دارد. این شباهت، امکان مقایسه و بررسی تطبیقی را برای محقق فراهم می کند. موضوع هردو اثر نحوه مواجهه کودک با امر غیرمنتظره است. در داستان "جودیت کر"، امر غیرمنتظره، یک ببر است که سوفی در را برایش بازمی کند. موضوع فیلم کیارستمی نیز مواجهه پسر داستان با امر غیرمنتظره است. در فیلم کوتاهِ بدون دیالوگ او، امر غیرمنتظره یک سگ است که کودک ناگهان با او رویارو می شود. موضوع مقاله حاضر بررسی چگونگی بیان پیام فیلم و داستان و نیز تصور پدیدآوران داستان و فیلم از چگونگی رویارویی با امر غیرمنتظره است. در این مقاله از منظر رابطه تقابلی ِ«خود» و «دیگری»، به امر غریبِ بازنمایی شده در فیلم و داستان پرداخته شده است. نتایج نشان می دهند که موضع داستان دربرابر امر غریب؛ آرمانی، اخلاقی، همدلانه و خوشایند بوده است، اما موضع فیلم؛ تقابلی، توصیفی، تاریک و دور بوده است.

شناخت ناکافی درباره رابطه کودکان با رسانه ها و فقدان راه حل های علمی برای بالا بردن توانایی کودکان در درک و شکل دادن به این رابطه ناشی از کمبود یا نبود مطالعات علمی مختص این موضوع با تمرکز بر رده های سنی کودکان و تأکید زیاد بر عدم مزایای رابطه رسانه کودک در ادبیات پژوهشی است. به طور مشخص نوع ارتباط و چگونگی تعامل کودکان با رسانه های نوین روشن نیست و شناختی درباره اینکه کودک به چه دلیل و با چه اهدافی به استفاده از گوشی هوشمند روی می آورد، وجود ندارد. تجربه همه گیری کووید 19 اهمیت استفاده از رسانه های نوین برای اهداف مختلف آموزشی، سرگرمی و برقراری ارتباط را برجسته ساخت. هرچند که اکنون همه گیری ویروس کرونا مدیریت شده ولی ممکن است باز شرایط مشابهی ایجاد شوند. لذا شناسایی و درک چگونگی فرآیند تعامل کودک با گوشی هوشمند واجد اهمیت و ضرورت است. هدف درک بیشتر چگونگی تجربه کودکان 9 تا 11 ساله از ارتباط با گوشی هوشمند است. رویکرد روش شناسی به کار گرفته شده در این پژوهش بر اساس اصول تحقیقات کیفی و روش مصاحبه نیمه ساختار یافته است. داده ها با رویکرد تحلیل مضمون و مبتنی بر نظریه استفاده و رضایتمندی تحلیل شده است. یافته ها نشان می دهد کودکان با اهداف و انگیزه های مختلفی اقدام به تعامل گوشی هوشمند می کنند. همچنین تعامل بیشتر با گوشی هوشمند می تواند باعث افزایش مهارت های رسانه ای کودکان شود.

وقایع فرهنگی دوره تاریخی قاجار در ایران با هنر عکاسی درهم آمیخته است. عکس های برجای مانده از این دوران قاجار، روایتی از زندگی ایرانیان در آن زمان است، در این عکس ها بیشتر بزرگسالان به تصویر کشیده شده اند؛ اما گاهی تصویر کودکان به عنوان سوژه عکاسی نیز به ثبت رسیده است. پرسش اصلی در این عکس های برجای مانده، این است که چه مؤلفه هایی در زیبایی خودتزئینی کودکان در عکس های دوران قاجار تأثیرگذار بود؟ در این مطالعه با رویکردی کیفی و با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و با بهره مندی از نظریه های زیبایی شناسی بومی، بیش از 154 قطعه عکس از مجموعه عکس های کتاب کودکی موردبررسی قرار گرفت. یافته ها نشان می دهند که زیبایی شناسی بومی خودتزئینی کودکان در عکس ها تحت تأثیر تحولات ساختار جامعه ایرانی در دوران قاجار است و «فرم بدن مطلوب دوران» با دو مؤلفه زیبایی سنتی و مدرن در ارتباط است، کودکان بندرت در نمایش حالات واقعی خود به معنی «من آزاد» هستند. طبقه قدرت و ثروت در به نمایش گذاشتن تمایزات توأم با تفاخر خود نسبت به سایر جامعه تلاش می کنند و خود را با آرمان گرایی پیشرفته یعنی «دیگری غربی» تطبیق می دهند، اما نگاه و فرم بدن کودکان طبقه عام در مقابل دوربین به عنوان ابزار حکومتی یا بیگانه حاکی از نگران قضاوت آنان است و کودکان به مثابه بزرگسالان کوچک از منظر خودتزئینی و شیوه زیست در این دوران به تصویر کشیده می شوند.