گردشگری فرهنگ

نگرش منظرین می تواند براساس روایت، تعریف هویت و بررسی کارکرد شکل گیرد. به بیان دیگر برای نگرش منظرین به یک جاذبه یا عنصر معماری یا یک آیین و سنت، می توان روایات مرتبط با آن را مورد بررسی قرار داد، هویتش را تعریف و تفسیر نمود و یا کارکردهایی که در طول زمان داشته است را بررسی کرد. روایت نقشی مؤثر و متفاوت در نگرش منظرین ایفا می کند و می تواند بیان کننده چرایی به وجود آمدن یا تغییرات هویت و عملکرد در دوره عمر جاذبه یا آیین باشد و از زوایای مختلف بیان شود. زوایایی که لزوماً بیان کننده یک شکل و یک خط مشخص نبوده و هرکس براساس ذهنیت و زاویه دید خود نسبت به مسئله، روایتی را بیان می کند و همین تفاوت می تواند خود به یک جاذبه تبدیل شود. از طرف دیگر یکی از اجزای مهم محصول گردشگری، خاطراتی است که گردشگر در طول سفر به ذهن می سپارد و این خاطرات تا سال ها در ذهن باقی مانده و بیان می شود. علاوه بر تأثیر روایت در نگرش منظرین، یکی از راه های ماندگاری خاطرات، بیان روایتی و داستان گونه جاذبه هایی است که گردشگر در طول سفر خود بازدید کرده است. روایت داستانی ماندگاری بالاتری از دیدن بصری جاذبه دارد و می تواند تا مدت ها یادآور مقصد، جاذبه، آیین و سنت یا عنصر فیزیکی باشد. راهنمایان تور و یا افرادی که وظیفه معرفی جاذبه یا آیین را برعهده دارند سعی می کنند با اضافه کردن روایات مختلف و داستان های مختلفی که پیرامون جاذبه وجود دارد، بر جذابیت صحبت خود بیفزایند و خاطرات شیرین تری را برای گردشگر خلق نمایند. به بیان دیگر، شناسایی روایت های معتبر و بیان آن با خط سیر مشخص و به شکل داستان می تواند علاوه بر تأثیر در نگرش منظرین به یک جاذبه، بر ماندگاری خاطرات سفر هم تأثیرگذار باشد. مهم ترین مشکلی که در این مسیر وجود دارد، تشخیص روایات واقعی و مستند است. یکی از چالش های این مسئله، بروز، ایجاد و تعریف روایات تحریف شده، دروغین، تخیلی و یا مبالغه آمیز توسط افراد مختلف است. روایاتی که بدون اسناد معتبری بیان شده و گاهی با توجه به تکرار، به روایت اصیل تبدیل می شوند که داستان اصلی را نیز تحت تأثیر قرار می دهند. فرد روایتگر برای ایجاد جاذبه بیشتر در سخن به جای بیان قصه و روایت اصلی، آنچه را در ذهن خود پرورانده و یا به صورت غیرمستند از جایی شنیده، بیان می کند و این امر نه تنها اصالت جاذبه را تحت تأثیر قرار می دهد، بر نگرش منظرین هم خدشه وارد می نماید.بررسی روایات و داستان های معتبر در خصوص جاذبه ها، آیین ها و سنت ها توسط محققان و پژوهشگران و ثبت و انتشار آنها می تواند از این تحریف جلوگیری نموده و باعث شود روایاتی منتشر شود که بر اعتبار آنها صحه گذاشته شده است. این امر کمک شایانی است به گردشگری منظر و ایجاد خاطرات درست و معتبری که گردشگر به ذهن می سپارد.

 این پژوهش چیستی معانی و ابعاد طبیعت را در شعر، نقاشی و گردشگری ادبی رمانتیسیسم بررسی می کند. درواقع چیستی طبیعت و جلوه آن را در آثار شاعرانی همچون لرد بایرون و امرسون و نقاشانی چون تامس کول مطالعه می کند. سپس مؤلفه های گردشگری ادبی رمانتیسیسم را وا می کاود تا به این مسئله پاسخ دهد که نگرش رمانتیسیسم به طبیعت چه نکات مثبتی برای گردشگری دارد. هدف این پژوهش واکاوی مخرج مشترک مکتب رمانتیسیسم در نگرش به طبیعت است. مطالعه داده ها به روش توصیفی -تحلیلی انجام شده و جمع آوری داده ها و تصاویر براساس مطالعات کتابخانه ای و اسنادی صورت گرفته است. ابعاد و معانی طبیعت در اشعار و نقاشی های منتخب رمانتیک عبارتند از طبیعت بکر، طبیعت وحشی و رام نشده، طبیعت عظیم و شگفت، ماوراءالطبیعه، درون و نفس انسان، طبیعت ساخت انسان، منظره احساسی و بدیع، مناظر والا؛ زیبا و بهشت گونه، همراه با کنجکاوی هایی در غارها، جنگل ها، آب های خروشان، آبشارها و مناظر کوهستانی. نتایج مثبت نگرش مکتب رمانتیسیسم به طبیعت برای گردشگری ناظر به دو سطح عمومی و فردی است. در سطح عمومی دولت ها و طرف های ذی نفع سرمایه های ملی براساس مکان ها، مناطق و مناظر طبیعت ملحوظ در آثار ادبی و هنری برنامه ریزی و آماده سازی می کند. در سطح فردی، راهی زیباشناختی وجود دارد که گردشگری به عنوان شکل پذیرفته شده اجتماعی براساس مناطق و مناطق ملحوظ در آثار، به عنوان جستجو در مسیر احساس، آگاهی و تفکر درنظر گرفته می شود. در نتیجه توجه؛ تلقی و نگرش رمانتیک ها به طبیعت باعث عمق بخشی و تنوع دهی به نگرش به طبیعت در صنعت گردشگری می شود. 

مدیریت بحران در مجتمع های گردشگری، می تواند در افزایش جذب گردشگر و کاهش خسارات ناشی از مخاطرات طبیعی، نقش به سزایی داشته باشد. مجتمع گردشگری جهاد دانشگاهی کرمانشاه، یکی از مقاصد گردشگری است. هدف از این پژوهش، ارائه الگوی مدیریت بحران در مجتمع گردشگری جهاد دانشگاهی کرمانشاه است. برای گردآوری داده ها، از پرسش نامه استفاده شده است. با توجه به ویژگی های مطرح شده برای جامعه، 05 نفر به عنوان جامعه آماری و 33 نفر به عنوان نمونه، انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهند، درمیان شاخص های مؤثر در مدیریت بحران، شاخص رکود اقتصادی، بیشترین اهمیت را درمیان شاخص های اقتصادی دارد. این شاخص با میزان 210/0، بالاترین ارزش را ازنظر افراد پاسخگو در برگرفته است. با توجه به نتایج به دست آمده از مقایسه شاخص های اجتماعی، ملاحظه می شود، مشارکت اجتماعی بیشترین اهمیت را درمیان شاخص های اجتماعی داشته است. این شاخص با میزان اهمیت 158/0، در رده نخست اهمیت شاخص های اجتماعی قرار دارد. ازآنجاکه مخاطرات محیطی، یکی از مهمترین عوامل به وجود آورنده بحران، در هر محیطی است، براساس نظر افراد پاسخگو، شاخص آسیب پذیری دربرابر زلزله، درمیان شاخص های کالبدی- محیطی بررسی شده در مجتمع گردشگری کرمانشاه، بالاترین اهمیت را داشته است. 

منظر روستایی به عنوان پدیده ای حاصل تعامل انسان با محیط را می توان نتیجه سیر اندیشه ساکنین و متأثر از عوامل فرهنگی و کالبدی روستا دانست. خوانش منظرین شرط لازم فهم کلی در راستای توسعه مکانمند روستا منطبق بر مؤلفه های مکانی و هستی آن است. این نوشتار با رویکردی کل نگر، براساس مشاهدات میدانی و انطباق آنها با منابع کتابخانه ای، مدلی از خوانش منظر بر مبنای مفهوم مکان ارائه کرده است. در این راستا طی مطالعه موردی روستای درب گنبد، بر اساس الگویی شامل سه مرحله منظر آن را مورد خوانش قرار داده است: نخست بررسی آثار روشنفکری همچون سفرنامه ها، اسناد و کتب تاریخی که تصویری کلی نسیت به عناصر منظر و ساختارهای آن را در اختیار خواننده قرار می دهند. دوم بررسی و شناخت هسته، مرکز و علت شکل گیری روستا به منظور درک علت هستی شناسانه و کلی آن.  سوم بررسی وجه تسمیه به منظور فهم علت یا علل شکل گیری کلیت شهر. نتیجه گیری پژوهش حاکی از آن است که منظر روستا را حاصل رابطه معنادار بین عناصر رودخانه، دشت (مزارع کشاورزی)، امام زاده و کوه می داند. این عناصر در ارتباط با هم واحد هایی را تشکیل داده اند که این واحدها نیز در ارتباط با یکدیگر کلیت واحدی به نام روستا را پدید آورده است. مدل توسعه روستای درب گنبد در صورتی که روستا را به مثابه یک کل واحد از اجزای تشکیل دهنده خود در نظر بگیرد، به صورت متعادل و پایدار شکل خواهد گرفت. هرگونه مداخله ای درنظام روستا چنانچه با در نظر گرفتن رابطه معنادار بین این عناصر باشد موجب ارتقای منظر روستا مبتنی بر استعدادهای مکانی آن خواهد بود.

گردشگری مولد به عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه، امکانات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی روستاها را رشد می دهد و با بهره گیری از پتانسیل های بی شمار خود، به توسعه پایدار نواحی روستایی کمک مؤثری می کند. با این حال، در برنامه ها و طرح های توسعه روستایی، غالباً یا به مقوله گردشگری توجه نشده و یا در صورت توجه، صرفاً با هدف افزایش تعداد گردشگر، بدون درنظرگرفتن ملاحظات مکانی، تاریخی، اجتماعی و ویژگی های سرزمینی روستاها بوده است. این امر سبب شده است که طرح های توسعه موجود نه نتها در افزایش تعداد گردشگر در مناطق روستایی توفیق چندانی به دست نیاورند، بلکه آسیب های جدی نیز به منظر طبیعی و بافت اجتماعی-تاریخی روستاها وارد شود. این پژوهش بر آن است تا با رویکردی معرفت شناسانه، گردشگری روستایی و ابعاد توسعه آن را مورد بررسی قرار دهد. چگونه می توان با تکیه بر رویکرد مکان محور، در جهت ارتقای پتانسیل گردشگری روستاها، بهره برداری بهینه از فرصت های موجود و توسعه پایدار گردشگری روستایی گام برداشت؟ روش تحقیق مورد استفاده، عمدتاً اکتشافی و در بخش هایی کتابخانه ای است. نتایج نشان می دهد استفاده از رویکرد کل نگر و یکپارچه به توسعه گردشگری، با توجه به ویژگی های مکانی هر روستا، می تواند آسیب های ناشی از بخشی نگری و جزءگرایی را کاهش دهد. هم چنین، رویکرد معرفت شناسانه به گردشگری می تواند به تقویت گردشگری روستایی کمک کند، نه از طریق مداخلات کالبدی صرف، بلکه با استفاده از ظرفیت های فرهنگی، اجتماعی و هویتی هر روستا. راهبردهای عملیاتی شامل حفظ نشانه های اکولوژیکی و طبیعی، باززنده سازی کیفیت های مکانی، به روزرسانی شیوه های امرار معاش و ایجاد شبکه های همکاری محلی، به بهبود توسعه گردشگری و تقویت ظرفیت های مکانی روستا کمک می کند.

 امروزه مراکز گردشگری و تجاری همواره در حال گسترش هستند. در عصر حاضر پروژه عظیمی به نام بازار بزرگ ایران در منطقه 22 تهران ساخته شده است که نمونه شکوهمندی از توانمندی مهندسان ایرانی با استفاده از تکنولوژی های روز دنیا است و توانسته سیما و کالبد ناحیه اطرافش را تا مقدار قابل توجهی تغییر دهد. یکی از عواملی که در شناخته ترشدن این مرکز خرید و جذب گردشگران تأثیر گذاشته است، برگزاری رویدادها و مناسبت های خاص در آن است که صنعت گردشگری و اقتصاد را با یکدیگر ارتباط می دهد. در این پژوهش، رویداد نوروز در ایران مال و فعالیت های اجتماعی و فرهنگی مربوط به آن در یک بستر تجاری مورد بررسی قرار گرفت و به این منظور، از روش توصیفی و تحلیلی و بازدید های میدانی به وسیله مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه های حضوری بهره گرفته شده است و نقش برگزاری چنین رویدادهایی در شکل گیری مراکز مهم گردشگری در شهر تهران شناخته شد. مراکز خرید نقش مهمی در توسعه تعاملات اجتماعی و بهبود زندگی شهری ایفا کرده اند. ایران مال با بهره گیری از فضاهای بزرگ، برگزاری رویدادهای چندگانه و ارائه امکانات متنوع، به استانداردهای جهانی پاسخ می دهد. در زمان بحران کرونا نیز نقش بسزایی در تغییر کاربری فضاها و حل مشکلات جامعه داشته است. در کل، تکمیل و توسعه این نمونه فرهنگی و تجاری، به عنوان یک نماد ایرانی و اسلامی، با وجود برخی از نقدها مانند عدم یکپارچگی معماری فضاها، تأثیر قابل توجهی در جذب گردشگران داشته است.

منظر طبیعی ادراک انسان از طبیعت است و منظر روستایی به عنوان یکی از اقسام منظر، طبیعی ترین و پرمعناترین شیوه سکونت انسان در طول تاریخ و نمونه کامل ارزش گذاری انسان بر منظر طبیعی است و تأثیرپذیری این دو منظر از هم انکارناپذیر است. در این پژوهش نقش حفاظت از منظر طبیعی روستا به عنوان شاخصه مکان ساز، در فرایند توسعه روستایی مورد پرسش واقع شده است. روش تحقیق، مطالعه کتابخانه ای در بخش مبانی نظری، بررسی تأثیرگذاری فرایند توسعه بر منظر طبیعی روستاها، از طریق مشاهدات میدانی در سه روستای شهرستان کوهدشت شامل پای آستان، سرخ دم لکی و ابوالوفا و شهر درب گنبد بررسی شده و نوع پژوهش انتقادی است. نتایج بررسی ها نشان داد، به دلیل عدم توجه به مکان و شاخص های مکان ساز در طرح های توسعه، منظر طبیعی و درنهایت نقش مکان سازی آن با دگرگونی مواجه شده و موجب غفلت از نقش فرهنگی عناصر طبیعی در زمینه های مختلفی چون مسکن و ارتباطات، مداخلات بدون برنامه و بی توجه به بستر طبیعی، برهم زنی سه گانه منظر و ... شده است. در این یادداشت سعی شده تا آسیب شناسی وضعیت حاصل از عدم حفاظت از منظر طبیعی به عنوان مؤلفه مکان ساز در روند توسعه روستاهای مذکور مورد بررسی قرار گیرد.