گردشگری فرهنگ

گردشگری فرهنگ

گردشگری فرهنگ دوره اول زمستان 1399 شماره 3

مقالات

۱.

شناسایی جنبه های اجتماعی-فرهنگی زیست شبانه در شهر تهران

کلید واژه ها: زیست شبانه جنبه های اجتماعی - فرهنگی محیط شهری تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 708 تعداد دانلود : 210
زیست شبانه شهری، اگرچه موضوعی است که مدت ها در بحث مدیریت شهری مطرح بوده و تحقیقات متعددی پیرامون آن صورت گرفته است، اما این مفهوم به تازگی و در سال های اخیر، توجه برنامه ریزان و پژوهشگران داخلی را به خود جلب کرده است. این موضوع در ایران، نیازمند جلب توجه محققان به انجام مطالعات عمیق و تحقیقات گسترده جهت آگاهی بخشی بیشتر در ارتباط با پدیده زیست شبانه شهرها از منظر اثرگذاری بر جنبه های مختلف زندگی شهروندان است. لذا این پژوهش به دنبال شناسایی جنبه های اجتماعی- فرهنگی زیست شبانه در شهر تهران از دیدگاه ذی نفعان است. در این پژوهش از مصاحبه استفاده شده و جامعه تحقیق در قالب سه گروه شهروندان، کسبه و کارشناسان تقسیم بندی و مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شد. سپس با استفاده از روش تحلیل تفسیری، متنها مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفت. در پایان، مقوله ها در ذیل متغیرهایی همچون بهره مندان، جنبه های مثبت و منفی، ویژگی ها، جاذبه ها و دافعه های فردی و اجتماعی آشکار شده و مورد تبیین قرار گرفتند. جنبه های مثبت و منفی شناسایی شده و آشکار شد که شهروندان و کسبه نسبت به پدیده زیست شبانه جاذبه ها و دافعه هایی دارند اما در مجموع نسبت به آن خوش بین هستند. همچنین با توجه به ویژگی های جمعیت شناختی، گروه های مختلفی از شرکت کنندگان قابل شناسایی هستند.
۲.

پیامدهای فرهنگی توسعه گردشگری در کشور از دیدگاه خبرگان

کلید واژه ها: گردشگری پیامدهای فرهنگی جوامع محلی سطح ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 621 تعداد دانلود : 751
صنعت گردشگری بر مبنای ارتباطات انسان ها با فرهنگ های متفاوت در بستر مقاصد گردشگری جریان داشته و این ارتباطات گردشگران با فرهنگ های متفاوت، تأثیرات مثبت و منفی متعددی در پی خواهد داشت. بر این اساس هدف پژوهش حاضر شناخت مهمترین اثرات توسعه گردشگری بر فرهنگ مقاصد گردشگری، در سطح جامعه محلی و ملی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و برای جمع آوری اطلاعات از روش میدانی (پرسشنامه) استفاده شده است. جامعه نمونه 50 نفر از خبرگان میان رشته ای در حوزه فرهنگ و گردشگری بوده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و Excel استفاده شده است. یافته ها نشان می دهند توسعه گردشگری پیامدهای فرهنگی مثبت و منفی متعددی بر جامعه مقصد گردشگری در سطح محلی و ملی دارد. تأثیرات مثبت گردشگری در سطح جامعه محلی بر شاخص های احیای سنت ها و مراسم بومی، حفاظت از مکان های تاریخی و باستانی و آشنایی با آداب و رسوم فرهنگ های مختلف است و چنانچه توسعه گردشگری بدون برنامه ریزی دقیق جریان پیدا کند، مخرب بوده و باعث توسعه رفتار تجملی و کالایی شدن فرهنگ در سطح اجتماعات محلی می شود. همچنین توسعه گردشگری در سطح ملی نیز نتایجی از قبیل تقویت غرور ملی و تفاهم فرهنگی با سایر ملل در پی خواهد داشت.
۳.

گردشگری منظر کاخ ایرانی توصیف و تبیین قصرقاجار تهران با رویکرد منظر

نویسنده:

کلید واژه ها: منظر کاخ گردشگری کاخ رویکرد منظر قصر قاجار تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 730 تعداد دانلود : 408
کاخ شاخصه تمدن و قدرت یک حکومت و عنصری اثرگذار بر ساختار شهر و جنبه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ادوار تاریخی است. امروزه گردشگری کاخ نه فقط با هدف مشاهده یک کالبد تاریخی بلکه به عنوان عنصری معنادار از جنبه نمادین تفکرات و باورهای گروه های قدرت صورت می گیرد. عدم توفیق رویکردهای جزءگرایانه برای دست یابی به جوهره اصلی فرهنگ در گردشگری کاخ نیاز به اتخاذ رویکردهای کل نگر برای درک هویت این بنا دارد. هدف از این نوشتار تبیین مفهوم کاخ و بررسی چگونگی گذر از رویکردهای جزءنگر به نگرش های کل نگر در گردشگری کاخ هاست. بدین منظور شیوه تحلیل محتوای کاخ های ایرانی و نمونه موردی قصر قاجار تهران با دو نگرش توصیفی و تبیینی و روش بررسی تحولات تاریخی به کار گرفته شده است. بر اساس یافته های پژوهش، اتخاذ رویکرد منظر در گردشگری به دلیل ماهیت کل نگر و ادارک همه جانبه، سبب خوانش و تبیین هویت کلیت کاخ به مثابه یک متن در بستر شهر می شود. تببین قصر قاجار نیز نشان می دهد که این کاخ به لحاظ کالبدی و کارکردی و معنایی در سطح خرد، میانه و کلان بر ساختارهای اجتماعی، سیاسی، تاریخی و طبیعی شهر اثرگذار بوده و از آن نیز تأثیر می پذیرفته است.
۴.

منظر بومی کرمان با تأکید بر منظر روستایی به عنوان میراثی در خطر

نویسنده:

کلید واژه ها: منظر روستایی منظر کشاورزی زیرساخت مفهومی طرح هادی روستایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 142 تعداد دانلود : 556
امروزه توجه به منظر روستایی به عنوان بستری غنی و متشکل از مؤلفه های شناختی و هویتی اهمیت یافته است. در مطالعه منظر، بازشناسی ماهیت و ارزش های مکانی نقش تعیین کننده ای دارند؛ به ویژه هنگامی که این ارزش ها در معرض خطر تغییرات ساختاری قرار گیرند. منظر روستایی مجموعه ای از زیرساخت های مفهومی است که با کنار هم قرارگرفتن این مؤلفه ها به عنوان اجزای یک سیستم، هویت و فرهنگ روستا را متبلور ساخته و امکان خوانش آن را فراهم می آورد. اما آنچه امروزه به عنوان منظر روستایی پدید آمده است، حاصل نگاه ساده انگارانه و بی توجه به جنبه های چیستی شناسانه روستاست که به تبع آن مغفول ماندن چرایی و ضرورت حفظ روستا را به دنبال داشته است.روستاهای استان کرمان به دلیل تنوع اقلیمی، فرهنگی و هویتی، منظرهای متفاوتی را از جامعه روستایی این استان ارائه می کند که معرف ساختارهای اصیل روستایی هستند. تغییراتی که در ساختار روستاها به ویژه بعد از اقدامات نوسازی و بهسازی پس از زلزله های چند دهه اخیر حاصل شده است، نتیجه ای جز برهم خوردن نظام روستایی در سطوح خرد و کلان دربرنداشته و این مهم را می توان به وضوح در منظر بومی این استان مشاهده کرد. این نوشتار که براساس مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی در سفر پژوهشی به استان کرمان و بازدید از روستاهای آن نگاشته شده، براین فرض استوار است که عوامل متعددی در تغییر منظر روستایی ایفای نقش کرده و روند تحولات را سرعت بخشیده اند. برای بسط موضوع ابتدا به بررسی ابعاد مختلف مفهومی روستا پرداخته و سپس با بازشناسی منظر روستایی و مؤلفه های آن، عوامل تغییر دهنده ساختارهای روستایی بیان خواهد شد.
۵.

منظر آیینی از نگاه گردشگری

کلید واژه ها: منظر آیینی گردشگری منظر گردشگری آیینی اسطوره آیین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 23 تعداد دانلود : 488
بشر همواره برای به رسمیت شناخته شدن اعتقادات و باورهای خود، مفاهیم ذهنی نهفته در آنها را به گونه ای تمثیلی و نمادین و در قالب اعمالی مشخص که «آیین» نامیده می شود بیان کرده است. آیین ها نقش مهمی در بازگویی مؤلفه های فرهنگی جوامع و گروه های فرهنگی داشته و از جاذبه های گردشگری پراهمیت تمدن های کهنی نظیر ایران به شمار می روند. منظر به عنوان یک شکل چندظرفیتی شناخت، امکان آگاهی به ابعاد مهمی از گردشگری آیینی را فراهم آورده و با بازخوانی ریشه ها، قابلیت ها و گونه های مختلف آیین ها افق های جدیدی را در زمینه توسعه گردشگری فراهم می آورد. هدف از نوشتار حاضر بررسی ابعاد مختلف مناظر آیینی و استفاده از قابلیت ها و جاذبه های آن، از طریق اتخاذ رویکرد گردشگری منظر به اماکن و رویدادهای آیینی است که با بررسی نمونه هایی از مناظر آیینی ایران مورد بحث قرار می گیرد.انسان ها در طول تاریخ برای پاسخگویی به نیازهای مادی و معنایی خود دست به آفرینش اسطوره ها و به کارگیری آیین ها زده اند. آیین ها به عنوان شکل عملی باور ها دارای سه وجه کالبدی، معنایی و اجتماعی اند که از برهم نهی سه عامل انسان، محیط انسان ساخت و طبیعت شکل گرفته اند. استمرار باورها و معانی، امکان شناخت مؤلفه های فرهنگی و هویتی و بهبود کیفیت اجتماعی و مشارکتی گردشگری، ازجمله قابلیت های مناظر آیینی در بهبود تجربه گردشگری است. اتخاذ نگاه گردشگری منظر در پرداختن به نقش آیین ها، ارتقای جایگاه گردشگران از نظاره گرانی صرف به کنش گرانی در تعامل و ارتباط با محیط را به دنبال داشته که با پرسش از چیستی و چرایی آیین ها امکان شناخت و دست یابی به معانی و ارزش های فرهنگی مستتر در آنها را فراهم می آورد.
۶.

واکاوی نقش اقامتگا ه های بوم گرد ی د ر حوزه فرهنگ

نویسنده:

کلید واژه ها: گردشگری فرهنگی بوم گردی اقامتگاه بوم گردی اثرات فرهنگی توسعه فرهنگی توسعه پایدار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 705 تعداد دانلود : 383
تمایل روزافزون گرد شگران به کسب تجارب اصیل فرهنگی فرصت های بی نظیری برای صنعت گرد شگری و به طور خاص بوم گرد ی به وجود آورد ه است. رشد بوم گرد ی چالش های جامعه محلی و مد یریت مقاصد را به همراه د اشته است. به طوری که تأمین منافع ذی نفعان و کنترل اثرات فرهنگی را به ضرورتی اجتناب ناپذیر بد ل ساخته تا د ارایی ها و تجلیات فرهنگی مقصد ها حفظ شد ه و توسعه یابند .این تحقیق با هد ف بررسی نقش و اثرات اقامتگا ه های بوم گرد ی د ر حوزه فرهنگ با استفاد ه از رویکرد تحلیل مضمون انجام شد ه است. روش نمونه گیری د ر این پژوهش برای شناسایی و استخراج نظرات خبرگان، هد فمند گلوله برفی است. د اد ه ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و تا رسید ن به اشباع مقوله ها و کسب پایایی اد امه یافت. د ر پایان الگوی اثرگذاری اقامتگاه های بوم گرد ی از بُعد فرهنگی استخراج شد . یافته های تحقیق نشان د اد که اثرگذاری اقامتگاه های بوم گرد ی با آشناسازی و ترویج فرهنگ جوامع میزبان آغاز می شود و با گذار از مراحل، به توسعه پاید ار فرهنگی مقصد می انجامد .اقامتگاه های بوم گرد ی به د لیل اتخاذ رویکرد فرهنگی د ر هد ف گذاری، برنامه ریزی د ر تأسیس و مد یریت فعالیت های گرد شگری، از اثرات فرهنگی مثبت بر جامعه میزبان و مهمانان برخورد ار هستند و اثرات منفی بوم گرد ی را محد ود و مهار می کنند . بنابراین اد اره این نهاد اجتماعی-اقتصاد ی نیاز به شناخت عمیق فرهنگ بومی و برنامه اجرایی منسجم د ارد . همچنین اقامتگاه بوم گرد ی وجه تمایز بارزی با د یگر تأسیسات اقامتی گرد شگری د ارد ، زیرا بر جوامع بومی و مقاصد اثرات مد یریت شد ه ای د ارد . از این رو توسعه کمی آن ها نیازمند رعایت اصول بوم گرد ی، نظارت د قیق و جامع د ولت، تشکل های صنفی و مؤسسین است.