آمایش سرزمین

آمایش سرزمین

آمایش سرزمین دوره 19 پاییز و زمستان 1402 شماره 2 (پیاپی 29) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

رویکرد سرزمینی به توسعه روستایی ایران (مروری سیستماتیک)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه پایدار روستایی توسعه روستایی رویکرد سرزمینی رویکردهای سنتی مرور سیستماتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۶۷
سال های زیادی از تهیه و اجرای طرح های توسعه پایدار روستایی در سطح کشور می گذرد. ولی هنوز در بسیاری از مناطق کشور روستاییان با چالش های متعدد مواجه اند. در این زمینه برنامه ریزان و مجریان حکومتی تلاش کرده اند تا با ارائه رویکردهای جدید از معضلات و مسائل مناطق روستایی کشور بکاهند. بر این اساس، پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن نقد و ارزیابی رویکردهای سنتی مطرح در برنامه ریزی توسعه روستایی کشور رویکرد متفاوتی را به مقوله توسعه روستایی در قالب تحلیل های انتقادی و تطبیقی ارائه دهد. بر این مبنا، بر حسب ماهیت تحقیق، نوع پژوهش توسعه ای و روش آن تحلیلی تفسیری و شیوه گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای و اسنادی است. یافته های پژوهش نشان می دهد کماکان حاکمیت رویکرد بالا به پایین بر مبنای رهیافت برون زا و برنامه ریزی بخشی بر نظام توسعه روستایی ایران غلبه دارد و به همین دلیل توسعه درخور جوامع روستایی در سطح کشور محقق نشده است. نتایج پژوهش مبین آن است که توسعه پایدار روستایی زمانی در سطح کشور تسهیل می شود که خصیصه های رویکرد سرزمینی را در بر داشته باشد. بدین معنی که پیشنهادی فراتر از کشاورزی، مبتنی بر مشارکت همه ذی نفعان، با تأکید بر اهمیت سهم عوامل اجتماعی و نهادهای روستایی و دربرگیرنده مشاغل کشاورزی و غیر کشاورزی با توجه به ارتباط بین بخش های کشاورزی، صنعتی، و خدماتی و مهم تر از همه با دیدگاهی فضایی بر پیوندهای شهری و روستایی منطبق است. بنابراین، فرایند توسعه روستایی کشور از نظر اقتصادی منطقی، از نظر اجتماعی عادلانه، و به لحاظ زیست محیطی مسئولانه خواهد بود.
۲.

مکان یابی کاربری های اداری شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: پدافند غیرعامل شهر اصفهان طراحی معماری مکان یابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۴۵
در کشورهای در حال توسعه همچون ایران که زیرساخت های اداری شهری با چالش هایی روبرو می باشد، ضرورت توجه به پدافند غیرعامل شهری برای کاهش حجم خسارات بیشتر مورد توجه است. تحقیق حاضر در زمره تحقیقات کاربردی با روش توصیفی  تحلیلی و درصدد مکان یابی و طراحی سایت های اداری در شهر اصفهان است. جهت گردآوری اطلاعات از روش های اسنادی و پرسش نامه استفاده شد. بدین منظور 18 شاخص مکان یابی کاربری های اداری شهری در قالب چهار معیار کلی (جمعیتی، عملکردی، کالبدی، سازه ای) انتخاب و با بهره گیری از مدل فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) ضریب اهمیت معیارها و زیرمعیارها مشخص شد. سپس ضرایبِ به دست آمده در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در لایه های اطلاعاتی تأثیر داده شد و با هم پوشانی آن ها پهنه های مستعد جهت ساخت کاربری های اداری شناسایی شد. پس از آن، هر یک از کاربری های هجده گانه با استفاده از روش دلفی و پرسشنامه متخصصان وزن دهی شد. در نهایت، با استفاده از توانمندی های سامانه اطلاعات جغرافیایی Euclidean Distance و Weighted Overlay پراکنش فضایی هر یک از کاربری های خدماتی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد از کل شهر اصفهان 3 درصد مطلوبیت خیلی کم، 9/15 درصد مطلوبیت کم، 4/43 درصد مطلوبیت متوسط، 74/28 درصد مطلوبیت زیاد، و 96/8 درصد مطلوبیت خیلی بالایی دارد و همان طور که مشاهده می شود از جنوب به شمال شهر از میزان مطلوبیت کاسته می شود.
۳.

تحلیل عدالت فضایی کاربری های خدماتی در مناطق شهری با تکنیک ORESTE (مورد مطالعه: مناطق هشت گانه شهر قم)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سرانه عدالت فضایی قم کاربری های خدماتی ORESTE

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۶۰
عدالت فضایی کاربری ها یا به عبارتی دیگر توزیع عادلانه و عاقلانه و متوازن کاربری های شهری  یکی از مسائل مهم برنامه ریزی شهری است. مطالعه حاضر از نظر هدف پژوهشی و از نظر ماهیت تحلیلی است. اطلاعات کتابخانه ای این پژوهش از کتب و مقالات گردآوری شده است. برای تحلیل از شاخص سرانه کاربری های خدماتی بهره گرفته شده که این سرانه ها در نرم افزار GIS محاسبه شده است. جامعه آماری پژوهش نیز مناطق هشت گانه شهر قم اند. این پژوهش تلاش کرده عدالت فضایی کاربری های خدماتی مناطق هشت گانه شهر قم را با تکنیک ORESTE، بر اساس شاخص ها، که سرانه کاربری های خدماتی هستند، تحلیل کند. برای این منظور ابتدا با روش آنتروپی شانون به شاخص ها وزن داده شد که بیشترین وزن به کاربری جهانگردی و کمترین وزن به پارک اختصاص یافت. پس از وزن دهی، تکنیک ORESTE انجام شد که منطقه 7 بیشترین و منطقه 6 کمترین میزان سرانه را کسب کردند. سپس با ضریب پراکندگی، به صورت دو به دو، پراکندگی سرانه کاربری های خدماتی مناطق محاسبه شد که نتایج نشان داد منطقه 2 و 8 از بیشترین و منطقه 5 و 7 از کمترین پراکنش فضایی کاربری های خدماتی برخوردارند. همچنین با ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه همبستگی بین جمعیت هر منطقه با سرانه کاربری های خدماتی محاسبه شد که نتیجه رابطه همبستگی منفی را نشان داد؛ بدین معنی که هر چه جمعیت افزایش پیدا کند میزان سرانه کاربری های خدماتی کاهش پیدا می کند. 
۴.

ارزیابی و پهنه بندی خدمات اکوسیستمی در جنگل های مانگروی حوزه خمیر و قشم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی خدمات اکوسیستمی پهنه بندی جنگل های مانگرو حوزه خمیر و قشم نقشه سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۵۶
با توجه به این که عرضه و تقاضای خدمات اکوسیستمی ممکن است از نظر جغرافیایی مختلف باشد مدیریت این ناهمگنی مکانی مستلزم ارزیابی و پهنه بندی خدمات اکوسیستم در قالب نقشه های مکانی است. در سال های اخیر افزایش رشد جمعیت و توسعه تقاضاهای انسانی با هدف رفاه اقتصادی و اجتماعی باعث افزایش قابل ملاحظه ای در برداشت منابع و خدمات ارزشمند از این رویشگاه های طبیعی و در نتیجه تخریب و نابودی آن ها شده است. بر این اساس در مطالعه حاضر به ارزیابی و پهنه بندی توزیع مکانی خدمات اکوسیستمی در جنگل های مانگروی حوزه خمیر و قشم پرداخته شد. به منظور بررسی خدمات اکوسیستمی در این مطالعه از روش ارزیابی چندمعیاره  شامل شناسایی معیارها، تهیه لایه های مکانی، استانداردسازی و وزن دهی لایه های مکانی، ترکیب لایه ها، پهنه بندی خدمات اکوسیستمی، امتیازدهی و الویت بندی پهنه ها  استفاده شد. خدمات اکوسیستمی در این مطالعه بر اساس طبقه بندی اکوسیستم هزاره و مطابق با خدمات عرضه شده در منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت که شامل دو خدمت عمده فراهمی و فرهنگی است. از خدمات فراهمی موجود می توان به سرشاخه زنی، برداشت عسل، و صید سنتی (مشتا) اشاره کرد و خدمات فرهنگی نیز شامل منابع غیر مادی است که مردم از اکوسیستم پیرامون خود به دست می آورند؛ از جمله الهام بخشی، حس مکان، زیبایی شناسی، آموزشی، ارزش میراث، ارزش های معنوی و مذهبی، و تفرج و طبیعت گردی در منطقه. پس از شناسایی معیارها و ارزیابی خدمات اکوسیستمی به تهیه لایه های مکانی و نقشه سازی خدمات عرضه شده در منطقه اقدام شد. سپس، به ترکیب لایه ها و پهنه بندی خدمات به روش خطی  وزنی پرداخته شد. و در نهایت، با استفاده از طیف لیکرت، هر یک از خدمات امتیازدهی و اولویت بندی شدند. مطابق نتایج در این منطقه، با توجه به ارزش تفرجی بالا، خدمات فرهنگی دارای بیشترین امتیاز بین خدمات موجود هستند. از این رو، بین معیارهای بررسی شده، تفرج و طبیعت گردی به دلیل برخورداری از مناظر بکر، ارزش های زیباشناختی، آموزشی، تفرجی، و غیره دارای تقاضای بیشتری برای گذران اوقات فراغت و گردشگری است. همچنین، در بین خدمات اکوسیستمی فراهمی، صید سنتی (مشتا) در اکثر پهنه های این منطقه در داخل شاخابه ها و خورهای اصلی پراکنده شده است و بیشترین عرضه را در منطقه به خود اختصاص داده است. این خدمت اکوسیستمی بین ساکنان منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است که از دلایل آن می توان به شغل معیشتی و وابستگی اقتصادی مردم محلی به این خدمت اشاره کرد. در نهایت، اولویت بندی توزیع خدمات اکوسیستمی در پهنه های مورد مطالعه نشان داد بیشترین خدمات عرضه شده و با بالاترین اولویت در منطقه مربوط به خدمات فرهنگی است. همچنین در این خدمت بیشترین اولویت به معیار تفرج و طبیعت گردی در طبقه زیاد اختصاص یافته است و سایر خدمات به ترتیب شامل زیبایی شناسی، حس مکان، ارزش میراث، ارزش های معنوی و مذهبی، آموزشی، و الهامات در اولویت های بعدی قرار گرفته اند. بر این اساس مکان هایی که از تراکم بالای رویشگاه های مانگرو برخوردارند دارای عرضه بالایی از خدمات فرهنگی نیز هستند. بنابراین، بررسی پراکنش مکانی خدمات اکوسیستمی از طریق ارزیابی و پهنه بندی این منابع ارزشمند می تواند به برنامه ریزی صحیح و حفاظت از اکوسیستم های طبیعی جهت تأمین نیازهای معیشتی انسان کمک کند.
۵.

شناسایی چالش های گردشگری مناطق روستایی در دوره همه گیری کرونا، با رویکرد آمایش سرزمین (مطالعه موردی: روستای سولقان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آمایش چالش های گردشگری کرونا مناطق روستایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۶۱
پژوهش حاضر با هدف شناسایی چالش های گردشگری مناطق روستایی در دوره همه گیری کرونا، با رویکرد آمایش سرزمین، در روستای سولقان انجام شده است و از لحاظ هدف کاربردی است و با بهره جستن از پارادایم کیفی و روش نظریه اکتشافی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه پژوهش را کارشناسان و متخصصان گردشگری مناطق مختلف روستایی تشکیل داده اند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند ترکیبی 15 نفر از آنان انتخاب شده اند. روش گردآوری اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخان ه ای، پروتکل مصاحبه، و مش اهده مس تقیم صورت گرفت و تا رسیدن به سطح اشباع نظری ادامه یافت. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از کدگذاری انجام شد. داده ه ای جمع آوری ش ده از طری ق تحلی ل محتوای ی واکاوی ش دند. نتایج پژوهش نش ان داد عدم استفاده از ظرفیت های انسانی و طبیعی و فرهنگی روستاها و ناشناخته ماندن و از بین رفتن آن ها، کم رنگ شدن جاذبه های بومی و محلی روستاها، رکود اقتصادی (فقر و بی کاری)، ناکارآمدی فرایند سیاست گذاری و برنامه ریزی، و فقدان حمایت های دولتی و محلی مهم ترین چالش هایی است که در اثر همه گیری کرونا در روستای سولقان ایجاد شده است.
۶.

مکان یابی محل دفن پسماند شهربم با استفاده از مدل سازی تصمیم گیری چندمعیاره در محیط GIS(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تصمیم گیری چندمعیاره شهرستان بم مکان یابی دفن زباله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۵۵
مکان یابی دفن بهداشتی زباله یکی از موضوعات محیط زیستی در شهرها است. اگر طراحی مراکز دفن زباله مناسب نباشد، موجب تهدید سلامتی انسان ها می شود. هدف پژوهش حاضر مکان یابی دفن پسماند با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در شهربم است. این تحقیق از نظرهدف، کاربردی و روش آن توصیفی _تحلیلی است. بر این اساس معیارهای موثر در مکان یابی دفن زباله شهربم شناسایی، آماده سازی، و استانداردسازی شد. سپس با رقومی کردن و وزن دهی هشت لایه بر اساس استانداردهای موجود شامل: توپوگرافی، زمین شناسی، شیب، گسل، آبراهه ها، خطوط ارتباطی، و فاصله از شهر و وارد کردن لایه های یادشده به محیط نرم افزار و تشکیل پایگاه های اطلاعاتی ویژه دفن زباله واجرای مدل های مختلف تصمیم گیری چندمعیاره تحلیلی بر لایه های موجود انجام شد. با توجه به لایه های استفاده شده و نقشه نهایی به دست آمده، منطقه مورد مطالعه در قالب چهار کلاس بسیار مناسب، مناسب، نامناسب، و بسیار نامناسب طبقه بندی شد و مشخص شد در جنوب شرق منطقه بیشترین فضای بهینه دفن پسماند و در شمال غرب شهرستان کمترین فضای بهینه وجود دارد. موضوع مدیریت پسماندها یا فراتر از آن مدیریت چرخه مواد امروزه یکی از محورهای اصلی و بسیار مهم توسعه پایدار است. بنابراین، لازم است زیرساخت های موردنیاز برای مدیریت هرچه بهتر پسماند شهری، که هنوز انجام نشده و نیازمند مدیریت و اعمال صحیح برنامه های اقتصادی درجهت انجام است در دستور کار قرار گیرد.
۷.

ارزیابی آثار تغییرات کاربری اراضی بر خدمات اکوسیستم بر اساس مدل InVEST (مطالعه موردی: استان چهارمحال و بختیاری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: خدمات اکوسیستم تغییر اقلیم کاربری اراضی مدیریت زمین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۶۱
بارزترین نمونه فعالیت های انسان در سرزمین، به دلیل افزایش جمعیت و نیاز به توسعه، تغییرات کاربری اراضی است که منجر به تغییر در تدارک خدمات اکوسیستم می شود. بدین منظور، مطالعه حاضر با هدف ارزیابی کمّی ظرفیت ذخیره کربن و کیفیت زیستگاه و نمایش توزیع فضایی آن ها برای دستیابی به پایداری اجتماعی اکولوژیکی، استفاده پایدار از منابع زمین، و تدوین برنامه ها و سیاست های مناسب در برنامه های آمایشی استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. مدل سازی خدمات اکوسیستمی منتخب با استفاده از مدل های نرم افزار InVEST و ظرفیت ارائه آن ها در طبقات کاربری اراضی با استفاده از آنالیز Zonal Statistics در محیط نرم افزار GIS محاسبه شد. نتایج نشان داد مناطق ذخیره سازی کربن با ارزش بسیار زیاد در مناطق با پوشش جنگلی متمرکز شده اند که ظرفیت جذب کربن قوی دارند و بزرگ ترین مخزن کربن در اکوسیستم ها هستند. به همین ترتیب در این مناطق نیز بالاترین کیفیت زیستگاه مشاهده شد و در مکان هایی که پوشش گیاهی تکه تکه شده و محیط اطراف آن با منابع تهدید انسانی اشغال شده است کیفیت زیستگاه کاهش یافته است. از نظر توزیع فضایی، ذخیره کربن و کیفیت زیستگاه الگوی توزیع فضایی کم  بالا  متوسط از شمال به جنوب را نشان دادند. نقشه های خدمات اکوسیستمی ایجادشده در این مطالعه می تواند در شناسایی مناطق بالقوه عرضه ذخیره سازی کربن و کیفیت زیستگاه مفید باشد و مبنای علمی را برای بحث بیشتر توسط سیاست گذاران درباره برنامه ریزی کاربری زمین در آینده از منظر به حداقل رساندن تغییرات اقلیمی و افزایش تنوع زیستی فراهم کند.
۸.

تحلیل اثر جریانات شبکه در تحولات کالبدی فضایی پیوندهای روستایی- شهری (نمونه موردی: هنزا)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پیوندهای روستا شهری تحلیل شبکه تحولات کالبدی فضایی هنزا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۶۰
پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی است. برای گردآوری اطلاعات و داد ه های مورد نیاز از شیوه های اسنادی و میدانی استفاده شد. همچنین با توجه به هدف تحقیق، از بین خانوارهای روستاهای منتخب، 352 خانوار به عنوان نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین شدند. به طور خاص، در این پژوهش با بهره گیری از نرم افزارهای تحلیل فضایی Gephi و GIS و روش تحلیل شبکه به تحلیل جریان ها و روابط عنوان شده در ناحیه مورد مطالعه پرداخته شد تا از این طریق امکان شکل گیری شبکه منطقه ای مبتنی بر پیوندها و توسعه یکپارچه روستایی  شهری بررسی شود. نتایج نشان دهنده آن است که همبستگی مستقیم بین جریان ها و سطح توسعه یافتگی سکونتگاه های روستایی جهت شکل گیری شبکه منطقه ای وجود دارد. جریانات فضایی، به ویژه جریان اقتصادی و جمعیت، زمینه تعاملات روستایی  شهری را در ناحیه مورد مطالعه فراهم کرده است و در سلسله مراتب شبکه ای سطح اول روستاهای پیرامون در دریافت خدمات تابع کانون شهری هنزا با بالاترین امتیاز در خدمات دهی هستند. در واقع، فقدان برنامه ریزی توسعه فضایی برای نظم دهی به چگونگی روابط و پیوندها و به دنبال آن کم توجهی به نقش روستاهای پیرامونی هنزا موجب شده نتوانیم جریانات و عوامل شکل دهنده و تأثیر گذار بر این پیوندها را طوری هدایت کنیم که زمینه ساز توسعه در کل منطقه باشند.
۹.

تبیین موانع تحقق برنامه ریزی فضایی استراتژیک در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آمایش پایدار فضا ایران برنامه ریزی فضایی استراتژیک مانع اقتصاد سیاسی رانتیر مانع مکانی جغرافیایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۳
برنامه ریزی فضایی استراتژیک به عنوان رویکردی برای غلبه بر چالش های مزمن پیش روی آمایش پایدار فضا یعنی تفرق کالبدی فضایی و تفرق سیاستی برنامه ریزی ارائه شده است. با این حال موانع عمده ای پیش روی تحقق این رویکرد در ایران وجود دارد که متأثر از نظام حکمرانی و برنامه ریزی است. پژوهشگران در پژوهش حاضر با رویکرد اکتشافی و با روش ترکیبی مصاحبه ای و دلفی هدفمند تلاش کرده اند موانع عمده پیش روی تحقق برنامه ریزی فضایی استراتژیک در ایران را شناسایی و تشریح کنند. داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته در قالب روش دلفی هدفمند در دو راند از 25 متخصص گردآوری شد و موانع و مفاهیم وابسته با استفاده از نرم افزار مکس کیودا و ضریب توافقی کندال مورد تأیید و استخراج و تشریح قرار گرفت. نتایج حاصل از 405 کد استخراجی نشان داد چهار مانع عمده پیش روی تحقق برنامه ریزی فضایی استراتژیک در ایران قرار دارند که عبارت اند از: مانع مکانی  جغرافیایی (6 مفهوم تبیین کننده و 26% از کدهای استخراجی)، مانع اقتصاد سیاسی رانتیر (7 مفهوم تبیین کننده و 34% از کدهای استخراجی)، مانع تفرق نهادی (7 مفهوم تبیین کننده و 23% از کدهای استخراجی)، و مانع ساختاری  فضایی (7 مفهوم تبیین کننده و 17% از کدهای استخراجی). پژوهش حاضر اهمیت شناخت و مواجهه صحیح و اقدامات سازنده در برابر چهار مانع یادشده را که منشأ اصلی بروز تفرق کالبدی  فضایی و سیاستی  برنامه ریزی در راه تحقق برنامه ریزی فضایی استراتژیک در ایران است را مورد تأکید قرار می دهد.
۱۰.

واکاوی میزان تحقق الگوی توسعه یکپارچه منطقه ای (مطالعه موردی: استان گیلان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استان گیلان الگوی یکپارچه توسعه منطقه ای گرندد تئوری MAXQDA

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۷۶
از آنجا که جامعیت و یکپارچگی توسعه می تواند نویدبخش بهره مندی کارآمد از پتانسیل های منطقه و بهبود شرایط زندگی باشد، پژوهشگران در پژوهش حاضر به واکاوی الگوی توسعه یکپارچه منطقه ای در سطح استان گیلان پرداختند. در این زمینه بر اساس تئوری زمینه ای نوع پاسخ گویی به این هدف کیفی و بر پایه مطالعات اسنادی و مصاحبه عمیق با 20 نفر از صاحب نظران استانی (شامل خبرگان سیاست گذار، علمی و دانشگاهی، بخش خصوصی و دولتی) بود. سپس با استفاده از نرم افزار MAXQDA به عنوان ابزاری مؤثر در تحلیل داده های کیفی اقدام به استخراج کدهای باز و محوری و در نهایت کدگذاری گزینشی با بهره گیری از پتانسیل های منطقه و نظر نخبگان شد. یافته ها و نتایج حاصل از مقایسه اجزای الگوی مورد نظر نشان می دهد مقولات محوری در بعد اسنادی میدانی در بخش های شرایط علّی، هسته کانونی، راهبردها، و پیامدها به ترتیب شامل موارد عدم هم افزایی و یکپارچگی فرایند و فرآورده، عدم چشم انداز وسیع و برون یابانه از تکامل بلندمدت منطقه، الگوی بخشی نگر با رویکرد حداقلی به مکان و فضای توسعه، دگردیسی سازمان فضایی نظام منطقه ای بوده اند. همچنین در بعد اندیشه ای نظری مهم ترین مقولات در بخش های چهارگانه به ترتیب شامل مواردی چون تأکید بر ساختار و الگوی تصمیم گیری (برنامه ریزی، سیاست گذاری، مدیریت)، یکپارچگی سیاستی  قلمرویی  سازمانی و بخشی، ضرورت تغییر مدیریت اجتماعی و نهادی، و نهایتاً به رسمیت شناختن ارگان های منطقه ای به عنوان بازیگران اصلی در هماهنگی برای اجرا، پیگیری، و بررسی روند توسعه پایدار بوده است. به علاوه ارتباط میان ابعاد انتزاعی و عملیاتی مبین هماهنگی و هم سویی در بخش های علّی و پدیده و عدم هم سویی مستقیم در بخش های راهبرد و پیامد بوده است. بدین منظور پیشنهادهایی چون ضرورت تفکیک گزاره ها و مؤلفه ها به تفکیک بخشی و قلمرویی (پهنه های فضایی)، لزوم بازنویسی و تبیین کدهای پیش تر تکرارشده، بازنگری در تعیین اولویت ها، توجه واقعی به یکپارچگی بین بخش ها و قلمروها و نهادها، و ... مد نظر قرار گرفته است.
۱۱.

بررسی تأثیر گسترش زمین شهری بر فرم فضایی منطقه کلان شهری تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مناطق کلان شهری منطقه کلان شهری تهران تابع تراکم زمین شهری پراکنده غیرمتمرکز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۴۸
مناطق کلان شهری به مثابه شکل جدیدی از شهرنشینی به سرعت در حال گسترش هستند و تحت تأثیر عوامل مختلف الگوهای رشد متفاوتی را به خود گرفته اند. هدف اصلی این مقاله بررسی سیر تحولات فرم منطقه کلان شهری تهران تحت تأثیر گسترش زمین شهری صورت گرفته طی سال های 1365 تا 1395 با استفاده از تابع تراکم زمین شهری است. نتایج این تحقیق نشان می دهد روند گسترش زمین شهری در سال های اخیر فرم منطقه را به سوی الگوی پراکنده و غیرمتمرکز سوق داده است. نتایج بررسی روند گسترش زمین شهری بر فرم منطقه در سطح میانی و خرد نشان می دهد سایر شهرها پیرامون کلان شهر تهران نیز با گذشت زمان گسترده تر و پراکنده تر شده اند. یافته ها نشان می دهد با گذشت زمان تراکم شهری در مناطق پس کرانه شهری و مناطق روستایی و پیرامونی کلان شهر تهران تحت تأثیر امواج گسترش شهری افزایش یافته است. در منطقه کلان شهری تهران، افزایش مرز بین لبه شهری و مناطق پیرامون طی بازه زمانی سی ساله توصیف کننده گسترش وسیع شهری است. در منطقه کلان شهری تهران طی سال های اخیر شیب، تغییرات اراضی بایر، فاصله از نواحی ساخته شده، تغییرات کاربری کشاورزی و فاصله از راه های اصلی بیشترین تأثیر را بر گسترش زمین شهری داشته اند. رشد شتابان و گسترش شهری به شکل پراکنده و غیرمتمرکز در مناطق کلان شهری، بیش از همه، مناطق پیرامونی را تحت تأثیر قرار می دهد و موجب بر هم خوردن نظم فضایی، از بین رفتن اراضی با ارزش طبیعی در پیرامون، افزایش حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی و ادغام نواحی روستایی در فضای شهری می شود.
۱۲.

مکان یابی جایگاه های اسکان موقت پس از زلزله با استفاده از رگرسیون وزن دار جغرافیایی توسعه یافته (منطقه 22 شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسکان موقت الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرات گسسته رگرسیون وزن دار جغرافیایی زلزله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۵۷
پژوهش حاضر با هدف مکان یابی مراکز اسکان موقت پس از بحران زلزله به منظور تأمین نیازمندی های حادثه دیدگان انجام شد. در این تحقیق سعی شد جایگاه های اسکان موقت در منطقه 22 شهر تهران به کمک معیارهای مؤثر شناسایی شوند. داده های مورد نیاز از طریق سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1397 به دست آمد. نوآوری تحقیق حاضر ارائه یک رویکرد ترکیبی جدید جهت تعیین معیارهای مؤثر برای مکان یابی جایگاه های اسکان موقت است. در این زمینه از ترکیب رگرسیون وزن دار جغرافیایی (هسته های گوسین و مکعبی سه گانه) و الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرات گسسته استفاده شد. روش ترکیبی پیشنهادی مناسب برای مسائل رگرسیون مکانی است. زیرا این روش با دو خواص منحصربه فرد داده های مکانی، یعنی خودهمبستگی مکانی و ناایستایی مکانی، سازگار است. بهترین مقدار تابع برازش (1-R2) برای هسته های گوسین و مکعبی سه گانه به ترتیب 04616/0 و 0097/0 به دست آمد که نشان دهنده سازگاری بالای هسته مکعبی سه گانه با معیارهای مؤثر است. بر اساس نقشه های حاصل شده، پارک چیتگر و مجموعه ورزشی آزادی وسیع ترین و مناسب ترین پهنه ها برای احداث جایگاه های اسکان موقت پس از بروز بحران زلزله در منطقه مورد مطالعه هستند. با شناسایی جایگاه های اسکان موقت، سازمان های مربوطه می توانند زیرساخت های اولیه و مناسب را برای این مراکز منتخب فراهم کنند تا در صورت وقوع زلزله نیاز به صرف وقت برای تأمین این خدمات نباشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۹