پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم

پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم

پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال چهارم بهار و تابستان 1392 شماره 1 (پیاپی 8)

مقالات

۱.

تجلی مفاهیم قرآنی در باغ ایرانی با تاکید بر سوره انسان (نمونه موردی: باغ دولت آباد یزد)

کلید واژه ها: سوره انسان بهشت قرآنی نعمت عناصر باغ دولت آباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۴۶
در این مقاله ابتدا با مطالعه با غهای ایرانی بویژه دوره اسلامی و بررسی خصوصیات کلی و فضای کالبدی آن)آب، گیاه و....( به بررسی عناصر باغ پرداخته شده است. سپس با بررسی و جستجو در متن قرآن بویژه سوره انسان و تفاسیر مربوط به آن )تفسیرالمیزان و تفسیر نمونه( عناصر بهشت قرآنی در عناصر باغ دولت آباد بازخوانی گردیده است. این بازخوانی از طریق تحلیل کالبدی- فضایی باغ دولت آباد و انطباق با مفاهیم قرانی صورت پذیرفته است. هدف از این مطالعه استخراج وجوه اشتراک نعمتهای باغ بهشت با عناصر باغ دولت آباد بوده و تکنیک مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات از طریق بازدید، برداشت میدانی و کتابخان ه ای بوده و آنالیز اطلاعات جمع آوری شده بر اساس قیاس آنها از تفاسیر قرآنی بویژه تفسیر المیزان انجام گردیده است. نتایج به دست آمده نشان م یدهد که عناصر موجود در باغ ایرانی در سوره انسان با عنوان نعمتهای بهشت قرآنی یاد شده است که این نعمتها بصورت عینی و ذهنی در هم در کالبد باغ و هم در باور طراح آن استعاراتی مادی و معنوی به جا نهاده است.
۲.

بررسی جایگاه آواها در حرکت بخشی به تصاویر ادبی صحنه های قیامت در قرآن کریم

کلید واژه ها: قرآن کریم قیامت آوا تصویر حرکت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۱۱۳
خصایص صوتی هر زبان اولین بخش ماهیت همه زبا نهای بشری را تشکیل می دهد و چون از نظر زبان شناسان، زبان در اصل صداهایی است که بشر برای انتقال مفاهیم ذهنی خود انتخاب کرده است، لذا مباحث آواشناختی را اولین گام برای تفسیر آن تلقی می کنند. قرآن، معجزه بزرگ الهی، از منظر اصوات، کلمات و ترکیبها بی نظیر است و کوچکترین واحد صوتی، ارزش معنایی والایی دارد و مهمترین ویژگی اسلوبی قرآن این است که آواها تابع معانی و متناسب با اغراض آیات هستند و با توجه به حال و مقام، متنوع می گردند. این مقاله بر آن است تا خاصیت آوایی حروف به کاررفته در آیات قیامت را مورد کنکاش قرار دهد، چرا که در تصویرپردازیهای آیات قیامت، آواهای برخاسته از چیدمان حروف، نقش به سزایی ایفا می کنند و به صدای واقعی پدیده ها و وقایع موجود در قیامت دلالت می نمایند؛ به عنوان مثال زمانیکه از زلزله قیامت و شکسته شدن و فروریختن کو هها سخن گفته می شود، حروفی چون«قاف » و «کاف » کاربرد بیشتری می یابند تا صداهای مهیب این حوادث قابل حس و قابل درک گردد.
۳.

مرتبه بندی معماری متناسب با ساختار وجودی انسان بر اساس آموزه های قرآن و حکمت اسلامی

کلید واژه ها: انسان معماری قرآن مجید حکمت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۳۳
معماری پدید ه ای در ارتباط با انسان است و می بایست متناسب با وی محقّق شود، از این رو پرداختن به موضوع انسان به عنوان معرفت پایه در این دانش، امری انکارناپذیر می نماید. در این خصوص فهم مراتب معماری در ارتباط با مراتب وجودی انسان اهمیت بسیار می یابد. از سویی، از آنجایی که تعریف از انسان و تلقّیات از وی گاه بسیار متفاوت می نمُاید، تفاوت در درک از معماری نیز بسیار طبیعی خواهد بود. از این منظر مقاله حاضر به شناخت ماهیت انسان مبتنی بر آموز ههای قرآ ن مجید و حکمت اسلامی به عنوان نظام معرفتی حاکم بر پژوهش می پردازد و رابطه حاصل این شناخت را در ارتباط با معماری در درجات مختلف مورد بازشناسی قرار می دهد که این امر به مرتبه بندی معماری متناسب با ساختار وجودشناسانه انسان می انجامد. در این مقاله، ساختار وجودی انسان در سه ساحت طبیعت، غریزه و فطرت و در سه مرتبه وجودی جسم، روح و نفس ترسیم می گردد و معماری در تناظر با این ساحات و مراتب، سطح بندی می شود تا به مراتبی نظیر بنا، سرپناه، محیط، فضا و مکان دست یابد.
۴.

جهاد؛ مقوله ای فرهنگی اعتقادی در چارچوب سبک زندگی اسلامی

کلید واژه ها: قرآن کریم جهاد سبک زندگی جنگ نرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۱۵
مقوله «جهاد » به دلیل حساسیت و آثار گسترد ه ای که بر تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی و همچنین نظم نوین جهانی داشته، موضوع تحلیلهای بسیاری قرار گرفته که در نتیجه آن، دیدگا ههای مختلفی تولید و عرضه شده است. برخی آن را به مثابه اقدامی نظامی و همسان با قتال دانسته و برخی دیگر با رویکردی حداقلی، تنها جنبه های تدافعی جهاد را مدنظر قرار داد ه اند. بررسی آیات قرآن کریم و گونه شناسی انواع مختلف جهاد در دین مبین اسلام نشان می دهد که این مفهوم همواره به مثابه راهبردی عام، مطلق و نرم افزاری در راستای تأسیس، تثبیت و تداوم سبک زندگی اسلامی مطرح شده و در این راستا مصادیق متعددی پیدا کرده است. شناسایی گونه های مختلف جهاد در قرآن کریم و راهبردهای مطرح شده ذیل آنها، مؤید این است که هدف خداوند متعال از تبیین این مفهوم، ایجاد تغییر در ماهیت انسان و به تبع آن، تغییر در جها نبینی و ایدئولوژی او به منظور تثبیت حضور افراد و جوامع اسلامی در مسیر هدایت و توحید و در نهایت ترسیم سبک زندگی توحیدی مبتنی بر اصل جهاد بوده است . در این مقاله ابتدا مبانی مفهومی تحقیق تعریف شده و پس از شناسایی گونه های مختلف جهاد در قرآن کریم و تبیین راهبردهای هر کدام، الگوی مطرح جهت نیل به سبک زندگی اسلامی طراحی و ارائه شده است.
۵.

دانشگاه اسلامی و چشم انداز آن از منظر قرآن کریم

کلید واژه ها: چشم انداز دانشگاه دانشگاه اسلامی آینده نگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۸۴
تعیین چشم انداز و طراحی افقهای روشن برای رشد و تعالی، نخستین و پایه ا ی ترین گام در جهت تدوین معماری مطلوب هر سازمان و نهاد است. به رغم تلا شهای فراوان در عرصه دستیابی به جایگاه مطلوب دانشگاه در کشور اسلامی مان و نیز بحث اسلامی سازی این نهاد مقدّس، هنوز به نحو مطلوب به ترسیمِ چشم انداز این نهاد برمبنای آموزه های اسلامی پرداخته نشده است. در مقاله حاضر تلاش شده است با مروری بر سرفصل های مفهو م شناسی چشم انداز و دانشگاه اسلامی ، ویژگی های بارز دانشگاه اسلامی و شاخص های چشم انداز دانشگاه اسلامی به تبیین این موضوع پرداخته شود و با تحلیل و بررسی آیات قرآن کریم، چشم انداز و سیمای شایسته این نهاد ترسیم شود. پژوهش حاضر، دانشگاه اسلامی را نهادی با سه مشخصه ذاتی یا مؤلفه بنیادین هویّت علمی، جهت گیری اسلامی و هویّت دینی، فایده مندی و خدمتگذاری معرفی می کند و با طراحی چشم انداز مطلوب آن، که متشکّل از شاخصهای دانایی، توانایی، نیکویی و زیبایی است، به الگوسازی و ترسیم پیکر و چارچوب اسلام پرداخته است.
۶.

کانون کنترل انسان در قرآن با تاکید بر مفهوم جبر و اختیار

کلید واژه ها: کانون کنترل قرآن کریم جبر و اختیار سبک زندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۲۰
سلامت انسان در تمام حیطه ها به شدت متاثر از سبک زندگی اوست. و از طرفی سبک زندگی و اعمال و رفتار از فرآیندهای ذهنی، روانی و سبک اندیشه انسان نشأت می گیرد و کانون کنترل شخصیت انسان کیی از مواردی است که تأثیر مهمی بر شیوه تفکر و رفتار افراد می گذارد. شواهد پژوهشی نشان می دهد بسیاری از مسائل و مشکلات انسا نها ناشی از اعتقاد به احاطه کنترل بیرونی بر افراد است لیکن تاثیر مثبت کنترل درونی بر افراد به چه میزان است؟ و آیا کنترل بیرونی نقش مثبتی در این زمینه ندارد؟ بررسی مفاهیم قرآنی و به خصوص مفاهیم مرتبط با جبر و اختیار نشان می دهد که گفتمان قرآنی بر نفی اختیار محض و تاثیر محدودی از جبر بیرونی بر افراد است لذا نگرش به کانون کنترل از زاویه دید قرآن کریم، طریقی میان کنترل درونی و بیرونی را نشان می دهد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۳