پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم

پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم

پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال دوم بهار و تابستان 1390 شماره 1 (پیاپی 4)

مقالات

۱.

قصه؛ الگوی روایت تاریخی از منظر قرآن کریم (بازخوانی سوره ی مبارکه یوسف به عنوان بهترین روش تاریخ گویی)

کلید واژه ها: تاریخ روایت تاریخی قرآن کریم سوره یوسف رویکرد قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۷۰
تاریخ یکی از دانش های بشری ا ست و تاریخ نویسی یکی از ابزارهای مهم انتقال تجربیات و فهم زندگی بشر به شمار می رود که از دیرباز بسیاری از افراد و متون، به ثبت و ضبط آن همت گمارده اند. در این میان، کتب ادیان ابراهیمی به طور عام و قرآن کریم، به طور خاص از جمله متونی هستند که مفادی تاریخی را به همراه دارند. از سویی دیگر متون دینی نظیر قرآن، در پی انسان سازی و بیان آمده اند و بیهو دگی و زیاده گویی در آن ها راه ندارد. قرآن کتاب زندگانی و الگوی مسلمانان است و همه علوم در آن نهفته است و برداشتن پرده های ابهام از هر چیزی در لوای آن میسر است. این مقاله با بازخوانی دقیق تر سوره مبارکه یوسف )ع(، به عنوان سوره ای تاریخی از قرآن، در تلاش است تا به ویژگی های الگوی روایت تاریخی از منظر قرآن کریم دست یابد. مقاله ی پیش رو، ابتدا با تبیین نسبت میان روایت داستانی قرآن و روایت تاریخی مرسوم، نگاه مخاطب را به قابلیت الگویابی روایت تاریخی از میان الگوی روایت داستانی قرآن معطوف میدارد. سپس با تحلیل روایت داستانی سوره ی یوسف)ع( به مثاب هی الگویی برای روایت تاریخی، و دسته بندی نتایج به دست آمده، به توصیه هایی مناسب به رهگیری برای رسیدن به روایت مطلوب تاریخی دست می یابد. روشن گری، دارای پیام انسان ساز بودن، توجه به بندگی خدا به عنوان نخ تسبیح روایت تاریخی، توجه به غیب و قدرت الهی، درنظرگرفتن نقش شیطان در تاریخ، پرداختن به شخصیت های تاریخی و ارائه ی الگوها، گذشتن از حواشی روایی، ارجاع مدام به سنن الهی، و روایت منزل به منزل با جانب داری حق با محوریت نقاط عطف روایت بر اساس سیر توحیدی تاریخ از جمله ویژگی های روایات تاریخی قرآن کریم هستند که در این مقاله مورد توجه قرار دارند.
۲.

تامین بهداشت روانی اقتصاد و تقویت آن از منظر آموزه های دینی

کلید واژه ها: بهداشت روانی - اقتصادی فقر اتراف سرقت قرآن حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۸۵
در حالیکه جهان با شتاب توصیف ناپذیری به سوی صنعتی شدن و جهانی عاری از دشواری و سختی و تحولات عمیق فن آوری در حال حرکت است، همچنان موضوع بیماری ها و مشکلات روانی، موضوعی در خور توجه و نه چندان خشنود کننده به حساب می آید. ازجمله بیماری روانی که دامنگیر جوامع گشته، بیماری دهشتناک اقتصادی است. این بیماری روح و روان جوامع را هدف قرار داده و آشفتگی روانی، اقتصادی و پریشان حالی را به دنبال خواهد داشت. قرآن کریم و روایات، در خصوص این موضوعات به لحاظ مبنایی و محتوایی از غنای والایی برخوردار است و نقش بسزایی در کاهش و از بین بردن فشارهای روانی و تقویت یا تامین بهداشت روانی در اجتماع، دارد. اسلام)قرآن وحدیث(، راهکارها و سفارش هایی در این بین دارد که زمینه ساز تقویت روحی و روانی افراد در اجتماع می باشد؛ آن سان که فشارهای روانی اقتصادی مردم را از بین می برد و بهداشت روانی اقتصادی آنان را در این زمینه تقویت و یا تامین می کند. از جمله مطالبی یاد شده در این باره می توان ازعمده ترین بیماریهای روانی اقتصادی، پیامد های آنان در اجتماع و راهکارهای قرآن و حدیث جهت درمان این بیماری نام برد.
۳.

بررسی تطبیقی بافت موقعیت (برون زبانی) از دیدگاه فرث، هایمز و لوئیس با سیاق حالیه

کلید واژه ها: سیاق حالیه بافت برون زبانی موقعیت فرث هایمز لویس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۴۷
توجه به سیاق حالیه با هدف دستیابی به قهمی جامعتر از عبارات قرآن ، شباهت بسیار زیادی به مفهوم بافت برون زبانی موقعیت در زبان شناسی دارد از همین رو نگارنده سعی نموده ، ابعاد مختلف سیاق حالیه با توجه به شباهت هدف یا بافت برون زبانی و موقعیتی یا نظر به دیدگاه های سه زبانشناس مطرح در این زمینه قزث، هایمز، و لوئیس به صورت تطبیقی واکاوی کند .آنچه بیشتر در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته، بررسی تطبیقی سیاق حالیه با مختصاتی است که ممکن ، زمان، مکان،گوینده،مخاطب،مورد اشاره ،مطالب گذشته،تخصیص.
۴.

از خود بیگانگی: مقایسه ای از دیدگاه هگلیان جوان و برخی مفسران قرآن

کلید واژه ها: ازخود بیگانگی هگلیان جوان قرآن اسلام انسان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۵۰
از خود بیگانگى »alienation« یکی از مهم ترین مسائل انسان شناختى است که در رشته هاى گوناگون علوم انسانى ازجمله جامعه شناسى، روان شناسى، فلسفه و حتى روان پزشکی مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه این موضوع در جهان با نام تئوری انتقادی شناخته شده ولی در تعالیم اسلامی نیز از ابعاد مختلفی به آن پرداخته شده است. این واژه با نظریات مارکس در توصیف طبقه کارگر وارد سازمانها شد و اگر چه از آن زمان تا کنون شکلهای متعددی از «از خود بیگانگی » مورد نظر اندیشمندان چپ گرا بوده است ولی اصل موضوع همیشه بوده و به آن توجه ویژه ای شده است. در مقاله حاضر علاوه بر بیان مقدمه ای بر «از خود بیگانگی » به مقایسه بین قرآن و اندیشمندان پیشرو تئوری انتقادی از جمله هگل، مارکس و... پرداخته شده است. در این پژوهش ابتدا با توجه به شباهت این موضوع در اندیشه صاحب نظران مسلمان و اندیشمندان پیرو مکتب هگلیان جوان پرداخته شده است. سپس ضمن بررسی این موضوع از دیدگاه قرآن نگرشهای مختلف با همدیگر مقایسه شده اند. این مقایسه در قسمت نتیجه گیری ارائه شده است.
۵.

ارتباط آموزش قرآن کریم با شادکامی

کلید واژه ها: شادکامی سلامت عمومی ارتباط با قرآن رگرسیون چند مرحله ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷ تعداد دانلود : ۷۲
پژوهش حاضر به بررسی رابطه شرکت درکلاسهای آموزشی تلاوت و تفسیر قرآن کریم با شادکامی پرداخته است. هدفاصلی این پژوهش بررسی این مسئله است. که کدامیک از انواع ارتباط با قرآن )مدت زمان آموزش، نوع دوره آموزشی( پیش بینی کننده بهتری برای شادکامی می باشد. بدین منظور 328 نفر از افراد شرکت کننده در کلاسهای آموزشی قرآن )مرد و زن( شهر رشت ازطریق روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. افراد نمونه پرسشنامه شادکامی آکسفورد 29 گزاره ای (2001 ) و پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی را تکمیل نمودند. اطلاعات به دست آمده با استفادهضریب همبستگی پیرسون، همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چندمرحله ای به روش گام به گام تحلیل شد. نتایج نشان داد که شرکت در دوره های آموزشی قرآن کریم بر اساس زمان دوره رابطه معنی داری با شادکامی دارد. در عین حال شرکت در دوره های آموزش قرآن بر اساس نوع دوره)تلاوت،تفسیر( رابطه معنی داری با شادکامی ندارد.
۶.

علت رویش شجره ای از «یقطین » کنار بدن یونس نبی(ع)

کلید واژه ها: یقطین یونس کدو بن کدوی قلیانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۱۶۴
در این پژوهش معنای دقیقی از واژه یقطین، موقعیت جغرافیایی یونس نبی)ع(، بیماری های عارض شده بر وی و تأثیرات دارویی گیاه یقطین بر این امراض بررسی شده است. کلمه یقطین نام خانواده ای از گیاهان به نام کدوبن است که خواص دارویی قابل توجهی دارد و با توجه به بیماری های عارض شده بر یونسی نبی)ع( که عبارتند از: تحلیل عضلات، ریزش مو و از بین رفتن پوست، تاثیرات آن گیاه بر روی چنین امراضی مورد توجه قرار گرفته است. از میان خانواده این گیاه، کدوی قلیانی بیشترین تأثیر همخوانی را با این امراض دارد. علاوه بر این موقعیت جغرافیایی یونسی نبی)ع(؛ یعنی ساحل یافا در دریای مدیترانه نیز مؤید تاثیرات دارویی همین گیاه است.
۷.

مواجهه با مرگ از دیدگاه قرآن و روانشناسی

کلید واژه ها: قرآن روانشناسی مرگ مردن جهان آخرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۱۶۹
هدف از این تحقیق، بررسی و مقایسه شباهتها و تفاوتهای دو دیدگاه قرآن و روانشناسی درباره شیوه های مواجهه، اهداف درمانی و رویکردهای درمانی– مراقبتی با بیماران در حال مرگ می باشد. مرگ مفهوم پیچیده ای دارد که می تواند با درد و رنج زیادی همراه باشد. مقایسه دیدگاه روانشناسان درباره نحوه مواجهه و مقابله با درد و رنج مرگ، با قرآن کریم که به اعتقاد مسلمان توصیف کننده جامعترین)مائده/ 3( و معتدل ترین)بقره/ 143 ( روش زندگی است که اصول اساسی تمامی ادیان الهی را تایید می نماید)نساء/ 162 (، بسیار قابل توجه خواهد بود. نتایج نشان داد که هر دو دیدگاه بر تمایل انسان به جاودانگی و ترس از مرگ تاکید می کنند و توافق دارند که نوع واکنشهای هیجانی افراد در مواجهه با مرگ و پذیرش آن، بستگی به رفتار، ساختار شخصیتی و توان مقابله ای او با مسائل و مشکلات گذشته در طول زمان حیات دارد. اما مهترین تفاوت این دو دیدگاه در اعتقاد یا عدم اعتقاد به حیات پس از مرگ است که باعث تفاوت در تعریف عملیاتی کیفیت مرگ، اهداف درمانی، و نوع مواجه با مرگ می شود. روانشناسی با تکنیکهای مختلف روانش ناختی و توصیه به کاهش سطح هوشیاری و مراقبتهای تسکینی موقتی، در کاهش درد و رنج بیماران در حال مرگ تلاش می نماید، هرچند در کاهش درد جسمانی موفق بوده اند، اما در کاهش رنج روانشناختی به دلیل نداشتن نظریه هایی برای حیات جاوید، همیشه با مشکل مواجه بوده اند. در مقابل؛ قرآن کریم ضمن موافقت با مراقبتهای تسکینی برای کاهش درد جسمانی، به نظریه پردازی برای حیات جاوید پرداخته است و با وجود آنکه کاهش درد و رنج بیماران را در مقایسه با عظمت جهان آخرت)زمر/ 13 (، از درجه چندم اهمیت برخوردار می داند و هدف اصلی کار با بیماران در حال مرگ را -با توصیه به وصیت و انجام معوقات شرعی- آماده کردن آنها برای سفر آخرت می داند؛ قادر است، در کاهش رنج روانشناختی بهتر از دیدگاههای روانشناسی معاصر که بر اساس اصل لذت گرایی و فرهنگ سکولار بنا شده اند، عمل کند.
۸.

مطالعه تطبیقی وجوه تمایز زبان قرآن و زبان حدیث، با تاکید بر زبانشناسی

نویسنده:

کلید واژه ها: زبان قرآن حدیث عرف عام عرف خاص نقل به الفاظ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۶
زبان قرآن و زبان حدیث از مسائل مهمی محسوب می شوند که عدم توجه به آن ها موجب پدید آمدن کژفهمی در این دو متن مقدس خواهد گردید. در این راستا نکته ای که توجه بدان شایسته به نظر می رسد فهم تمایز و بیان تمایزات این دو زبان است. چرا که عدم توجه به این تمایزات و یکسان انگاشتن زبان این دو متن متفاوت

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۳