حسابداری و بودجه ریزی بخش عمومی

وجود یک سیستم نظارت مالی مناسب، کمک مؤثری به استفاده صحیح از منابع مالی در تحقق برنامه های مصوب و در نهایت حفظ و حراست از بیت المال می کند. در این پژوهش به مطالعه و بررسی چالش ها و تنگناهای نظارت مالی ذیحسابان دستگاه های اجرایی در اجرای مطلوب نظام حسابداری بخش عمومی پرداخته شد تا با شناسایی موانع و چالش های موجود، پیشنهاداتی به منظور بهبود نظارت جهت رسیدن به اهداف نظام حسابداری بخش عمومی ارائه گردد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی، از بُعد شیوه سنجش متغیرها و گردآوری داده ها جزء پژوهش های توصیفی و پیمایشی است. جامعه آماری، کل ذیحسابان دستگاه های اجرایی کشور کارمند وزارت امور اقتصادی و دارایی به تعداد ۷۴۲ نفر می باشند که از بین آنها ۲۶۰ نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. در این روش محقق از ابزار فیش برداری از منابع کتابخانه ای، ابزارهای طراحی شده نظیر چک لیست های تخصصی طراحی شده جهت گرداوری اطلاعات مورد نیاز، مصاحبه و پرسشنامه به طور ترکیبی استفاده کرده است. سپس با استفاده از نرم افزارهایSPSS وAMOS به تجزیه وتحلیل داده ها پرداخته شد. نتایج آماری در خصوص مؤلفه ها و موانع مرتبط با هفت شاخص قانونی، ساختاری، محیطی، اداری، سیاسی، انگیزشی و ویژگی های فردی در قالب 60 سوال و به صورت پرسشنامه طیف لیکرت استخراج گردید. یافته ها نشان دهنده تأثیر معنادار موانع و چالش های قانونی، ساختاری، محیطی، اداری، سیاسی، انگیزشی و ویژگی های فردی نظارت مالی ذیحسابان بر اجرای مطلوب نظام حسابداری بخش عمومی می باشد. در ادامه با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری، ارتباط و هبستگی بین هفت مولفه مذکور بررسی گردید که نتایج حاکی از ارتباط معنادار و هبستگی مثبت بین این هفت چالش را نشان می دهند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر تکنولوژی هوش مصنوعی بر حسابداری پالایشگاه های کشور با تأکید بر پیش بینی مالی، شفافیت حسابداری و تصمیم گیری بهینه در سال 1400 است. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ نوع روش، توصیفی-همبستگی می باشد. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان مدیریت مالی شرکت پالایش گاز فجر جم می باشد که به دلیل محدودیت دسترسی به جامعه آماری با وجود بیماری کووید 19، تعداد 150 نفر با استفاده از فرمول کوکران و با روش نمونه گیری تصادفی به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته دارای 4 بُعد و حاوی 110 گویه بوده است. تحلیل داده ها نیز توسط نرم افزار SPSS نگارش 25 صورت پذیرفت. نتایج پژوهش نشان داد تکنولوژی هوش مصنوعی در پیش بینی مالی، شفافیت حسابداری و تصمیم گیری بهینه شرکت های پالایشگاهی، تأثیر مثبت و معناداری داشته است.

در طول دهه های اخیر، اصلاحات و تغییرات مهمی در بخش مدیریت مالی عمومی به خصوص در زمینه حسابداری بخش عمومی و بودجه ریزی به وقوع پیوسته است. این اصلاحات از قبیل فرابودجه شامل تغییر سیاست ها و رویه های حسابداری عمومی می باشد. در واقع، اصل فرابودجه یک مدل مدیریتی تطبیق پذیر و عمدتاً غیرمتمرکز و همچنین یکی از برجسته ترین نوآوری های مدیریتی قرن بیست و یکم است و در آن شرکت ها برای چیره شدن بر مشکلات ذاتی بودجه بندی سالانه سنتی از آن استفاده می کنند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر توصیف فرآیند تغییرات حسابداری و اصول فرابودجه در بخش عمومی است که به صورت مروری و از طریق بررسی ادبیات موجود انجام شده است. بررسی مطالعات پیشین نشان می دهد، اجرای اصول فرابودجه صرفاً یک نوآوری نمادین نبوده و تغییرات در سطح دولت ها منجر به تغییر ساختارها و سیستم ها در سطح سازمانی و همچنین تصویب این اصل شده است. علاوه بر این، پژوهش حاضر توجه ویژه ای به ایزومورفیسم نهادی و رویکردهای آن داشته و به طور اجمالی به استانداردهای بین المللی حسابداری بخش عمومی و همچنین مزایا و چالش های آن نیز پرداخته است.

نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد (عملیاتی) به عنوان یک نظام مدیریتی برای ارتقای کارایی و اثربخشی مصرف منابع سازمانی مورد توجه جدی دولت ها در سطوح ملی و محلی بوده است. در این نظام اعتبارات بودجه-ای بر مبنای عملکرد واحدهای سازمانی در راستای تولید خروجی ها (محصولات و خدمات) یا همان اهداف کوتاه-مدت و یا دستیابی به پیامدها و یا همان اهداف بلند مدت، تخصیص می یابد و بدین ترتیب سازمان به سمت افزایش شفافیت در نحوه مصرف منابع برای انجام فعالیت ها، تولید خروجی ها و دستیابی به اهداف و استراتژی ها و نیز پاسخگویی بیشتر سوق می یابد. روش پژوهش حاضر، کمی از نوع فراتحلیل است. جامعه آماری پژوهش، شامل 71 مقاله درون مرزی است که تعداد 20 مقاله با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند به عنوان نمونه وارد فرایند فراتحلیل شدند. پایایی شناسایی از طریق توافق داوران در انتخاب مقاله ها و طبقه بندی آنها، پایایی شناسه گذاری از طریق توافق داورها در مورد استفاده از مفاهیم خاص برای شناسه گذاری متغیرها و پایایی سطح معناداری و اندازه اثر از طریق توافق در محاسبات اندازه اثر در بین دو فراتحلیل گر به دست آمد. یافته های پژوهش نشان داد متغیرهای فنی و فرایندی، محیطی و انسانی، مهمترین عوامل عدم استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دستگاه های دولتی کشور بودند. از میان 3 متغیر و 41 اندازه اثر، (اندازه های اثر بین 1/0-3/0، 3/0-5/0 و بالاتر از 5/0 بودند و به ترتیب کم، متوسط و زیاد فرض شد)، سهم عوامل فنی و فرایندی با میانگین اندازه اثر 58/0 برای استقرار بودجه ریزی عملیاتی پررنگ تر است. عوامل محیطی با میانگین اندازه اثر 53/0، عوامل انسانی با میانگین اندازه اثر 51/0 به ترتیب اولویت دوم و سوم را تشکیل می دهند.

همه گیری مستمر کووید-19 فشار قابل توجهی بر دولت ها، از نظر مالی و حفظ ارائه مؤثر خدمات عمومی وارد کرده است. تجربه انگلستان در ارتباط با صورت های مالی تلفیقی دولت (WGA) نشان می دهد که اولاً، اگرچه این ابزار نوشداروی تمامی مشکلات نیست، اما WGA دارایی ها و بدهی هایی را برجسته نموده (مانند بدهی های بازنشستگی آینده، ادعاهای سهل انگاری بالینی و تعهدات مشارکت عمومی - خصوصی) که در حال حاضر تحت پوشش اصول حسابداری دولتی قرار ندارند. ثانیاً شواهدی وجود دارد که نشان می دهد WGA به برنامه ریزی کمک می کند، تصمیم گیری در مورد استفاده از دارایی ها را تسهیل می کند، شفافیت مالی بخش عمومی را افزایش می دهد و به گفتگوها در مورد مدیریت ریسک بلندمدت و سیاست های مالی کمک می کند. انتهای سال 2021 زمانی است که 10 سال از انتشار اولین صورت های مالی تلفیقی دولتی در انگلستان می گذرد که نشان دهنده اولین مجموعه صورت های مالی حسابرسی شده است که مطابق با استانداردهای بین المللی حسابداری برای بخش عمومی انگلستان تهیه شده است. با توجه به اینکه دولت ها در سراسر جهان منابع قابل توجهی را برای نوسازی شیوه ها و سیستم های گزارشگری مالی خود سرمایه گذاری می کنند، باید این مسئله را در نظر بگیریم که آیا این تغییرات با افزایش ارزش پولی همراه خواهند بود و اینکه آیا منتج به منافع ملموسی خواهند شد یا خیر. به دلیل نیاز به تحقیقات بیشتر برای پی بردن به مزایای عملی اصلاحات حسابداری بخش عمومی، مقاله حاضر به بررسی سودمندی WGA در کشوری مانند انگلستان می پردازد و محدودیت ها و چالش های پیش رو را بیان می کند. با توجه به افزایش تعهدات آینده و افزایش سطح بدهی، این مقاله توضیح می دهد که چگونه اطلاعات WGA می تواند به تصمیم گیری دولت ها کمک کند.

هدف اصلی این مقاله ارائه چالش های اساسی گذار به حسابداری تعهدی و اصلاحات حسابداری بخش عمومی در این زمینه است. توسعه مهارت های تخصصی و آموزش ازجمله اجزای اساسی این بحث می-باشد. از طرف دیگر مؤسسات آموزشی به عنوان بدنه دانش، نقشی اساسی در درک مفاهیم حسابداری بخش عمومی بازی می کنند. پژوهش حاضر بر اساس بررسی اسناد و گزارش های منتشره توسط نهادهای بین المللی مانند صندوق بین المللی پول، انجمن های حرفه ای مانند ACCA، استانداردگذاران مانند IPSASB و تجارب برخی کشورها در مدیریت مالی بخش عمومی، پیشنهاداتی به منظور بررسی و رفع برخی چالش ها ارائه می نماید. یافته های این مقاله ممکن است برای همه ذینفعان حسابداری بخش عمومی مفید باشد تا ارزش ایجاد یک بدنه دانش قوی در خصوص حسابداری بخش عمومی را درک کنند و به ویژه برای مؤسسات آموزشی، تدوین کنندگان استانداردها و نهادهای حرفه ای حسابداری تا نقش خود را در مکانیزم های حمایتی از اصلاحات مدیریت مالی عمومی بپذیرند.