پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت

هدف اصلی این مقاله، بررسی فاصله گرفتن نظام های آموزشی از هدف تعالی خویشتن و خودمختاری از دیدگاه فوکو می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش تحلیل مفهومی و استنتاجی بهره گرفته شد. بنابر نتایج به دست آمده، مهم ترین تمایزهای خویشتن اصیل با خویشتن کاذب در حال تحول و انعطاف است. درحالی که خویشتن اصیل، همواره پروژه ای در حال تکامل و ناقص است، خویشتن کاذب، امری تمام شده و صلب است. همچنین خویشتن اصیل، نسبتی فعال با شبکه های قدرت دارد. علاوه بر این، نوع آگاهی گفتمانی خویشتن اصیل می تواند او را فراتر از حدود دانشی- فرهنگی زمانش ببرد. الزامات دستیابی به این خویشتن اصیل در فعالیت های تربیتی شامل مواردی مانند مسئله آفرینی و نقد ساخت شکنانه مداوم، توجه به احساسات فردی، آگاهی های گفتمانی و حقیقت طلبی و حقیقت گویی است. لذا، دست اندرکاران و ذی نفعان تربیت می بایست هسته های مقاومت خویش را در برابر ارزیابی های بیرونی و نظام های هنجارساز شکل دهند تا از استحاله خویشتن اصیل به خود کاذب جلوگیری کنند.

هدف اصلی این مقاله، معرفی نظریه بار شناختی در یادگیری چندرسانه ای، مروری بر سیر تحول تاریخی و نقدی بر چارچوب نظری آن می باشد. یافته های به دست آمده حاکی از آن است که نظریه بار شناختی به عنوان یکی از تأثیرگذارترین نظریه ها در طراحی محیط های یادگیری چندرسانه ای شامل سه مرحله تحولی بار شناختی بیرونی در حل مسئله، بار شناختی درونی و فرضیه مجموع اولیه و نیز بار شناختی مطلوب و فرضیه مجموع ثانویه را پشت سر گذاشته است. همچنین، با نقدی بر چارچوب نظریه بار شناختی بیان شد که بار شناختی مطلوب به اندازه مفاهیم بار درونی و بیرونی، نقش تبیین و پیش بینی کنندگی در نظریه بار شناختی ندارد. بنابراین، یک چارچوب دووجهی شامل بارهای شناختی درونی و بیرونی می تواند علاوه بر شفاف و ساده سازی چارچوب این نظریه، از گسترش بی رویه مرزهای آن و نیز از توسعه نابجای ابزارهای اندازه گیری و انواع سه گانه بار شناختی جلوگیری نماید.

هدف اصلی این مقاله، شناسایی آسیب های مطالعات تطبیقی در رشته فلسفه تعلیم و تربیت به ویژه با معرفی نمونه هایی در داخل كشور می باشد. برای دستیابی به این هدف، از روش پژوهش تحلیلی (مفهومی، اسنادی و تطبیقی) بهره گرفته شد. یافته ها حاکی از آن است که آسیب های این مطالعات را می توان در سه دسته شامل آسیب های معطوف به ماهیت، پژوهشگر و زمینه تطبیق تقسیم بندی کرد. آسیب های معطوف به ماهیت تطبیق شامل ناآشنایی با رویكردها و روش های پژوهش تطبیقی، ناآشنایی با زبان، و ناآشنایی با منابع، آسیب های معطوف به پژوهشگر تطبیقی شامل شتاب زدگی، ساده سازی، تعصب ورزی و آسیب های معطوف به زمینه تطبیق شامل بی توجهی به زمان و مكان، و بی توجهی به فرهنگ می باشند. در بخش پایانی، پرسش هایی كه ممكن است پژوهشگر تطبیقی در مواجهه با این آسیب ها مطرح كند، در قالب بحث بیان و پاسخ هر كدام ارائه شده است.

هدف اصلی این مقاله، تحلیل یکی از مؤلفه های مدیریت کلاس، نشانه «سکوت» و بررسی آثار آن در مدیریتکلاس می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش کیفی تحلیل نشانه شناختی سوسور برای ادراک پیام صریح و واکاوی معانی نهفته، بهره گرفته شد. اعتبار داده ها، با استفاده از روشبینامتنی، برخود متن و تفسیرهای مستخرج از متن، استوار است. نتایج این مقاله در بخش نظری، منجر به طراحی مدل دوتایی «خودخواسته- تحمیلی» و «بار مثبت- منفی» از سکوت شد. در بخش عملی، بر اساس زیست نگاری کلاس، کدهای معنایی سکوت، استخراج و رمزگشایی شد. دال و مدلول ها مطالعه، بازشناسانی، طبقه بندی درونی و تفسیر شدند. درنتیجه، مدل دوتایی «سلبی- ایجابی» و «عدم شایستگی- لجوجانه » طراحی شد. یافته های به دست آمده حاکی از آن است که پرتکرارترین سکوت در کلاس ها از نوع «عدم شایستگی»، یا «سکوت خالی» که همان فریاد بلند و واقعیت تلخ ساعتهای هدررفته زیادی در کلاس ها است و هیچ ماحصل آموزشی یا تربیتی ندارد. مسئولین، صاحب نظران و معلمان می توانند بامطالعه نظری، پژوهش حین عمل و تأمل، پیام سکوت را دریافت کرده، با آموزش و انتقال معنی، قدرت پیش بینی پذیری برای اداره کلاس درس را افزایش دهند. دسته دیگری از سکوت که اهداف «نامعلومی» داشت نیز شناسایی شد.

هدف اصلی این مقاله، تبیین گفتگومحوری در رویکرد مقاومت به تربیت انتقادی با تأکید بر دیدگاه های ژیرو می باشد. برای دستیابی به این هدف، با استفاده از روش تحلیلی به بررسی آثار ژیرو و دیدگاه های او در خصوص تربیت، مدرسه، دانش و ایدئولوژی پرداخته شد. نتایج به دست آمده نشان داد گفتگو، محور تربیت انتقادی و زمینه ساز تحقق هدف رهایی بخشی است و با مفاهیم دموکراسی، تضاد و نقد ایدئولوژی پیوند عمیقی دارد. همچنین، متأثر از نگاهی است که نسبت به انسان، فرهنگ (طبقه اجتماعی و اقتصادی)، دانش، ایدئولوژی و روابط آنها با یکدیگر دارد. علاوه براین، با وجود مطلوبیت در روایت بومی از گفتگومحوری براساس مبانی نظری سند تحول بنیادین آموزش وپرورش ایران، تحقق آن در بافت فعلی نظام آموزشی ایران با چالش های اساسی همراه است.

هدف اصلی این مقاله، بررسی ارتباط بین مراحل سه گانه تکامل اخلاق هگلی یعنی حق انتزاعی، اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی با سه گانه خانواده، جامعه و دولت در فرایند دیالکتیک آگاهی هگل می باشد. در این نوشتار نقش دیالکتیک آگاهی در زمینه های رشد و نمو اخلاقی فرد (خانواده، جامعه مدنی و دولت) در فرایندی منظم از تربیت اخلاقی و در ارتباط با یکدیگر موردبررسی قرار گرفت. برای دستیابی به این هدف از شیوه توصیفی – تحلیلی بهره گرفته شد. لذا با بررسی متون هگلی، به ارتباط بین نظام اخلاقی او با دیالکتیک آگاهی پرداخته شد و سرانجام استنباطی از آرا تربیت اخلاقی هگل ارائه شد. یافته ها حاکی از آن است که نظام تربیت اخلاقی هگل مبتنی بر زمینه های سه گانه خانواده، جامعه و دولت می باشد که هر یک از آن ها ارتباط تنگاتنگی با مراحل سه گانه دیالکتیک آگاهی او دارند. بر این اساس یک الگوی پیش فرض از تربیت اخلاقی هگل ترسیم شد که می کوشد ارتباط بین سه گانه هایی که در تکامل حیات اخلاقی فرد دخیل هستند را مشخص کند. بیلدونگ نخستین گام این الگو، زیربنایی به نام خانواده دارد که در آن تربیت فردی بر مبنای اخلاق انتزاعی شکل می گیرد. مرحله دوم، جامعه مدنی نام دارد که در آن بر تربیت اجتماعی فرد تاکید می شود. سرانجام، از ترکیب این دو گام، مرحله نهایی الگوی تربیت اخلاقی هگل یعنی «رفع و ارتقا» شکل می گیرد. این گام در زیر مجموعه ای به نام «دولت» حاصل می شود که در حقیقت مظهر اصلی حیات اخلاقی هگل را نشان می دهد.

هدف اصلی این مقاله، بررسی و نقد چالش های نظری در باب امکان تربیت دینی (بی معنایی دانش تربیت دینی، تلقینی بودن تربیت دینی و عدم امكان فهم مستقل گزاره های دینی) می باشد. نتایج به دست آمده نشان داد که «دانش تربیت دینی» معنادار است؛ زیرا دانش تربیت دینی نمی تواند کاملاً مستقل و بریده از فرهنگ و دین حاکم بر جامعه باشد. تربیت دینی درصورت لزوم تلقینی نیست و تلقینی بودن یا نبودن آن وابسته به روش مورداستفاده در تربیت دینی است. امکان فهم مستقل گزاره های دینی نیز وجود دارد؛ زیرا دین صورت دانشی مستقل و متمایزی نیست و چنانچه فرض کنیم که دین، صورت دانشی مستقل و متمایزی است، بازهم امکان فهم مستقل گزاره های دینی وجود دارد. با این توضیح که فهم یک صورت دانشی مستقل، مستلزم فهم (نه پذیرش و باور) برخی گزاره های پایه ای آن است.