زهره مشکی باف مقدم

آموزش مشارکت اجتماعی و پژوهش درباره نقش گروه در تقویت تعاملات انسانی و فرایندهای یاددهی- یادگیری در مدیریت کلاس از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از این مطالعه، بررسی و بهبود وضع موجود از طریق مطالعه عملکرد معلمان در نحوه تشکیل گروه در مدیریت کلاس است. این مطالعه «گذشته نگر» مبتنی بر حقایق طبیعی زندگی زیسته معلمین و شاگردانشان در داخل کلاس، طی سال های 1393 تا 1398 در نواحی هفت گانه شهر مشهد انجام شد. رویکرد پژوهش «کیفی»، به روش «اسنادی – تحلیلی» و در آن از تکنیک «تحلیل مضمون» استفاده شد. نتایج بخشی از مبانی نظری این مطالعه، موید اثبات مزایای استفاده از گروه، تعاون و همکاری در تقویت روحیه مشارکتی و افزایش فرایندهای یادگیری است، اما شواهد میدانی در فضای داخل کلاس های شهر مشهد همسو با نتایج بخش دیگری از مطالعات نظری نشان می دهد که به جز موارد کمیاب، معلم و شاگردان در تعداد زیادی از کلاس ها از مزایای گروه بندی، بهره زیادی نمی برند.  در همین راستا، انواع شکل های گروه بندی شناسایی و در نهایت توصیه هایی برای مسئولین، معلمین و پژوهشگران آتی ارائه شد. نوآوری این پژوهش در شیوه استفاده از داده های آن است که هیچ تحقیق مشابه در این وسعت داده اطلاعاتی، از کلاس های حقیقی درباره این موضوع، انجام نشده است.

مقدمه: معلمین برای مدیریت کلاس ، با مشکلات و چالش های فراوانی در زمینه نیازهای منحصر بفرد و متنوع آموزشی، رفتاری و عاطفی خود و فراگیران مواجه اند. این مطالعه با هدف شناسایی این چالش ها و گفتمان سازی برای مداخله، به پیکره بندی مولفه های اثرگذار بر مدیریت کلاس پرداخته است. روش کار: پژوهش حاضر از نظر هدف توسعه ای و کاربردی است و در راستای اجرای یک فراترکیب کیفی، از روش تحلیل مضمون و تحلیل اسنادی بهره گرفته شد. واحد تحلیل، «متن منسجم» با کلیدواژه «مدیریت کلاس» که داوری شده باشد (شامل( 7 رساله دکتری، 2 پایان نامه ارشد،33 مقاله و 200 چکیده مقاله انگلیسی و 20 مقاله فارسی) و واحد معنا، «واژه و یا عبارت های مرتبط» با مدیریت کلاس بود. «مضامین پایه» تعریف و ساده سازی شد، طبقه بندی کدها، منجر به تلخیص و شکل گیری «مضامین سازمان دهنده» به عنوان «زیرعامل» و در انتها با فشرده سازی، «مضامین فراگیر» به عنوان «عوامل» شکل گرفتند. عناصری که در مجمع تخصصی با حضور 18 خبره حوزه تعلیم و تربیت کشور، CVR آن ها، نمره ای بالاتر از 49٪ را کسب کردند روایی محتواییشان تایید شد. نتایج: بررسی واحدهای تحلیل، منجر به احصا 2000 کد معنایی اولیه و در ادامه، شناسایی 12 عامل درهم تنییده، شامل؛ «فلسفه»، «برنامه درسی»، «تعاملات انسانی»، «اصول مدیریتی»، «سبک معلم»، «نقش معلم»، «برنامه ریزی آموزشی»، «انگیزه»، «دانش موردنیاز معلمی»، «توسعه حرفه ای»، «ویژگی های معلمی» و «رویکردهای یادگیری»، در بستر "بافت و زمینه" و زیرعامل های آن ها، شد. نتیجه گیری: برای مدیریت بهینه کلاس با هدف آگاه سازی، حساس سازی و توانمندسازی معلم، بایستی به ارتباط و هماهنگی بین اجزا، ترکیب و همنشینی مولفه ها با خصلت کل گرایی توجه گردد.

کارورزی حلقه پیوند همه چیز در تربیت معلم و اقدام پژوهی ابزاری برای تفکر و بهبود حین عمل است. کلاس درس خط مقدم جبهه تعلیم و تربیت است و تحقق رسالت آموزش توسط معلم باوجود مدیریت کلاسی مطلوب امکان پذیر است. این پژوهش در کارورزی، به روش اقدام پژوهی، باهدف بررسی و بهبود مدیریت کلاس برای رسیدن به اهداف یاددهی-یادگیری انجام شد. کارورز دانشگاه فرهنگیان، (تسهیل کننده درجه دوم) مشاهدات 20 جلسه کارورزی شامل 80 ساعت تعامل و ارتباط معلم و شاگردان در کلاس دوم ابتدایی، در محیط حقیقی و مجازی را به صورت دقیق و نکته سنج و با رعایت حقوق و محرمانه بودن اطلاعات که منجر به ترسیم نیم رخ کلاس شد را روایت کرد. این پژوهش شامل زنجیره ای از چرخه مارپیچی شناسایی و تبیین مسئله، برنامه ریزی و طراحی فعالیت ها، عمل، مشاهده، تفکر و بازطراحی مجدد به قصد حل مسئله انجام شد. یافته ها نشان داد، در فضای حقیقی و مجازی با اجرای روش ها و راهکارها ی متناسب، می توان کلاس را به نحو مطلوب مدیریت کرد.

هدف اصلی این مقاله، تحلیل یکی از مؤلفه های مدیریت کلاس، نشانه «سکوت» و بررسی آثار آن در مدیریتکلاس می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش کیفی تحلیل نشانه شناختی سوسور برای ادراک پیام صریح و واکاوی معانی نهفته، بهره گرفته شد. اعتبار داده ها، با استفاده از روشبینامتنی، برخود متن و تفسیرهای مستخرج از متن، استوار است. نتایج این مقاله در بخش نظری، منجر به طراحی مدل دوتایی «خودخواسته- تحمیلی» و «بار مثبت- منفی» از سکوت شد. در بخش عملی، بر اساس زیست نگاری کلاس، کدهای معنایی سکوت، استخراج و رمزگشایی شد. دال و مدلول ها مطالعه، بازشناسانی، طبقه بندی درونی و تفسیر شدند. درنتیجه، مدل دوتایی «سلبی- ایجابی» و «عدم شایستگی- لجوجانه » طراحی شد. یافته های به دست آمده حاکی از آن است که پرتکرارترین سکوت در کلاس ها از نوع «عدم شایستگی»، یا «سکوت خالی» که همان فریاد بلند و واقعیت تلخ ساعتهای هدررفته زیادی در کلاس ها است و هیچ ماحصل آموزشی یا تربیتی ندارد. مسئولین، صاحب نظران و معلمان می توانند بامطالعه نظری، پژوهش حین عمل و تأمل، پیام سکوت را دریافت کرده، با آموزش و انتقال معنی، قدرت پیش بینی پذیری برای اداره کلاس درس را افزایش دهند. دسته دیگری از سکوت که اهداف «نامعلومی» داشت نیز شناسایی شد.