پژوهشنامه تاریخ

مشروعیت در اصطلاح سیاسی به معنای پذیرش و فرمانبرداری آگاهانه و داوطلبانه مردم از نظام سیاسیو قدرت حاکم است. همه انواع نظام های سیاسی، نیاز به مشروعیت دارند؛ تا از یک سو ثابت نمایند که سلطه و حاکمیت ایشان بر حق و درست است و از سوی دیگر با آگاه نمودن زیر دستان از حقانیت خود، موجبات اطاعت سیاسی آنان را فراهم آورند. هر حاکمیتی در چارچوب شرایط عصر خود و با توجه به مذهب، فرهنگ، خلقیات وپیشینه جامعه، اصول خاصی را به عنوان مبنای مشروعیت ارائه می کند. مساله مهم در اینجا توان تلفیق این اصول باشرایط مختلف است. یکی از ابزارهایی که حکومت ها برای اعتبار بخشی به حاکمیت خود استفاده می نمودند، بهره گیری از اندیشه ها و عقاید سیاسی ایرانی در مورد جایگاه والای حکومت و لزوم اطاعت از حاکم بود. تیموریان(912- 771ق.) در جهت کسب مشروعیت به این اصل مهم توجه داشتند. این مقاله بر آن است تا مشروعیت حاکمیت تیموریان را بر مبنای اندیشه های ایرانی و در قالب عناوینی همچون؛ حقّ الهی حکومت، فرهمندی، تأیید الهی، تأثیر پذیری از آداب ملکداری پادشاهان ایرانی و... به روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس اطلاعات کتابخانه ای بررسی نماید.

جهانی شدن امری اجتناب ناپذیر است که همه جنبه های زندگی بشر اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را دربر گرفته است و از این رو برخی کشورها را با مشکلات جدی مواجه کرده است. جهانی شدن نقش مرزهای جغرافیایی را در تصمیم گیری های کلان و فعالیت های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی انسان ها کاهش داده و منافع تک تک افراد و کشورها، بیش از همیشه با منافع تمامی مردم و کشورهای جهان مشترک گردیده است. لذا این تاثیرات به ایفای نقش بازیگری ایران و نخبگان سیاسی جمهوری اسلامی ایران و سیستم کلان مدیریتی کشور بستگی دارد. در این راستا همواره متولیان سیاستگذاری های کلان کشور در تکاپو بوده اند تا میان هم گرایی با فرهنگ جهانی از یک سو، حفظ فرهنگ اصیل و غنی ایرانی- اسلامی از سویی، به نقطه تعادل برسند. با این اعتقاد که هویت ها و فرهنگ های غنی و قدرتمند نظیر فرهنگ ایرانی که از استمرار و دوام گروه های مختلف قومی شکل گرفته و به طور مسالمت آمیز در طول تاریخ در داد و ستد با فرهنگ های گوناگون بوده است، به راحتی در مواجه با جهانی شدن چه به مثابه پروژه و پروسه نه تنها مستحیل نشده بلکه شکوفاتر می شوند. بنابراین با فرض تعامل و پیوستگی فرهنگ ایرانی با فرهنگ جهانی، شناخت ظرفیت ها و قابلیت های فرهنگی و تمدنی ایران اسلامی در عصر کنونی و در تعامل با آن نقش بسزایی خواهد داشت، درغیر این صورت به حذف فرصت ها و تهدیدی جدی برای هویت و امنیت ملی بدل خواهد شد.

ارداویرافنامه یک متن پهلوی است، که در دوره ساسانی حدود 1400 تا 1700 سال قبل نگاشته شده است ، این کتاب شرح معراج موبدی به نام ارداویراف می باشد که با خوردن می و منگ به جهان روحانی می رود و شرح سفرش را دبیری کتابت می کند ، این اثر احتمالا در عصر انوشیروان به زبان پهلوی نگارش یافته و جزو کتب دینی زرتشتیان به شمار می رفته است ، در این مقاله نهاد خانواده در ارداویرافنامه از نگاهی آماری مورد بررسی قرار گرفته است ، هدف از این تحقیق آن است که دیدگاه جامع و روشنی درباره این نهاد به دست آید تا در سایه آن، دیدگاه روشنتری درباره نهاد خانواده در دوره ساسانی و زرتشتیان آن دوره که معاصر با زمان نوشتار کتاب هستند حاصل شود. نتیجه ای که از این تحقیق گرفته شده است این است که نهاد خانواده در ارداویرافنامه مطابق مطالب مندرج در کتاب کاملا منطبق و همسو با نهاد خانواده در دوره ساسانی است و این نشان میدهد که کتاب ارداویرافنامه می تواند به عنوان یک منبع معتبر جهت معرفی دوره ساسانی مورد استفاده محققین قرار گیرد. ، شیوه تحقیق در این مقاله اسنادی کتابخانه ای و ابزار کار فیش برداری می باشد.

در اواخرحکومت صفویه تولید و تجارت ابریشم، کاهش چشمگیری یافت. اما در منطقه گیلان به عنوان مرکز مهم تولید ابریشم از همان ابتدای حکومت، عواملی وجود داشت و یا به مرور زمان شکل گرفت که سبب ساز کاهش وحتی نابودی تولید این محصول در این منطقه مهم شد. در پژوهش حاضر، با توجه به ساختار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی گیلان و از طرفی عملکرد نمایندگان صفوی، سعی می شود این عوامل را بررسی کنیم. ابتدا عوامل داخلی، مانند شورشها وجنبش ها، فشارهای مالیاتی، خاصه سازی گیلان، انتقال مرکزگیلان از لاهیجان (بیه-پیش) به عنوان اصلی ترین تولیدکننده ابریشم، به رشت (بیه پس)، بیمارهای کرم ابریشم وندانستن روش صحیح نگهداری تلمبارها و بلایای طبیعی و پس از آن عوامل خارجی، نظیر: بحران فروش ابریشم، که باعث شد ضرب مسکوکات رایج (طلا و نقره) و تجارت خارجی کاهش یابد، و هجوم مکرر عثمانی، قزاقها وافغانها را بررسی و تحلیل می کنیم. روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و با استناد به متون تاریخی است. یافته ی عمده تحقیق نشان می دهد که اگرچه، هجوم افغان ها اصلی ترین دلیل سقوط دولت صفوی بوده، امّا عوامل مذکور که تولید ابریشم گیلان راکاهش داد درسقوط و از بین رفتن دولتپراقتدار صفوی تأثیرگذار بودهاست

تاریخ معاصر افغانستان به علت ریشه دار بودن سنت های قبیله ای، کمتر شاهد تغییر و تحول در نظم موجود سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده است. با این وجود مقاطع خاصی از تاریخ این کشور به اصلاح گرایی نام گذاری شده که درآن اصلاح گران درپی تغییرات وضع موجودبودند.مشخصا دوره امان الله و دوره حکومت کمونیستی به علت گستره اصلاحات از اهمیت خاص برخوردار است. این نوشتار درصدد پاسخ به این سوال است که جایگاه شعیان افغانستان درجریان اصلاحات چه بوده و چه اهدافی را تعقیب می کردند؟ شیعیان افغانستان که از دیرزمان، تحت فشار همه جانبه حکومتها قرار داشتند وشیعه بودنشان بهانه برای این فشارها و ستم هابود، از هرتغییری که رفع تبعیض قومی و مذهبی را در پی داشته باشد، حمایت می کردندوحمایت از امان الله خان به جهت اقدامات وی در راستای رفع تبعیضات قومی و مذهبی، حمایت اولیه و نقش فعال در دوره حکومت کمونیستی به منظور رفع سیاست انحصارگرایانه قومی وقبیله ای و سرانجام پیشتازی شیعیان در عدالت خواهی اجتماعی در دوره پسا کمونیستی، از نمونه های بارزی این استقبال است. (فرضیه) هدف این نوشتار بررسی نقش و جایگاه شیعیان درجریان اصلاح گرای افغانستان(حمایت ازنظم جدیدتاپیشتازی در عدالت خواهی)می باشد.(هدف) دسترسی به این هدف،از طریق مطالعه اسنادی و روش تحلیلی میسر خواهدبود.(روش) راه برون رفت از مشکلات کنونی افغانستان، همچنان که شیعیان خواهان آنند، همزیستی مسالمت آمیز قومی و مذهبی بربنیاد عدالت اجتماعی استوارخواهد بود.(یافته)

منابع تاریخ قاجاریه تصویری متشرع از فتحعلی شاه، دومین پادشاه قاجار ترسیم نموده اند. حکومت وی بر بزرگترین مملکت شیعی جهان از یک سو و همجواری ایران با همسایگان پیرو مذهب سنت از سوی دیگر، شناخت سیاست مذهبی وی در قبال اهل تسنن را حائز اهمیت بسیار می سازد که هدف تحقیق پیش رو می باشد. بررسی منابع تاریخی نشان می دهد سیاست راهبردی سلاطین قاجاریه من جمله فتحعلی شاه در قبال اهل تسنن، سیاستی بر مبنای تقابل حداقلی، مدارای مذهبی و تلاش برای تحقق وحدت اسلامی بوده است که می توان آنرا «سیاست تعاملی» نامید. مصادیقی چون آزادی مذهبی، امنیت اجتماعی، عدم وجود روایات دال بر درگیری نظامی حکومت با اهل تسنن، تلاش برای متمایل نمودن سنی مذهبان مناطق مرزی به حکومت مرکزی، نفوذ برخی علمای صوفی سنی در دربار و مراوده اهل سنت با درباریان و علمای شیعه موید این معناست. تاثیرپذیری احتمالی از روایات وارده از معصومین(ع) دال بر لزوم تعامل و تعایش شیعیان با عامه مسلمین، عدم احساس خطر سیاسی یا مذهبی از جانب اهل سنت، از میان رفتن تدریجی روحیه افراطی ضد تسنن در میان شیعیان، حاکم شدن دیدگاه مجتهدین و برچیده شدن تدریجی مشرب اخباری در میان علماء شیعه، جدی شدن خطر استعمار غرب و ضرورت اتحاد اسلامی و جلوگیری از متمایل شدن سنیان ساکن مناطق مرزی به مهاجرت یا پیوستن به همسایگان سنی مذهب رقیب دولت قاجاریه از مهم ترین علل اتخاذ چنین سیاستی بوده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است.

مورّخان گذشته تاریخ بشر را بررسی کرده و آن را تجزیه وتحلیل نموده و در اختیار سیاستمداران قرار می دهند. سیاستمداران برای اداره امور مملکت باید در خصوص گذشته تاریخ سرزمین خود و تاریخ جهان و احزاب و گروه های سیاسی و دیگر مباحث تاریخی اطلاعاتی داشته باشند. داشتن اطلاعات تاریخی،آن ها را راهنمایی می کند که برای زمان خود و آینده بهتر تصمیم گیری نمایند. گذشته همیشه چراغ راه آیندگان بوده و هست و خواهد بود؛ بنابراین نمی توان برای ساختن آینده بهتر در تاریخ گذشته غور و جستجو نکرد، سیاستمداری که تاریخ نداند و از مناسبات سیاسی بین حکومت ها در گذشته آگاهی نداشته باشد نمی تواند موفق باشد بنابراین بایستی گفت: سیاست علم به روز شدن تاریخ است درواقع علوم سیاسی به بررسی اندیشه ها و نظریه ها سیاسی و کارکرد آن ها در عرصه جامعه می پردازد و رشته علوم سیاسی یعنی ارائه یک سری نظریه ها و یا یک سری ابزارها و راهکارهایی که بر اساس آن ها هر جامعه شرایط و مشکلات موجود در زمان حال را بررسی می نماید و تلاش دارد مشکلات موجود را از پیش پا بردارد و برای حال و آینده برنامه ریزی کند مسلّم است که امکان برنامه ریزی دقیق و صحیح که ما را به سرمنزل مقصود برساند امکان پذیر نیست مگر آنکه سیاستمداران از تجارب و دستاوردهای سیاسی، اجتماعی و تاریخی پیشینیان که در طول تاریخ در عرصه اجتماع به دست آمده است استفاده نماید. این پژوهش زیربنای علم سیاست را تاریخ دانسته و سیاستمداران موفق را کسانی می داند که از تاریخ بیشتر آگاهی دارند.

غذا معانی گوناگونی در زندگی انسان دارد. غذاهای ملی و بومی اقوام و ملل مختلف حیات زیستی و فرهنگی آنان را به نمایش می گذارد. ترجیح طعم، ذائقه، شیوه تدارک و ابزار به کار رفته، آداب و رسوم و آیینهای تهیه غذا، پیچیدگی های خاصی را در بستر فرهنگ نشان می دهد. که بازگو کننده شیوه اندیشه و سنن فرهنگی و اجتماعی آن ملت ها ست. هدف این مطالعه بررسی غذا و نحوه تهیه آن در میان قوم مغول است و برای تحقّق آن، روش پژوهش توصیفی تحلیلی بکار رفته است. نتایج به دست آمده، نشان می دهد که تنوع قابل ملاحظه ای در مؤلفه های غذایی بومی، منابع غذایی و آیینهای تغذیه ای قوم مغول وجود داشته و منبع مهمی برای پایداری و انسجام اجتماع مغول بوده است. خوراک اصلی آنان در سازگاری با محیط و با توجه به رونق دامداری، گوشت و لبنیات بود و در نوشیدنی ها، شیر خصوصا به صورت تخمیر شده، مورد اقبال بوده است. مغولان از خوردن غذاهای سنگین پرهیز می کردند. مهمان نواز و در برابر گرسنگی متحمل بودند. البته عادات غذایی بر خلقیات مغولان نیز تاثیر داشته است. پس از ورود به ایران، از عادات غذایی ایرانیان تاثیر پذیرفتند و به خوردنی هایی غیر از گوشت و لبنیات رو آوردند.