پژوهش های اخلاقی

پژوهش های اخلاقی

پژوهش های اخلاقی سال ششم زمستان 1394 شماره 2 (پیاپی 22) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تحلیل اعتبارات اخلاقی در بستر اندیشه عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ادراکات اعتباری هدایت تکوینی قوه خیال آثار وضعی اعمال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۲۹
مطابق تفسیری مشهور از نظریه اعتباریات علامه طباطبایی، اخلاق دست کم در مقام اثبات- امری برساخته یا به تعبیری دیگر، طرحی از قوای فعّاله آدمی برای دست یابی به اهداف حیاتی تلقی می شود. اکنون پرسش این جاست که اگر با دستگاه اندیشه عرفانی به این موضوع بنگریم، اعتبارات اخلاقی چه نقشی را در منظومه فکری علامه بر عهده خواهند داشت؟ نگارنده این پرسش را به متن آثار ایشان عرضه کرده و با بهره گرفتن از اصطلاح شناسی رایج در اخلاق و عرفان، به پاسخ های زیر دست یافته است: الف) علامه در نگرش عرفانی- اخلاقی خود، در گام نخست واقع گرای طبیعت گرا و در ادامه گام نهایی واقع گرای فراطبیعت گراست. ب) در نگرش او احکام اخلاقی به مدد عقل ذی مراتب انسان قابل تصدیق هستند. ج) این اندیشه به فضیلت گرایی اخلاقی- عرفانی منتهی می شود. د) مطابق این نگاه، مرز عمل اخلاقی و غیراخلاقی، توهّم استغنای فاعل از حضرت حق است.
۲.

تأثیر متغیر میانجی (جو اخلاقی) بر رابطه بین رهبری اخلاقی با نوآوری و رفتار اخلاقی کارکنان بانک ملی مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رهبری اخلاقی جو اخلاقی رفتاراخلاقی خلاقیت نوآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۵۲۲
این پژوهش درصدد است با معرفی مفاهیمی چون رهبری اخلاقی، جو اخلاقی، رفتار اخلاقی، خلاقیت و نوآوری به بررسی رابطه میان این مفاهیم و نحوه تاثیرگذاری آنها بپردازد. مسأله اصلی این پژوهش، تاثیر رهبری اخلاقی بر نوآوری و رفتار اخلاقی با استفاده از متغیرهای میانجی می باشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها مشابه تحقیقات توصیفی- پیمایشی است. جامعه مورد نظر کارکنان بانک ملی مشهد بوده و داده های مورد استفاده از 186 نفر از کارکنان بانک ملی جمع آوری شده و جهت تحلیل یافته ها و تایید الگوی پژوهش از الگوسازی معادلات ساختاری بهره گرفته شده است. نتیجه پژوهش گویای آن است که رهبری اخلاقی به صورت مثبت و معنی داری بر نوآوری و رفتار اخلاقی تأثیرگذار بوده است. همچنین نتیجه تحقیق حاکی از این است که گر چه رهبری اخلاقی بر رفتار اخلاقی موثر است اما شدت این تاثیر گذاری از طریق جو اخلاقی بیشتر است. علاوه بر این، رهبری اخلاقی بر نوآوری موثر است اما شدت این تاثیر گذاری از طریق خلاقیت افزایش نیافته است بلکه از طریق جو اخلاقی افزایش یافته است.
۳.

فرهنگ سازی قرآن پیرامون پیشگیری از انحرافات جنسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: قرآن فرهنگ سازی انحرافات جنسی نابهنجاری جنسی عفت و پاکدامنی پیشگیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۳۷۲
قرآن کریم، به عنوان آخرین و جامع ترین کتاب آسمانی، از قابلیت ها و ظرفیت-های فرهنگی بالایی در حوزه های مختلف از جمله پیشگیری از رذایل اخلاقی به منظور سالم سازی فرد و جامعه برخودار است. یکی از رذیلت های اخلاقی چالش زا که گسترش و فراگیری آن از عوامل مهم سقوط و تباهی هر جامعه ای به شمار می آید، انحرافات جنسی است که به جهت پیامدهای جسمی و روحی این انحرافات، قرآن با رویکردی پیشگیرانه و با ظرافت و موشکافی خاصی در صدد پیشگیری از وقوع آنها بر آمده است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل نحوه فرهنگ سازی قرآن در راستای پیشگیری از انحرافات جنسی می باشد. پژوهش در آیات مرتبط با مسائل جنسی این نتیجه را به دست می دهد که قرآن کریم به شیوه های مختلف و متنوعی از قبیلِ تشویق و ترغیب به رفتار و کردار پسندیده، معرفی الگوهای خوب، بیان قصص و داستان های عبرت آمیز، تکریم ارزش ها و انسان های پاکدامن، نکوهش ضد ارزش ها و ناهنجاری ها و بهره گیری از عرف و افکار عمومی به فرهنگ سازی جهت پیشگیری از بروز انواع انحرافات جنسی پرداخته است.
۴.

نسبت فقه و اخلاق در مفهوم و منبع(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رابطه فقه اخلاق تعریف منبع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۲ تعداد دانلود : ۳۸۵
علم فقه و اخلاق از قدیمی ترین علوم اسلامی هستند که در رفتار انسان تأثیر مستقیم داشته و همچون گذشته، زنده و بالنده، به نقش آفرینی پرداخته و به توسعه و گسترش قلمرو خود ادامه می دهند، همانگونه که فقه، مجموعه ای از قوانین وآیین زندگی انسان است اخلاق نیز مجموعه ای از صفات روحی و باطنی بشمار می رود. از این رو شناخت فقه و مکاتب فقهی و در مقایسه با آن، دانستن اخلاق و مکاتب اخلاقی، به عنوان دو دانش رفتاری، ما را در مسیر عمق بخشی به فهم تعاملات و روابط آن دو یاری می رساند و با طرح مباحث گوناگون و مقایسه ای از جمله تعریف دقیق و منبع شناخت فقه و اخلاق، می توان به چگونگی نسبتِ میان آن دو دست یافت. بدین جهت این مقاله برآن است، تا با بررسی مفهوم و منابع معرفتی آن دو، چگونگی رابطه علمی و منطقی و یا تمایز میان آن دو را بیان کند.که باتوجه به وجود نوعی همپوشانی بین آن دو، قطعاً در مقام تعارض و تباین یک دیگر نیستند
۵.

بازبینی نظام اخلاق اداری با تکیه بر اخلاق دیگری محور امانوئل لویناس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امانوئل لویناس دیگری غایت شناسی مسئولیت اخلاقی نظام اداری یا دیوان سالاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۹ تعداد دانلود : ۴۶۳
امانوئل لویناس از منظری پدیدارشناسانه معتقد است «دیگری» هسته فعلیت دهنده به تمامی روابط انسانی است. برطبق این دیدگاه، در هر دایره زمانی و مکانی که امکانی برای مواجهه یا رویارویی باشد «دیگری» بر هر «من» تقدم ارزشی و قوام بخشی دارد. بدین سان «دیگری» را نمی توان در تمامیت خودخواهی «من» محصور گردانید چرا که بدون پروایِ شرطِ قوام بخشی، امر قوام یافته شالوده وجودی و معرفتی خود را از دست می دهد. از این روست که می توان نظام اداری و سازمانی را در مقام شبکه ای گسترده از روابط میان انسانی مورد موشکافی دقیق پدیدارشناسانه قرار داد. با گسترش شبکه های درون/برون سازمانی موج عظیمی از روابط و نیازهای متقابل شکل گرفته است که قانون گذاری و نظام اخلاقی خاص خود را می طلبد؛ قوانین و نظامی که ضمن پیشبرد اهداف هر سازمان موجبات احترام به حقوق اربابان رجوع و موجودات انسانی شاغل در آنها را فراهم آورد. در این مقاله، با اتخاذ رویکرد اخلاقی امانوئل لویناس، سعی خواهد شد تا امکان مواجهه اخلاقی تر با زیردستان و اربابان رجوع به مثابه هدف و غایت، مورد بررسی قرار گیرد. نظریه ای برآمده از اخلاق لویناس استعداد هدف گذاری موثر بر مراجعان نظام اداری در مقام دیگری را دارد به نحوی که بتوان منفعت سازمانی طرفین را نیز توأمان در نظر گرفت.
۶.

طراحی الگوی برنامه درسی تربیت دینی و اخلاقی برای دانش آموزان دوره اول متوسطه بر اساس رویکرد ترکیبی عقل و ایمان از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم تربیت دینی و اخلاقی رویکرد ترکیبی عقل و ایمان دوره اول متوسطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳۳ تعداد دانلود : ۳۸۳۱
هدف این پژوهش طراحی یک الگوی برنامه درسی تربیت دینی و اخلاقی برای دانش آموزان دوره اول متوسطه بر اساس رویکرد ترکیبی عقل و ایمان از منظر قرآن کریم است .روش پژوهش از نوع توصیفی است که در آن پس از تببین مولفه های اصلی رویکرد جامع قرآنی در خصوص نسبت عقل و ایمان،عناصر اصلی برنامه درسی تربیت دینی و اخلاقی با توجه به مدل برنامه ریزی تیلور مشخص گردیده است.نتایج پژوهش نشان داد که اهداف ،محتوا،روشهای تدریس و شیوه های ارزشیابی برنامه درسی تربیت دینی و اخلاقی با توجه به رویکرد جامع قرآنی چگونه باید تعیین شوند و در پایان با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاداتی به مسئولین و متصدیان آموزش و پرورش جهت بهبود عملکرد آموزش های دینی و اخلاقی مدارس متوسطه اول داده شد.
۷.

پذیرش مسؤولیت مدنی در اخلاق زیست محیطی: در راستای حفظ محیط زیست(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق اخلاق زیست محیطی حفاظت خسارت مسؤولیت مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۳۹۱
محیط زیست به مرور زمان دستخوش تغییرات زیادی گردیده است که امروزه علت عمده آن را ناشی از دخالت های انسان در روند تغییرات طبیعی آن می دانند. تخریب منابع طبیعی و کاهش ثروت های ملی در کشور در نتیجه افزایش جمعیت که موجب پدید آمدن اختلالاتی در زندگی اجتماعی و تحمیل آثار آن بر محیط-زیست شده است و هم چنین، پیامدهای ناشی از آن همچون محدودیت های منابع اولیه، منجر به ارایه راهکارهای مدیریتی گردیده است که از آن جمله می-توان به گسترش فرهنگ اخلاق زیست محیطی اشاره کرد. در همین راستا فنون و روش های علوم محیط زیست گسترش یافت که از این میان می توان به همراهی اخلاق زیست محیطی با مسؤولیت مدنی واردکنندگان خسارت بر محیط زیست اشاره نمود که می تواند در جهت حفاظت از محیط زیست و جبران خسارات زیست محیطی مورد توجه و اجرا قرار گیرد. هم چنین، در زمینه محیط زیست به عنوان ابزاری جدید محسوب می شود که در جهت پیشگیری از خسارات زیست-محیطی اقدام می کند و از وقوع خسارات در آینده نیز جلوگیری خواهد کرد. به عبارت دیگر، پذیرش مسؤولیت مدنی در اخلاق زیست محیطی، حفاظت از محیط زیست را هدف قرار می دهد و چارچوبی جدید و نو برای حل بحران های زیست محیطی ارایه می نماید. این مقاله ضمن توصیف اخلاق زیست محیطی با مسؤولیت مدنی تلاش دارد که فرآیندی جدید برای حفاظت از محیط زیست ارایه دهد.
۸.

بررسی رابطه بین ابعاد صبر و بهزیستی روان شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صبر بهزیستی روان شناختی دانشجویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۳ تعداد دانلود : ۵۲۵
این پژوهش با هدف بررسی رابطه ابعاد صبر و بهزیستی روان شناختی در گروهی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز اجرا گردید. برای این منظور 202 دانشجو با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این مطالعه مقیاس صبر (خرمایی و همکاران، 1392) و پرسشنامه بهزیستی روان شناختی ریف (ریف، 1995) بودند. پایایی و روایی ابزار مورد استفاده در سطح رضایت بخش برای جامعه ایرانی بود. تحلیل داده ها با استفاده از روش رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان انجام شد. نتایج بدست آمده نشان دادند که ابعاد صبر شامل شکیبایی، رضایت و استقامت، با نمره کل بهزیستی رابطه مثبت و معنی دار دارد و افرادی که صبر بیشتری دارند، احساس تسلط بر محیط دارند، رشد شخصی بیشتری دارند، رابطه مثبت تری با دیگران دارند، زندگی هدفمندتری داشته و خودپذیری بالاتری دارند. بنابراین صبر افراد با افزایش بهزیستی روان شناختی آنان همراه است. با توجه به نتایج این پژوهش، پیشنهاد می شود به وسیله آموزش صبر به جوانان، جهت داشتن زندگی بهتر و رضایت بخش تر اقدام گردد.
۹.

بررسی شبهه اخلاقی سلب کرامت زنان در صدر آیه 24 سوره نساء(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قوامیت کرامت ذاتی کرامت اکتسابی مردان زنان فضل نفقه خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳۲ تعداد دانلود : ۹۳۵
نظام اخلاقی-حقوقی اسلام و تفاوت های موجود در آن بین زن و مرد پیوسته یکی از پرچالش ترین موضوعات قرآنی بوده و هست. بر اساس آیه 34 سوره نساء مدیریت کلان زندگی به خاطر دو مسأله برتری مرد(بما فضّل الله) و مسئولیت پرداخت نفقه از سوی او به زن(و بما انفقوا)، بر عهده مرد نهاده شده است. این مسأله شبهات و سؤالاتی را در مورد قوامیت مردان و قانتیت زنان درپی داشته است. از جمله شبهات مطرح شده آنست که این آیه کرامت زنان را سلب نموده و به نوعی زنان را تحقیر نموده است. ما در این پژوهش با تکیه بر آیات نورانی قرآن کریم و آراء و اندیشه واژه شناسان و مفسرین و با روشی کتابخانه ای و تحلیل محتوایی، مدلول آیه را بررسی نموده وگستره ی قوامیت مردان و علت تفضیل آن ها و رابطه ی آن را با کرامت زنان به بحث نشسته و شبهه ی واردشده را مردود دانسته ایم.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۳