مطالعه فرآیندهای ترجمه در سه دهه گذشته در کانون توجه متخصصان این حوزه بوده است. در همین راستا، محققان متعددی راهبردهای ترجمه را مورد مطالعه قرار داده اند. اما نتایج به دست آمده به دلیل کلی بودن و یا از طرف دیگر جزیی بودن قابل استفاده در حوزه های آموزشی نبوده است. این مساله ناشی از اهداف خاص این مطالعات و یا دامنه محدود آنهاست. مطالعه حاضر با تکیه بر فکرگویی دانشجویان مترجمی می کوشد تا راهبردهای ترجمه را چنان دسته بندی نماید که در حوزه آموزش قابل استفاده باشد. دسته های اصلی شناخته شده عبارتند از: شناختی، فراشناختی، اجتماعی، و عاطفی که به طور مشروح در این مقاله آمده اند.
«ترنزیشن» اصطلاح جدیدی است که محقق آن را از ادغام معادل انگلیسی واژه های ترجمه، تعبیر و انشا، جهت نمایان کردن فرآیند ترجمه ای دانشجویان رشته زبان انگلیسی (غیرمترجمی) ابداع کرده است. این فرآیند بیشتر خصیصه دانشجویان با توانایی پایین زبانی است که در آن متن ترجمه شده، مبتنی بر کلمات کلیدی متن مبدا بوده ولی از نظر محتوایی با آن فاصله بسیاری دارد. متن ترجمه شده (در صورت عدم مقایسه آن با متن مبدا) کاملا معنی دار و قابل قبول است و شبیه داستانی است که مترجم با بهره گیری از تعدادی از کلمات متن مبدا به هم می بافد. مقاله حاضر، گزارش تحقیقی را در این زمینه، با 62 دانشجوی ایرانی دبیری زبان انگلیسی که واحد ترجمه پیشرفته را می گذراندند، ارایه نموده، و دلایل این فرآیند راهکارهای پیشگیری از آن و نیز پیامدهای حاصل را بررسی می کند.
در این مقاله متنیت به عنوان رویکرد نویدبخشی برای مطالعه تصریح، که یکی از ویژگی های محصول و فرآیند ترجمه است، در نظر گرفته شده است. انواع مختلف تصریح از متن انگلیسی «دیباچه» و دوباب از گلستان سعدی تحت عناوین «در فواید خاموشی» و «در تاثیر تربیت» ترجمه ادوارد ریهاتسک (1964) استخراج شده و از نظر ویژگی های متنیت مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه، از چارچوب نظری کلادی (1998) برای شناسایی و دسته بندی انواع مختلف تصریح و از چارچوب نظری نیوبرت و شرو (1992) برای بررسی آنها از لحاظ ویژگی های متنیت استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که تمامی انواع تصریح شامل تغییری در جهت مطابقت با ویژگی های متنیت در زبان مقصد هستند. به عبارت دیگر، مترجم الگوهای هدفمندی، مقبولیت، موقعیت مندی، اطلاع دهی، انسجام، پیوستگی و بینامتنیت را تغییر داده است تا متن مبدا را در چارچوب ارتباطی متن مقصد قرار دهد. از آنجا که الگوهای تصریح در رفتار ارتباطی مترجم منظم است می توان گفت که تصریح در این مطالعه تحت تاثیر هنجار ارتباط قرار دارد و ویژگی های متنیت شرایط هستند که این هنجار تحت آنها عمل می کند.
هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی نقش پراهمیت جنسیت در ترجمه بود. جهت دستیابی به این هدف 63 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته مترجمی زبان انگلیسی تستی شامل 24 استعاره و همچنین تست همگن ساز IBT TOEFL را انجام دادند. از میان آنان ترجمه های 32 نفر دانشجوی زن و 23 نفر دانشجوی مرد که موفق به کسب نمرات بالای 80 از 100 در آزمون تافل شدند مورد بررسی قرار گرفت. نتایج ذیل حاصل گردید: در ترجمه استعارات، اول، بسامد انواع استراتژی های به کار برده شده توسط هر دو گروه دقیقا از یک ترتیب پیروی نمودند، بدان معنا که پربسامدترین استراتژی برای هر دو گروه یک استراتژی خاص (استراتژی شماره (5 بود و کم بسامدترین استراتژی برای هر دو گروه استراتژی شماره 4 بود و به همین شکل استراتژی های با درجه فراوانی دوم، سوم، چهارم والی آخر برای هر دو گروه یکسان بودند. دوم، مترجمان مرد، نسبت به مترجمان زن، از استراتژی های حفظ شکل و فرم استعاره، به کار بردن استعاره مشابه در زبان مقصد و حذف استعاره بیشتر استفاده کردند، اما مترجمان زن تمایل بیشتری در به کارگیری استراتژی های ذیل از خود نشان دادند: حفظ شکل و فرم استعاره و در عین حال ارایه معنا و مفهوم آن، ارایه معنا و مفهوم استعاره بدون ذکر (شکل و فرم) آن، و به کار بردن تشبیه به جای استعاره.
التقاط، یکی از پیامدهای اجتناب ناپذیر ماهیت متغیر دنیای امروز، مدتی است که در حوزه مطالعات ترجمه توجه محققان را به خود جلب کرده است. بسیاری از پژوهشگران به بررسی این پدیده همت گماشته اند و آن را با رویکردهای مختلف و از زوایای گوناگون مورد مطالعه قرار داده اند. پژوهش حاضر این رویکردها را (به پدیده التقاط) در راستای چهار روند کلی طبقه بندی نموده است. علاوه بر این، در میان پژوهشگرانی که به مطالعه التقاط پرداخته اند، تنها تعداد بسیار معدودی مستقیما و به صراحت نمودهای این پدیده را بررسی کرده اند، و البته این عده اندک نیز نمودها را صرفا با دیدگاهی خاص و در پرتو رویکردی خاص به دست داده اند. بنابراین، طبقه بندی جامع عناصری که سبب ظهور ویژگی التقاط در متن می شوند در پیشینه مطالعاتی این حوزه به چشم نمی خورد. این مقاله، با تکیه بر مدل های زبانی و فرهنگی و با استفاده از پیکره ای بزرگ، درصدد ارایه طبقه بندی جامع و همه جانبه نمودهای التقاط است.
بحث اصلی این مقاله تحلیل گفتمان محققان و پژوهشگران زمینه نقد ترجمه به منظور کشف ماهیت نقد ترجمه است. این مقاله با نگرشی تحلیلی، توصیفی، و تطبیقی دیدگاه های زبان شناسان، ترجمه شناسان، و مترجمان را تجزیه و تحلیل کرده است. نتیجه نشان می دهد که به نظر همه محققان، نقد ترجمه ماهیتی پژوهشی دارد و می تواند آثار مختلفی بر ابعاد گوناگون نظام تربیت مترجم داشته باشد. لازمه چنین رویکردی بازنگری و تحول در زمینه های تهیه و تدوین مطالب درسی، آموزش، و روش های آزمون ترجمه می باشد و روش های سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای رشته مطالعات ترجمه در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات نیست. با توجه به این که در رشته های مرتبط تحقیقات گسترده و نظام مندی صورت گرفته است، می توان اصول و مبانی آنها را مطالعه کرد و اشتراکات را اقتباس نمود و با اتخاذ روش های خلاق، نظام آموزشی مدون تربیت مترجم را ارایه کرد. به خاطر این که در این حوزه ها در طول سال ها، تحقیقات فراوانی انجام گرفته است و ترجمه شناسان می توانند با تجزیه و تحلیل آنها رسیدن به هدف در ابعاد گوناگون را تسهیل نمایند.
این مقاله خلاصه پژوهشی است که ترجمه منثور شعر را آخرین گزینه در ترجمه شعر می داند. بحث کلی پیرامون ترجمه پذیری اشعار کلاسیک انگلیسی به شعر فارسی و امکان بهره گیری از قالب های شعری نظیر این اشعار است. به منظور کاهش اضافات ناشی از ترجمه شاعرانه به محتوای اصلی، رویکردی جهت ترجمه شعر پیشنهاد می شود که بر مطالعات سبک شناسی، علمی و تفسیری شعر اصلی بنا نهاده شده است. بر همین اساس، نمونه ای از اشعار کلاسیک انگلیسی، سروده جان میلتون، توسط شعرا و با استفاده از این رویکرد جدید به فارسی ترجمه می شود. بر این باوریم که ترجمه شاعرانه ای که بتواند ویژگی های خاص شعر اصلی را در برداشته باشد، حاصل همکاری تنگاتنگ مترجم با شاعری آگاه به علم عروض است. این پژوهش گلچینی از نظریات ترجمه را جهت ارزیابی ترجمه به کار می گیرد و گرایش ویژه ای به سوی شاعر زبان مبدا دارد.
این نوشتار درنظر دارد نظریه معنای تلویحی گفتاری زبانشناس و انسان شناس آمریکایی، گرایس (Grice) را در گفتگوهای شخصیت های داستان های حضرات یوسف و موسی (علیهماالسلام) و ترجمه های فارسی و انگلیسی آن در قرآن کریم موردیابی و تحلیل نماید. بدین منظور معنای تلویحی گفتاری در گفتگوهای این دو داستان در چهار ترجمه فارسی و چهار ترجمه انگلیسی از آیات مورد نظر مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. ابتدا موارد معنای تلویحی گفتاری که در بردارنده اصول کیفیت (quality) در گفتار، کمیت در گفتار (quantity)، حالت در گفتار (manner) و ربط در گفتار (relation)، در این داستان های قرآنی می باشد، ارایه و سپس ترجمه هایی از آنها بررسی می شود. با توجه به اینکه معانی تلویحی گفتاری در این گفتگوها به صورت ضمنی بیان می شوند، مترجمان با به کارگیری راهبردهای شفاف سازی ترجمه، باید آنها را تصریح کرده تا خواننده بتواند معنا و منظور نهفته در این جملات را به سادگی درک کند. راهبردهای شفاف سازی ترجمه به کار گرفته شده توسط مترجمان مورد نظر در این مقاله عبارتند از: استفاده از پاورقی، قلاب، کمانک و هیچ یک از این سه راهبرد.
مقاله حاضر به بررسی کاربرد پیکره های یکبارمصرف (Disposable Corpora) در ترجمه می پردازد. پیکره های یکبارمصرف در مواقع نوعی جدید از پیکره ها هستند که به واسطه همگانی شدن اینترنت و کاربردهایی که به صورت بالقوه دارند وارد عرصه ترجمه شده اند و به دلیل ویژگی های خاص خود بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. چنین پیکره هایی شامل مجموعه ای کوچک از متون اینترنتی هستند که مترجم به صورت موردی و برحسب نیاز برای ترجمه یک متن خاص می سازد. اینگونه پیکره ها معمولا زمانی ساخته می شوند که مترجم در درک متن مبدا و یا در ایجاد متن مقصد نیازمند اطلاعاتی است فراتر از آنچه که اکثر فرهنگ های لغت ارایه می دهند. پیکره های یکبارمصرف که می توانند یک زبانه مقصد یا دوزبانه مقایسه ای باشند، برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد زبان مبدا و یا زبان مقصد ساخته می شوند و معمولا بعد از استفاده رها می شوند. از ویژگی های منحصر به فرد این پیکره ها سهولت فرآیند ساخت آنهاست که این امکان را به مترجمان می دهد تا بدون نیاز به پیکره های بزرگ تر که معمولا دسترسی به آنها مشکل است، از فواید قابل توجه آنها در ترجمه بهره گیرند. با توجه به عدم وجود پیکره های بزرگ در زبان فارسی و مشکلات موجود بر سر راه مترجمان در دسترسی به اندک پیکره های فارسی موجود، پیکره های یکبار مصرف می توانند به صورت کاربردی به عنوان منبعی جدید توسط مترجمان و معلمین ترجمه به منظور آموزش ترجمه در ایران مورد استفاده قرار گیرند.
