مطالعات ترجمه

مطالعات ترجمه

مطالعات ترجمه 1384 شماره 11 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بازتاب بومی گرایی در یک ترجمه ادبی: برگردان انگلیسی کاستلو از بوف کور هدایت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 808
با عنایت به چهارچوب نظری تحلیل و ارزیابی متون ترجمه شده که از سوی حتیم و میسن (1990، 1991، 1997) و نیز میسن (1994) ارایه شده و به مقوله های ژانر، گفتمان و متن، به مثابه منظومه ای نشانه شناسی می نگرد که در قلمرو آن پدیدآورندگان متون به بیان ایدئولوژی و جهان بینی خویش می پردازند، چهارچوب انتقادی کالزادا پرز (2002) برای نقد و تحلیل متون ترجمه، و نیز بر مبنای تقسیم بندی دو گانه ای که از سوی شلایر ماخر (1813) پیشنهاد شده و به طور کلی دو روش ترجمه – یعنی «بیگانه گرایی» / «بومی گرایی» - را بر آثار ترجمه ای حاکم می داند، این پژوهش به مطالعه تبعات ایدئولوژیک ترجمه انگلیسی رمان بوف کور، اثر صادق هدایت، نویسنده معاصر، می پردازد، که در سال 1957 میلادی به دست دزموند پاتریک کاستلو گردانیده شده است. مقاله در چهارچوب ویژگیهای مربوط به ژانر، گفتمان و متن، آن دسته از تغییرات ترجمه را که می توان نمایانگر «بومی گرایی» دانست مورد بررسی قرار داده و به تفسیر و تحلیل پیامدهای ایدئولوژیک آنها پرداخته است. دلیل انتخاب یک اثر ادبی فارسی و ترجمه آن به انگلیسی، بررسی فرضیه ای است که از سوی ونوتی (1995) پیشنهاد شده و مدعی است به دلیل تداول فراگیر زبان انگلیسی به منزله «زبان مسلط» در جهان امروز و در نتیجه سلطه فرهنگ آنگلوساکسون – آمریکایی، در دو، سه سده اخیر، عموم مترجمانی که از سایر زبانها آثاری را به انگلیسی گردانیده اند به راهکار «بومی گرایی» گرایش داشته اند. نگارنده در تحلیل نهایی خود نتیجه گیری می کند که ترجمه کاستلو از اثر هدایت را نیز می توان مصداقی از فرضیه «بومی گرایی» ونوتی دانست.
۲.

برج بابل و پیدایش ترجمه: خوانش والتر بنیامین و ژاک دریدا از انجیل عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 439
این مقاله خوانشی دقیق از شاید معروف ترین داستانها (روایتها) در تاریخ انسان باشد: 1) خلق جهان و کنش نامگذاری، 2) خوردن سیب از درخت دانش و اخراج انسان از باغ عدن، 3) ساختن برج بابل، تخریب آن توسط خدا، تفرقه انسانها و زبان آنها، و در نتیجه گریزناپذیری ترجمه. این داستانها بر اساس خوانش دو متفکر (والتر بنیامین و ژاک دریدا) در حوزه نظریه نقادانه معاصر مورد بررسی قرار گرفته اند. هدف این مقاله در بررسی این سه داستان تحلیل «پیدایش» زبان و ترجمه است: نامگذاری: زبان در اولین قدم خود کلام خداست. در این مرحله، خلق خدا با کلام او یکی است: «در آغاز کلمه بود.» اینکه انسان بر دیگر خلقتهای خداوند نام می گذارد خود تقلیدی از کنش خلق خداوند است. در این مرحله، کلمات (یا بهتر بگوییم «نامها») کیفیت ارتباطی ندارند. آنها تنها خود را بازنمایی می کنند. درخت دانش: در دومین مرحله از داستان زبان است که دانش، داوری، یا ارزشهای بیرونی به حوزه زبان وارد می شوند. این اولین «هبوط» زبان است. کلمات حال تنها وسیله یا ابزاری برای ارتباط با چیزهای بیرون از خود هستند. کلمات دیگر ذات بی واسطه و مقدس ندارند و دیگر «نام» نیستند. برج بابل: در سومین مرحله یا دومین «هبوط» زبان، آرزوی یکی کردن زبان به بن بست می رسد. در این مرحله، با پراکندگی زبانها و خلق هر روزه زبانهای جدید، انسانها دیگر قادر به فهم یکدیگر نیستند. آنها حال به ترجمه نیازمندند. این مقاله با تحلیل این سه روایت سعی بر تشریح اساس فلسفه انجیلی زبان و ترجمه دارد.
۳.

ترجمه در گفتمان فلسفی ژاک دریدا(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 346
"در میان رویکردهای گوناگون به ترجمه، فلسفی آن در فرانسه از اعتبار ویژه ای برخوردار است و حتی فیلسوفی به نام ژان – رنه لدمیرال، که مبانی معرفت شناختی ترجمه شناسی فرانسه را تبیین نموده، خود، واژه (Traductologie) یا «ترجمه شناسی» را ابداع نموده است. در میان فلاسفه پست مدرن، دریدا بیش از دیگران به ترجمه پرداخته است و حتی اولین کتاب منتشر شده او ترجمه ای از هوسرل بوده است. در نوشتار حاضر، ابتدا به رابطه برخی فلاسفه با ترجمه اشاره ای گذرا می کنیم؛ سپس به بررسی جایگاه ترجمه متون فلسفی در میان انواع ترجمه خواهیم پرداخت. و سرانجام، گفتمان فلسفی دریدا در باب ترجمه به اختصار تحلیل خواهد شد."
۴.

جادوی معنای اول در ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 153
"یکی از مهم ترین مسایل در ترجمه متون انگلیسی به فارسی لزوم توجه به مفاهیم مختلف لغات و عبارات در موقعیتهای متفاوت است. زبان انگلیسی به عنوانی یکی از پرکاربردترین زبانهای دنیا دارای حوزه فعالیت بسیار گسترده ای است که خود در برگیرنده طیف معنایی گسترده و متنوعی هستند. به عبارت دیگر، بسیاری از لغات و عبارات انگلیسی علاوه بر مفهوم متداول و شناخته شده خود می توانند در موقعیتهای مختلف نقشهای ساختاری و معنایی متفاوتی را پذیرفته و بالطبع مفهومهای متفاوت و ناآشناتری را در بر گیرند. مهم ترین مساله ای که در این مقاله بدان پرداخته می شود این است که متاسفانه علی رغم اهمیت توجه به معانی گوناگون و متنوع (و گاهی در ظاهر غیر مرتبط) واژه ها در امر ترجمه متون ادبی، در بسیاری از موارد مشاهده می گردد که مترجم به راحتی در معرض تهدیدهای بالقوه چسبیدن به مفهوم و تعریف اول و بی اعتنایی به معانی دیگر قرار می گیرد. چنین به نظر می رسد که معنای اول نیرو و جاذبه ای دارد که مفاهیم و معانی دیگر را کم جاذبه و کمرنگ می کند. گویی که اولین تعریف در نظر مترجم دارای هیبت و صلابتی طلسم گونه است که معانی دیگر را به عقب رانده و جوینده را ناخودآگاه به سوی خود می کشاند. در این مقاله با ذکر برخی دلایل بی توجهی مترجمین از سایر معانی لغات و عبارات، عواملی را که در ایجاد چنین مشکلاتی دست اندر کارند به پنج گروه کلی تقسیم می شود و با ارایه مثالهای گوناگون سعی بر این است که لزوم اتخاذ اقدامی پیشگیرانه در مقابله با تهدیدهای بالقوه جادوی معنای اول روشن گردد و در انتهای مقاله نیز پیشنهادهایی چند جهت بهبود امر ترجمه متون ارایه می گردد."
۵.

کاربرد حسن تعبیر در ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 633
"معمولا مترجمین و دست اندرکاران تدریس ترجمه کم و بیش به این واقعیت پی برده اند که علی رغم اهمیت بالای استفاده از حسن تعبیرات در زبانهای مختلف، متاسفانه توجه و تحقیق ناچیزی در خصوص آنها چه در فرآیند آموزش و برنامه ریزی و چه در روند ترجمه و برگردان متون صرف می گردد. به هر ترتیب، دو نکته اساسی ذیل را در مورد حسن تعبیر نباید از نظر دور نگه داشت: .1 سلاست (fluency) و روانی در کلام و نیز در برگردان متون از یک زبان به زبان دیگر بدون احاطه کافی بر چنین اصطلاحاتی امکان پذیر نیست. .2 بعید نیست که بسیاری از زبان آموزان و ترجمه آموزان در مواجهه با چنین اصطلاحاتی و نیز در فهم و به کارگیری و یا برگردان آنها از یک زبان به زبان دیگر دچار مشکل شوند. این مقاله با در نظر گرفتن اهمیت و حوزه کاربردی حسن تعبیرات آنها را به چهار گروه عمده تقسیم بندی نموده و پس از آن در خصوص اهمیت حسن تعبیرات در ترجمه متون بحث می نماید. در ادامه ضمن بررسی تفاوتهای بین مفاهیم تصریحی و تلویحی واژگان این توصیه را در بر دارد که یک مترجم خوب هرگز نباید از تفاوت بین مفاهیم تصریحی (denotative meanings) و مفاهیم تلویحی یا ضمنی (connotative meanings) عبارات غافل می گردد."
۶.

ترجمه اسامی خاص: مشکلات و راهکارها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مشکلات اسامی خاص زبان مبد زبان مقصد، تقسیم بندی معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 823
از آنجایی که برگردان اسامی خاص همواره یکی از مباحث پیچیده و چالش برانگیز در امر ترجمه بوده است. هدف عمده این مقاله آن است که توجه خوانندگان و مترجمین را به برخی از مشکلات عمده در ترجمه اسامی خاص از یک زبان به زبان دیگر معطوف سازد و راهکارهایی مفید در این خصوص ارایه نماید. بدین منظور، پس از طرح برخی مشکلات عمده در روند ترجمه این اسامی از زبان مبدا به زبان مقصد، به تقسیم بندی کلی اسامی خاص از لحاظ معنایی پرداخته ایم؛ سپس مثالهای متعددی در خصوص برگردان اسامی خاص در نامگذاری اشیا، اشخاص و اماکن جغرافیایی و در نهایت راهکارها و پیشنهادهایی در جهت بهبود امر ترجمه اسامی خاص ارایه کرده ایم. هدف نهایی این مقاله تنویر فکری خوانندگان و جلب توجه و مداقه بیشتر مترجمین، علاقمندان و دست اندرکاران در این زمینه از ترجمه است.
۷.

چند اصل اخلاقی برای مترجمان همزمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 114
مقاله حاضر دو هدف عمده را دنبال می کند: در ابتدا برخی از اصول حرفه ای بر گرفته از ادبیات تکامل یافته ترجمه همزمان را که مورد نیاز مترجم تازه کار است بر شمرده، سپس نکاتی کاربردی در خصوص نحوه انجام این فرایند را مطرح می نماید.
۸.

شان و منزلت مترجم و نظریه پرداز در مطالعات ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 555
در این مقاله ابتدا رویکردهای گوناگون به نظریه ترجمه، هدف و موضوع آن مطرح می شود و سپس رابطه بین میان مترجم و نظریه پرداز در رشته مطالعات ترجمه شناسانده می شود. در ادامه مقاله با معرفی چند ابزار مفهومی نشان داده می شود که یکی از ضروریات رشته مطالعات ترجمه وضع اصطلاحات معیار و در نتیجه آن ایجاد زبانی مشترک است تا مترجمان، نظریه پردازها و مدرسان ترجمه با بهره گیری از آن زبان مشترک به تبادل مفاهیم با یکدیگر و آموزش آنها بپردازند.
۹.

قرآن مجید: ترجمه و پیش فرضهای عقیدتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفسیر ترجمه قرآن مجید پیش فرضهای عقیدتی تلاقی ایدئولوژی ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 390
"ترجمه عملی است که بر کاربرد زبان (language use) اعمال می شود. این امر مسلما به این مفهوم است که ترجمه خود همواره محل تلاقی ایدئولوژیهاست. در طول قرنها، اشخاص و نهادها عقاید خاص خود را به منظور ایجاد تاثیرات مشخص و مورد نظر در ترجمه اعمال کرده اند. این مقاله قصد دارد نقش پیش فرضهای عقیدتی مترجم را در ترجمه های قرآن مجید بررسی کند. که شیوه تحقیق توصیفی است و محققان قصد ندارند در مورد درستی یا نادرستی ترجمه ها یا پیش فرضهای عقیدتی در ترجمه قضاوت کنند."
۱۰.

نقد ترجمه چیست؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 299
واژه «نقد» از جمله اصطلاحات ادبی می باشد که از دیرباز میان مردم رایج بوده است. نقد ترجمه یعنی با نگاه جامع و مانع به ابعاد گوناگون ترجمه نگریستن. هر چند دامنه نقد ترجمه گسترده و نامحدود است و نمی توان آن را در چارچوبی کامل قرار داد، مبانی، اصولی و معیارهایی دارد که نگارنده در اینجا قصد دارد به بیان آن بپردازد. در ارزش و اعتبار نقد ترجمه نباید هیچ گونه تردیدی به دل راه داد؛ نقد ترجمه اگر بدون غرض و کینه و با توجه به اصول و چارچوبهای درست آن به درستی انجام گیرد و مبتنی بر علم و آگاهی باشد موجب تحولی شگرف و پیشرفتی چشمگیر می شود؛ البته برخی بر این نظرند که نقد «اظهار ما به من العیب= عیب و اشکال موجود را بیان کردن» است در صورتی که در نقد باید به ویژگیهای مثبت و منفی ترجمه پرداخته شود. یکی از هدفهای نقد ترجمه این است که جامعه متوجه این موضوع شود که مترجمی، کاری دشوار و سخت است و باید نشان داده شود که آیا مترجم به اهداف خود رسیده است یا نه؟ طبیعی است منتقد بهترین گزینه برای بررسی، نقد و نظریه پردازی در زمینه ترجمه هاست.
۱۱.

رویکردی پژوهشی به ماهیت نقد ترجمه: کاربردهای آموزشی و پژوهشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 532
بحث اصلی این مقاله تحلیل گفتمان محققان و پژوهشگران زمینه نقد ترجمه به منظور کشف ماهیت نقد ترجمه است. این مقاله با نگرشی تحلیلی، توصیفی، و تطبیقی دیدگاه های زبان شناسان، ترجمه شناسان، و مترجمان را تجزیه و تحلیل کرده است. نتیجه نشان می دهد که به نظر همه محققان، نقد ترجمه ماهیتی پژوهشی دارد و می تواند آثار مختلفی بر ابعاد گوناگون نظام تربیت مترجم داشته باشد. لازمه چنین رویکردی بازنگری و تحول در زمینه های تهیه و تدوین مطالب درسی، آموزش، و روش های آزمون ترجمه می باشد و روش های سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای رشته مطالعات ترجمه در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات نیست. با توجه به این که در رشته های مرتبط تحقیقات گسترده و نظام مندی صورت گرفته است، می توان اصول و مبانی آنها را مطالعه کرد و اشتراکات را اقتباس نمود و با اتخاذ روش های خلاق، نظام آموزشی مدون تربیت مترجم را ارایه کرد. به خاطر این که در این حوزه ها در طول سال ها، تحقیقات فراوانی انجام گرفته است و ترجمه شناسان می توانند با تجزیه و تحلیل آنها رسیدن به هدف در ابعاد گوناگون را تسهیل نمایند.
۱۲.

نگاهی به تفاوتهای فرهنگی و راهبردهای ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 115
"در هر زبانی مفاهیمی وجود دارد که به علت دارا بودن بار فرهنگی ترجمه را با مشکلاتی مواجه می کند. از اینرو نظریه پردازان و محققان ترجمه – مانند مونا بیکر (1992) – شیوه های متعددی را برای ترجمه این مفاهیم فرهنگی معرفی کرده اند. با توجه به محدودیت زمانی این تحقیق از میان متداول ترین روشهای ترجمه عناصر فرهنگی، تنها پنج مورد از آنها را به شرح زیر بررسی می کند: 1- به کارگیری واژگان قرضی (Borrowing) 2- ترجمه تحت اللفظی: (Literal Translation) 3- دگرنویسی یا بیان دوباره اطلاعات معنایی (Paraphrasing) 4- جایگزینی فرهنگی (Cultural Substitute) 5- معادل فرهنگی (Cultural Equivalence) هدف از این تحقیق شناسایی متداول ترین شیوه ترجمه این عناصر فرهنگی بود. بدین منظور حدود 20 واژه و اصطلاح فرهنگی از فرهنگ لغات لانگمن، Longman (1998)، استخراج و در قالب آزمونی به 30 دانشجوی سال آخر تربیت مترجم زبان انگلیسی (واحد کرج) داده شد تا آن را از انگلیسی به فارسی ترجمه کنند. با توجه به اینکه این مفاهیم به لحاظ دارا بودن بار فرهنگی زبان مبدا برای مترجمان ناآشنا بودند، جهت درک بهتر آنها، هر یک درون جملاتی قرار گرفتند که در واقع تعریفی بودند برای همان مفاهیم در فرهنگ لغات. پس از گردآوری داده ها، فراوانی (frequency) هر یک از این روشها محاسبه شد و معلوم گردید دگرنویسی (paraphrasing) با فراوانی 58.6% متداول ترین شیوه ترجمه مفاهیم فرهنگی است."