۱.
نگارنده، ضمن اشاره به دلایل ورود تفنگ به ارتش ایران می آورد که با افزایش کاربرد سلاح های گرم در ارتش و بروز لیاقت تفنگچیان، رسته های جدیدی در ارتش شکل می گیرد. قدرت و توان نظامی این ارتش، شاه عباس اول را وامی دارد تا دست به تغییراتی در ارتش بزند و بر آن اساس سپاهش را نظم ببخشد و در چنبره مهار خود داشته باشد. منصب های تفنگچی آقاسی، وزیر تفنگچیان، مین باشی تفنگچیان، تفنگچیان سرکار خاصه، تفنگداران شاهی و یوزباشی تفنگچیان، با استناد به فرمان شاه سلطان حسین مبنی بر انتصاب میرزا محمدتقی کلانتر یزد به وزارت تفنگچیان خاصه در سال 1131ق. و فرمان دیگر او مبنی بر اعطای مقام نیابت استانداری فارس به میرزا محمدتقی در 113ق.، شرح داده می شوند. نتیجه گرفته می شود، ارتش یکی از اهرم های قدرت شاه در نظام حکومتی ایران بوده است، به طوری که با آن می توانسته: 1- زهرچشم خوبی از دشمنان گرفته، بر بقای حکومتش بیفزاید؛ 2- شاه با اهداف خاصی از جمله پذیرفتن قابلیت ها، استعدادها و توانمندی ها، جلوگیری از افزایش قدرت صاحب منصبان غیرایرانی، حاکم بودن فضای تشویش و رقابت میان صاحب منصبان ایرانی و غیرایرانی، و به حساب آوردن قدرت امیران ایرانی تبار نظام برای حفظ تعادل در قوای نظامی کشور، به افراد اهمیت می داد؛ 3- کسب امتیاز از شاه از رهگذر آموزش آسان رعایا و مسلح کردن آن ها.
۲.
کلید واژه ها:
ایران کاشان معماری ایرانی بوم شناسی انسانی معماری بومی آب های زیرزمینی کاربری بوم شناسی فضائی اوئی ها روستای نوش آباد
در این مقاله، پس از شرح اقلیم منطقه کاشان و سازوکارهای مردم این منطقه برای سازگاری با محیط طبیعی، تاریخ آن از پیش از تاریخ تا دوره قاجار به اجمال مرور می شود. نتیجه گرفته می شود که این منطقه همواره محل آمد و شد و تاخت و تاز لشگریان مختلف بوده است. شهر کاشان از دوره سلجوقی به بعد، در پناه برج و باروی سترگ خود را در برابر هجوم ها مقاوم کرده است؛ اما روستاهای نزدیک شهر و از جمله نوش آباد فاقد برج و بارو بودند و دشمن سرخورده از حمله به کاشان به روستاهای اطراف آن حمله می کرده است. مشکلات ناشی از ناامنی از یک سو و آگاهی اهالی از روان بودن آب قنات از زیر خانه هایشان از سوی دیگر، و همچنین وجود اقلیم گرم و خشک منطقه کاشان، باعث شده است که آن ها فضاهائی در خانه های خود به صورت چاه ایجاد کنند. این فضاهای زیرزمینی را که در آن ها هم آب قنات جاری بوده و هم اتاق های زیرزمینی برای انبار گندم داشته، در نوش آباد «اوئی» می گویند. تجزیه و تحلیل راهروها و فضاها می رساند که کاربری جانپناه، بخش عمده ای از هدف سازندگان آن ها بوده است. یافته های تحقیق بیانگر این هستند که: 1- وضعیت اقلیمی منطقه کاشان در ایجاد فضای معماری جدیدی به نام «اوئی» برای بهره برداری از آب نقش داشته است؛ 2- وضعیت جغرافیائی و قرار گرفتن منطقه در مسیر لشگرکشی ها و حوادث تاریخی آن، در پیدایش فضای معماری مزبور به منزله جانپناه مهم بوده است؛ 3- بهره برداری از «اوئی» در دوره های مختلف با توجه به شرایط سیاسی تغییر کرده؛ و 4- احتمال این که چنین فضاهائی از آئین مهر و مهرپرستی باقی مانده باشد، وجود دارد.
۳.
کلید واژه ها:
زنان کشف حجاب اصفهان شاه ایران دولت ستیزی رض‍ا پهلوی 1257 1323
این مقاله، بر آن است تا با استفاده از منابع و اسناد موجود، به بررسی چگونگی اجرای برنامه کشف حجاب و نتایج حاصل از آن در شهر اصفهان بپردازد. روش تحقیق در این مقاله، به صورت کتابخانه ای و تطبیق و تحلیل منابع موجود، بخصوص اسناد موجود بوده است. در این تحقیق تاریخی، پس از جمع آوری اطلاعات لازم، به سازماندهی اطلاعات و تجزیه و تحلیل و سرانجام استنتاج از آن ها پرداخته شده است. نتیجه گرفته می شود کشف حجاب، یکی از مسئله سازترین اقداماتی بوده است که در دوره پهلوی اول انجام گرفت. اجرای این برنامه در اصفهان، به واسطه آن که بافت تاریخی و اجتماعی شهر، بافتی سنتی و مذهبی بود، با واکنش ها و مخالفت های گسترده ای روبرو شد. دولت برای پیشبرد این طرح، به استفاده از زور و فشار متوسل می شود. این در حالی است که پاره ای از اقشار، با این طرح همراهی می کنند.
۴.
کلید واژه ها:
دوره پهلوی شاه ایران ترور رای دادگاه رض‍ا پهلوی ج‍رای‍م سیاسی فعالیت های سیاسی 1257 1323 عشقی محمدرضا بن ابوالقاسم 1312 1342ق. دیوان عالی تمیز متهمان فعالیت های فرهنگی مجازات ها
نگارنده با هدف ارائه سند تازه یافته جدیدی درباره میرزاده عشقی، به بررسی شرایط اجتماعی - سیاسی دوران وی پرداخته، زندگی سیاسی و فرهنگی او را مرور می کند. این سند تازه یافته، رای دیوان عالی تمیز (دیوان عالی کشور) درباره یکی از متهمان به قتل وی، ابوالقاسم بهمن می باشد. میرزاده عشقی، از شاعران ایران در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است. پیروزی انقلاب مشروطیت، به منزله عمده ترین عامل تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و به دنبال آن، وقوع پدیده هائی همچون جنگ جهانی اول، اشغال ایران و کودتای سوم اسفند 1299، عشقی را به واکنش واداشت. او در قالب شعر، نمایشنامه و دیگر آثار قلمی، به نقد وضعیت جامعه خود پرداخت. همین فعالیت های اجتماعی بویژه انتشار روزنامه قرن بیستم بود که نهایتاً به مذاق رضاخان سردار سپه خوش نیامد و زمینه ساز ترور عشقی شد. قاتلان عشقی گریختند و تنها یک نفر از آن ها به دست مردم گرفتار آمد و به ناچار پرونده اش در محاکم قضائی مطرح شد ولی سرانجام تبرئه گردید.
۵.
کلید واژه ها:
سازماندهی دانشگاه تهران آرشیوها آرشیوهای دانشگاهی دانشگاه هاروارد دانشگاه آکسفورد دانشگاه مک گیل مرکز مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشهد
در این مقاله، به دنبال توصیف اهداف و وظایف آرشیوها و دانشگاه ها، آرشیوهای دانشگاهی تعریف شده و در شمار آرشیوهای سازمانی قرار می گیرند. وجه تمایز این آرشیوها که معمولاً درون کتابخانه ها شکل می گیرند با آرشیوهای دیگر بیان می شود. یکی از مؤسساتی که در زمینه آرشیوهای دانشگاهی فعالیت دارد، بخش آرشیوهای دانشگاهی و مؤسسات آموزشی ایکا (ICA/SUV) است. برای آشنائی بیش تر با آرشیوهای دانشگاهی، آرشیو دانشگاه هاروارد به مثابه یک نمونه از این آرشیوها بررسی و معرفی می شود. موزه دانشگاه آکسفورد، آرشیو دانشگاه آکسفورد، موزه دانشگاه مک گیل، و آرشیو دانشگاه مک گیل نمونه هائی از آرشیوهای خارجی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، و مرکز مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشهد، به عنوان نمونه های داخلی آرشیوهای دانشگاهی هستند که مختصراً به آن ها پرداخته می شود. از این بررسی و مقایسه ها نتیجه گرفته می شود که نگاه آرشیوی در کتابخانه ها، باید نگاهی فراتر از منابع و مواد آرشیوی رایج باشد؛ آرشیوهای دانشگاهی در خارج از ایران، سالها پیش از آرشیوهای دانشگاهی ما ایجاد شده اند؛ آنچه در آرشیوهای دانشگاه های آکسفورد، مک گیل و هاروارد وجود دارد، توجه به اطلاعات به معنای عام تر آن است؛ این آرشیوها، حافظه سازمان مادر محسوب می شوند؛ در ایران هنوز توجهی به ایجاد و شکل گیری آرشیوهای دانشگاهی نشده است؛ و در آخر آن که، مرکز مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشهد، شاید گام مؤثری برای ایجاد این گونه آرشیوها باشد.
۶.
کلید واژه ها:
اصطلاحنامه ها اصطلاح نامه نگاری زبان های کنترل شده روابط معناشناختی روابط سلسله مراتبی رابطه مترادف رابطه همبسته اصطلاحات اعم اصطلاحات اخص میزان مانعیت
مقاله حاضر، با شرح مختصری درباره زبان نمایه سازی به منزله یکی از عواملی که بر کارائی نمایه سازی تاثیر می گذارد شروع شده، موضوع با مروری بر زبان های نمایه سازی پی گرفته می شود. اصطلاحنامه به لحاظ ساختاری و کارکردی تعریف شده، شرح داده می شود. در ادامه، تاریخچه اصطلاحنامه در ایران و خارج از کشور آورده می شود. شکل اصطلاحنامه (نحوه نمایش اصطلاحات و روابط معنائی آن ها) بیان شده، قواعد تدوین اصطلاحنامه از دو وجه کنترل اصطلاح شناختی و تعیین روابط اساسی تزاروسی مورد بررسی قرار می گیرد. سپس ساختار اصطلاحنامه از منظر تدابیر و سازوکارهای آن برای ایجاد جامعیت و مانعیت بیش تر در بازیابی اطلاعات شرح داده می شود. آن دسته از سازوکارهای اصطلاحنامه که می توانند به جامعیت بیش تر در بازیابی اطلاعات بیانجامند و در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته اند، عبارتند از: 1- کنترل مترادف ها (روابط غیرسلسله مراتبی)؛ 2- کنترل شکل واژه ها به لحاظ جمع یا مفرد بودن و حذف قیدها، صفت ها و مصدرها؛ 3- حفظ اصطلاحات به صورت بسیط و عام و تجزیه به عوامل معنائی؛ 4- سلسله مراتب رده ای و روابط وابستگی؛ 5- تحلیل چهریزه ای و تحلیل خوشه ای. سازوکارهای مورد بررسی برای ایجاد مانعیت بیش تر در بازیابی اطلاعات عبارتند از: 1- اخص گرائی و پیش همارائی؛ 2- استفاده از شاخص ربط و شاخص نقش. در انتها تفاوت اصطلاحنامه ها با سرعنوان های موضوعی و طرح های رده بندی آورده می شود.
۱.
کلید واژه ها:
عاشورا مصاحبه بروجرد دوره پهلوی مراسم مذهبی آیتی عبدالمحمد 135 تعزیه خوانی روضه خوانی سینه زنی نمایش های مذهبی سوگواری ها سقاخانه ها قمه زنی
استاد عبدالمحمد آیتی، متولد 135 در شهر بروجرد است. وی تحصیلات قدیمه و جدیده خود را در بروجرد آغاز کرد. برای ادامه تحصیل، ابتدا راهی قم و مدرسه فیضیه و سپس راهی تهران و دانشکده معقول و منقول شد. در اینجا وی از کلاس های اساتیدی چون فاضل تونی، الهی قمشه ای، بدیع الزمان فروزانفر، غلامحسین صدیقی و محمدعلی حکیم شیرازی بهره مند گردید. توشه علمی آیتی و ذوق ادبی او به شناخته شدن وی به عنوان یکی از ادبا و نویسندگان مطرح و نهایتاً تالیف و ترجمه حدود چهل عنوان کتاب منجر گردید. عبدالمحمد آیتی در کارنامه آثار خود، ترجمه قرآن کریم، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه را دارد. از آنجا که جلسه هفتم مصاحبه گروه تاریخ شفاهی با ایشان، مصادف با ماه محرم شد، بر آن شدند که به واگویه مشاهدات خود از مراسم سنتی مذهبی ایام محرم الحرام بروجرد در سالهای کودکی تا جوانی خود بپردازند.
