درخت حوزه‌های تخصصی

با ظهور سلسله صفویه، تحولی چشمگیر در تمامی عرصه های هنری و صنعتی، از جمله سفال های صفوی پدید آمد. برنامه ریزی های کلان شاه عباس، در این برهه به نوعی به ایجاد یک رنسانس در امر ساخت سفال انجامید. بکارگیری سلایق روز و در عین حال توجه به عناصر بومی و ادای دین به آنها، از سوی سفالگران منجر به تولید سفال هایی با مشخصات ترکیبی شد. سفال های این دوره شامل سفال های کوباچی، آبی و سفید، گمبرون، زرین فام، سلادون و همچنین سفال های وارداتی است که به نحوی در ساخت سفال های داخلی تأثیرگذار بود. از جمله، سفال های چینی، که منجر به تولید سفال های آبی وسفید، سلادون و سفال های ایزنیک گردید، در حجم گسترده ای به بازار ایران صادر می شد و بالاخره سفال های بدل چینی اروپایی، که به نوعی سفال اواخر صفوی در ایران را به دوران افول نزدیک کرد. اما سفالگران ایرانی با دستمایه قرار دادن دست آوردهای مکاتب هنری این دوران به ویژه مکتب هرات، سعی در بازنمایی هنر سفالگری به کمک نقش مایه های مینیاتوری داشتند. در این مقاله با بررسی مختصری بر گونه های سفالی در دوران صفوی، نگاهی به نقش مایه های به کار رفته بر روی این سفالینه ها می اندازیم.

یکی از راه های دستیابی به فرهنگ و دانش بشری، مطالعهی هنر تمدن های گوناگون است. در شناخت تمدن ایران نیز، شوش از اهمیت والایی برخوردار است و سفالینه های منقوش آن، بر تارک موزه های جهان میدرخشند. این مقاله سعی دارد به شیوهی توصیفی- تحلیلی و تاریخی، علل توجه جهانیان به این سفالینه ها، به ویژه جام شوش را بررسی کند. اولین موردی که احساس لذت را در بیننده ایجاد میکند، زیبایی ظاهری است که از طریق: چشم نوازی نقوش و هماهنگی آنها با یکدیگر و با شکل ظرف، وجود تناسبات منطقی، تقسیم بندیهای دقیق، رعایت سواد و بیاض و طراحی منحصر به فرد، ایجاد میشود. این مساله با محاسبهی اندازه های اشیاء و به دست آوردن تناسبات، پیگیری و ملاحظه شد که اعداد به دست آمده به عدد طلایی نزدیک هستند. عامل دیگر، داشتن بار معنایی هر نقش است که به عنوان نمادی خاص بهکار رفته و ضمن ارتباط با دیگر نقوش، در پی دستیابی به هدفی خاص با تکیه بر باورها، اعتقادات و تمایلات انسان پیشین میباشد. دلایل مطرح شده برای برتری شاهکار سفالین جهان، با بررسی تطبیقی این نمونه، با سفالینه های تمدن های هم عصر با تمدن ایران و سفالینه های مناطق هم دوره با منطقهی شوش به اثبات میرسد و نبوغ ایرانیان را در خلق آثار هنری و بیان رمزگونهی خواسته هایشان به نمایش میگذارد.

خوشنویسی یکی از هنرهای خاص دوران اسلامی است و خط کوفی- اولین نشانهی ظهور این هنر- از همان ابتدا در پیوند با کلام الهی، اعتبار و ارزش خاصی را برای آن رقم زده است. این پشتوانهی معنوی به همراه حضور در عرصههای مختلف موجبات ظهور انواع کوفی را فراهم ساخت که ادوار و فرهنگهای مختلف سهم عمده ای در پروراندن ویژگیهای منحصربهفرد آن داشتند. در این میان سامانیان با احیای سنتهای هنری کهن، کیفیات و صفات ایرانی را در خط کوفی وارد کردند که نمونهی عالی آن در کتیبهی ظروف سفالین تجلی یافته است. در این مقاله ضمن استخراج انواع خط کوفی منقش بر این سفالینه ها و گنجاندن آن در طبقهبندی رایج خط کوفی، تحولات فرمی آن مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده نیاز پژوهندگان این عرصه در حد امکان تأمین شود؛ از یک طرف خصوصیات هر یک از این خطوط جهت معرفی آن به طراحان معاصر بازنمایانده شده تا با آگاه ساختن آنها از پیشینه و اصول خط، در افزایش مهارتهایِ کاربردی آنان سهیم باشد و از طرف دیگر با تشخیص سیر تحولات صوری خط علاوه بر معرفی خاستگاه و منشاء گونههای مختلف، بر اساس آن سیری تاریخی ارائه گردیده که در کنار مؤلفههای دیگر میتواند راهگشای زوایای مبهم در گاهشماری این سفالینهها باشد.

هنر اسلامی در بخشهای مختلف دارای ویژگیها و زیبایی خاصی است که سفالگری و طراحی نقوش آن در بخش سفال نیشابور از نمونه های بارز آن است . هنر سفالگری نیشابور ، علاوه بر تنوع در تکنیک های ساخت ، دارای تنوعهای بدیع طراحی نقوش و خوشنویسی روی آن نیز هست که بیانگر قدرت و تسلط هنرمند در این هنر است . شکل لعاب دهی ، کتیبه های زیبای ظروف به خط کوفی ،‌ تزئینات نقوش گیاهی ، حیوانات و انسان و نیز توانایی در ترکیب بندی تصویری هر یک از این عناصر در ظروف . این بخش از هنر اسلامی را دارای برتری کرده است ...

هنر هخامنشی، هنری ترکیبی است که در نهایت ظرافت و زیبایی جلوه گری می کند. یکی از ظریف ترین مصنوعات هنرمندان قلمرو هخامنشی، ظروف فلزی به ویژه کاسه ها هستند. کاسه های هخامنشی یکی از مدارک مهمی است که از مناطق مختلف شاهنشاهی به دست آمده است. برخی از این کاسه ها دارای کتیبه سلطنتی می باشند که حاکی از اهمیّت این گونه از ظروفدر دربار هخامنشی است. این کاسه ها اطلاعات ارزشمندی در زمینه فلزکاری، شیوه تزئینات، تکنیک ساخت، ارتباطات تجاری، اجتماعی، اقتصادی و هنری در اختیار افراد صاحب فن قرار می دهد. پژوهش پیش رو سعی بر آن دارد با نگاهی توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل نقوش، تزئینات و شکل کاسه ها، اهمیّت و جایگاه کاسه های فلزی را در جامعه هخامنشی مورد مطالعه قرار دهد؛ همچنین تلاش می شود بر اساس مطالعات تطبیقی میان کاسه ها و پیاله ها و بررسی حوزه پراکندگی آنها، منشأ اقتباس شکلی و تزئینی در ساخت کاسه های فلزی هخامنشی مشخص و تحلیل گردد. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از گستردگی کاسه ها و پیاله های فلزی هخامنشی به ویژه نوع زورقی آن، در سرتاسر شاهنشاهی است. وجود آرایه های گیاهی هم چون گل نیلوفر، روزت و تزئینات بادامی شکلی که در سایر هنرهای هخامنشی مانند نقوش برجسته مشاهده می شود، بر کاسه ها نیز شناسایی شد. به علاوه تا مدت ها پس از سقوط هخامنشیان، سنت ساخت کاسه ها و پیاله های فلزی به سبک آن ها در مناطق مختلف رواج داشت.

فن و هنر سفالگری کاشان سابقه دیرینه دارد. در طی این سابقه طولانی ویژگیهای مشخصی را در آن می توان مشاهده نمود که از جهات مختلف شایسته تحقیق و مطالعه است. این فن و هنر در دوره های مختلف تحول و تکامل یافته است. این تحول و تکامل در دوره اسلامی بسیار چشمگیر بوده و در مقایسه با دوره های قبل دارای اهمیت بسیاری می باشد. از جمله دوره هایی که سفال کاشان دارای درخشش و اهمیت بوده دوره ایلخانی مغول می باشد. تولید ظروف لعابی در کنار ترکیب بندی عناصر چینی و اسلامی و حل شدن آن در عناصر ایرانی، هنر این دوران را دارای ویژگی خاصی کرده است. در این مقاله با توجه به پژوهش کتابخانه ای و اسنادی به بررسی زیبایی شناسی آثار سفالی دوره ایلخانی کاشان بر اساس آرای آن شبرد با تاکید بر برجستگی های هنری همچون بازنمود، فرانمود و فرم پرداخته شده است.

سفال یکی از شاخص های مهم پیشرفت تمدن های گذشته بشری محسوب می شود که ساختاری غیر فلزی و غیر آلی داشته، سخت و غیرقابل احتراق بوده و اکسید نمی شود. آثار سفالی بسته به ساختار آن ها، شرایط نگهداری، طرز استفاده و مکانی که از آن به دست آمده اند دچار آسیب هایی شده اند که میزان این آسیب ها با توجه به عوامل به وجود آورنده آن ها متفاوت می باشد. در نتیجه این آسیب ها این آثار نیاز به حفظ و مرمت دارند. مواد گوناگونی جهت حفظ و مرمت آثار سفالی به کار برده می شود، اما بایستی این نکته را در نظر داشت که در جریان هرگونه عملیات حفاظتی و مرمتی، مواد مورد استفاده و روش های مرمتی در چهارچوب اصول و مبانی نظری مرمت باشند.

فرهنگ عامیانه ایران برخاسته از سنت ها، آداب و رسوم، باورها و اعتقاداتی است که میراثی به وسعت تاریخ دارد. در میان عناصر متعدد فرهنگ عامیانه، شی باوری (فتیش) حضور گسترده ای در زندگی عوام داشته است. این عنصر شامل سنگ ها، گیاهان، حیوانات، طلسم ها و ادعیه ای است که از قدرت جادویی خارق العاده ای برخوردارند و به عنوان شی کاربردی و ثمربخش در زندگی روزمره مردم اهمیت پیدا کرده اند.این پژوهش در نظر دارد با ارایه منتخبی از این اشیاء، به بررسی فرهنگ عامیانه ایران با تاکید بر خصیصه شی باوری و معرفی آن ها به عنوان فرهنگی ناب و دست نخورده، به ثبت و ضبط آن ها بپردازد و تاثیر این باورها را در هنر ایران به ویژه نقاشی مکتب سقاخانه آشکار نماید. فرضیه پژوهش بر این استوار است که عناصر جادویی، طلسم ها و ادعیه از دیرباز تاکنون به عنوان بخشی باور از زندگی عامه مردم را به خود اختصاص داده و توانسته اند در آثار هنرمندان نقاشی سقاخانه ای ایران به عنوان عنصر فرهنگی زمان خود برای خلق آثار نمادین و معناگرا ثمربخش باشند.

سرزمین ایران در دوره اسلامی شاهد افت و خیزهای بسیاری در زمینههای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری بوده است. اما در تمامی ادوار تاریخی، هنر ایران، در جستجوی نیروهای آسمانی بوده و کوشیده تا با وسایلی که دارد با این نیرو ارتباط برقرار سازد و از قدیمترین زمان، اگر چه هنر امری عادی و معمولی بود، اما ایرانیان برای زیبایی، مقامی بلند قائل بودند. هنر ایرانی بر تزیین مبتنی است. این تزیینات که گاهی نشان دهنده عادات و عقاید دینی بوده، میتوانسته عمیقترین تاثیر را در انسان و محیط زندگی او بهوجود آورد. با روی کار آمدن سلاجقه در مشرق ایران، دوران درخشان فلزکاری اسلامی آغاز گردید. آثار باقیمانده از این دوره نشاندهندهی اوج درخشش هنر فلزکاری در ایران است که نشانهها و نقوش این آثار در دنیای معاصر میتواند پر از ناگفتهها و پیامهای معنوی و اجتماعی باشد. در این پژوهش سعی شده با بهرهگیری از نقوش انتزاعی شده فلزکاری دوره ی سلجوقی و انتقال این نقوش به محیطهای زندگی اجتماعی، مردم را نسبت به فرهنگ، هنر، تمدن و هویت خویش آشنا نموده تا در کنار بهرهگیری از این موارد، آرامش و زیبایی هرچه بیشتر را در فضاهای شهری، ایجاد نماید. فضاهای سبز اماکنی است که افراد را برای لحظاتی به آسایش جسم و روح فرا می خواند و از آنجایی که در این اماکن، انسان به آرامش و آسایش روحی و جسمی مورد نیاز دست مییابد، لذا کار بر روی این محیطهای سبز، بیش از پیش نیازمند دقت و توجه است. فضاهای سبزی که عامهی مردم از آنها استفاده میکنند امکانات خاص خود را در حوزهی مبلمان شهری میطلبد. وجود نیمکت، سطل زباله و روشنایی از بدیهیترین عناصر مورد نیاز در فضاهای سبز شهری است. استفاده از منابع فرهنگی- هنری غنی ایرانی- اسلامی در گونه های مختلف هنر اسلامی بهصورت بدیع و نو، می تواند در هماهنگ نمودن این غنای فرهنگی- هنری با نوآوری، ابداعات و ابتکارات امروزی جهت کاربرد در تزیین بناها و مبلمان شهری و سایر اقسام هنر، در جهت رفع نیازهای روحی، بصری و اقتصادی فردی و اجتماعی تاثیر به سزایی داشته باشد. در این بررسی، از نقوش و طرح های به کار رفته در فلزکاری دوره ی سلجوقی، برای آراستن مبلمان فضای سبز، استفاده شده که از این طریق با ارائه راه و روشی تازه، در آراستن فضاهای شهری، می توان هویت اصیل ایرانی- اسلامی را در اینگونه فضاها، احیاء نمود. در این مقاله، گامی نو در جهت به کارگیری آرایه ها و عناصر سنتی ایران، در زندگی امروزی و مدرن شهری برداشته شده، تا زمینه ساز فعالیت ها و پژوهش های آتی در این حوزه باشد. فرضیات: آرایه ها و عناصر تزیینی اسلامی- ایرانی دارای معنی و مفهوم هستند. مبلمان فضای سبز شهری از نظر فرم و معنا تاثیر مستقیمی در ترویج فرهنگ اسلامی و هویت بخشی به فضای شهری دارند. اهداف: ترویج فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی از طریق انعکاس مفاهیم ملیتی- مذهبی در تزیین مبلمان فضای سبز شهری. استفاده از عناصر فرهنگی و هنری در گونه های مبلمان فضای سبز شهری از طریق پردازش و طراحی. دستیابی به شهری با هویت و ظاهری اسلامی. روش تحقیق: تاریخی، تحلیلی، توصیفی و تطبیقی. روش گردآوری اطلاعات: کتابخانه ای و میدانی.

با نگاهی به سفالینه های منقوش بجا مانده از ادوار اولیه اسلامی در می یابیم نقوش به کار رفته، تاثیراتی از ادبیات قبل از اسلام و اسلامی را دارا می باشند نقوش رایج بکار رفته در آثار سفالی با مضمون ادبی در دو حیطه تاثیر ادبیات در قالب متن نوشته، و همچنین تصویر صورت گرفته است....