۱. تأثیر فرهنگ قومی بر مبلمان سلجوقی نویسنده: ناهید رحمان پور منبع: باغ نظر سال یازدهم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۳۱ کلید واژه ها: سلجوقیان ایران مبلمان سلجوقی اوضاع اجتماعی سیاسی سلجوقیان ایران نشستگاه های کوتاه حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای کاربردی هنرهای صناعی حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول تعداد بازدید : ۹۱۶ چکیده تعداد دانلود : ۴۹۸ سلجوقیان، پیش از رسیدن به حکومت، قومی بیابانگرد بودند که با صحراگردی و شبانی روزگار می گذراندند. این قوم پس از رسیدن به حکومت یکی از بزرگ ترین سلسله های پس از اسلام در ایران را به وجود آوردند.این قوم بیابانگرد در برخورد با فرهنگ و هنر غنی ایرانی تحت تأثیر ایرانیان به ویژه وزیران ایرانی با تدبیر خویش،به خوی و خصلت ایرانیان پرورده شده و توانستند اولین امپراتوری یکپارچه را در ایران پس اسلام به وجود آورند. با وجود آنکه این افراد شیوه حکومت داری و فرهنگ شهرنشینی را از ایرانیان آموخته بودند، اما بسیاری از عادات و سنت های قومی و قبیله ای خویش را حفظ کردند. در این میان هنر که همواره محصول زمان خویش بوده، محل تجلی این آمیختگی و تلاقی دو فرهنگ ایرانی- ترک می شود. مبلمان (به ویژه نشستگاه های درباری ) نیز به عنوان هنری کاربردی همواره بیانگر نگرش و فرهنگ حاکم در هر دوره بوده است. از این رو در این پژوهش سعی بر آن است تا با نگاهی جامعه شناسانه علل ویژگی خاص مبلمان سلجوقی که همانا کوتاهی سطح نشستگاه و شیوه خاص نشستن کاربر است، مورد بررسی قرار گیرد. و در این راستا به پرسش هایی از این دست پاسخ داده شود : چه عللی را می توان در پیدایش مبلمان سلجوقی دخیل دانست؟ آیا با نگاهی جامعه شناسانه می توان عوامل تأثیرگذار بر این سبک را شناسایی کرد؟ در این مقاله، بر اساس فرضیه پژوهش، مبنی بر وجود ارتباط آمیختگی فرهنگ قومی صحراگرد با فرهنگ شهری در به وجود آمدن سبک مبلمان سلجوقی، نخست با بررسی ریشه های قومیتی و اوضاع اجتماعی سلجوقیان ایران و سپس با تحلیل ساختاری و تزیینی مبلمان این دوره فرضیه به اثبات می رسد. نتیجه حاصل از تحقیق، ضمن شناخت و بررسی سبک مبلمان سلجوقی، بیانگر این مطلب است که ریشه های علل وجودی سبکی چنین متفاوت در میان سبک های مبلمان ایرانی را می توان در ارتباط این هنر-صنعت با فرهنگ قومیتی آن جویا شد. روش پژوهش ، تحلیلی- توصیفی است که با تحلیل ساختاری و تزیینی مبلمان سلجوقی و نگاهی جامعه شناسانه به بستر شکل گیری آن به اثبات فرضیه پرداخته شده است.
۲. کتیبه های اسلامی آذربایجان در سده های پنجم و ششم هجری و تصحیح بازخوانی برخی از آن ها نویسنده: سجاد باغبان ماهر منبع: هنر (دانشگاه علم و فرهنگ) سال اول تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ کلید واژه ها: آذربایجان خط کوفی کتیبه های اسلامی دوره سلجوقی قرن پنجم و ششم هجری حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام سفال، کاشی و ... تعداد بازدید : ۱۱۱۰ چکیده تعداد دانلود : ۱۲۲۱ سده های پنجم و ششم هجری مصادف با حکومت سلجوقیان در ایران، دوران شکوفایی کتیبه های اسلامی به خط تعلیق، نسخ و کوفی است. اما تعداد کتیبه های شناخته شده به خط کوفی یا خطوط دیگر در منطقه آذربایجان در این سده ها و پیش از آن بسیار اندک است. به طوری که مجموعاً تعداد 9 کتیبه در این پژوهش به صورت میدانی یا کتابخانه ای یافته و بازخوانی شده است. یافتن دلایل تعداد اندک این کتیبه ها در دوران شکوفایی و وفور کتیبه نویسی عربی و اسلامی یکی از سوالات اصلی این پژوهش بوده است. مقاله حاضر، در گام نخست به شناسایی و توصیف تنها نمونه های کتیبه نگاری بناهای تاریخی منطقه آذربایجان مربوط به پیش از سده ششم هجری پرداخته و پس از بازخوانی انتقادی این مجموعه، دو کتیبه مربوط به گنبد مدور و گنبد کبود مراغه که قبلاً توسط آندره گدار (1371) بازخوانی شده اند را با استفاده از مستندات تصحیح کرده است. در نهایت بررسی مجموع یافته ها نشان می دهد که کتیبه های اسلامی آذربایجان در شش سده اول هجری می توانسته بسیار بیش از این تعداد باشد و بررسی شواهد تاریخی و مستندات ارائه شده، به تأیید این فرضیه می رسد که اکثر این کتیبه ها در چند قرن بعدی به ویژه در اوایل دوره صفوی تخریب شده اند. پژوهش حاضر از نظر هدف بنیادی و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات آن چنانکه اشاره شد، به صورت میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده است. با توجه به پراکندگی این کتیبه ها در سطح منطقه آذربایجان، معرفی و بازخوانی یکجای آن ها در یک مقاله گام مهمی در جهت تحلیل تحولات تاریخی دوره مذکور و دوره های بعدی از نظر کتیبه نویسی دارد؛ به ویژه آنکه چهار بنای آرامگاهیِ گنبد سرخ، گنبد مدور و گنبد کبود مراغه و بنای سه گنبد ارومیه، جزء منحصربه فردترین آثار این دوره اند.
۳. هنر سلجوقی و شاهنامه کاما نویسنده: سید عبدالمجید شریف زاده منبع: هنر (دانشگاه علم و فرهنگ) سال اول زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱ کلید واژه ها: هنر ادبیات ورقه و گلشاه تصویرگری شاهنامه کاما حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول تعداد بازدید : ۱۱۳۳ چکیده تعداد دانلود : ۲۰۹۰ یکی از دوره های شکوفایی هنر ایران، دوران سلجوقی است؛ دوره ای که هنرهای گوناگون پس از ظهور اسلام، متناسب با تفکرات و اعتقادات اسلامی شکل گرفته، رشد کردو مراحل تحول و تطور خود را گذراند. در این دوره، علاوه بر تحولات هنری گوناگون، شاهد اوج گیری و گسترش زبان و ادبیات فارسی، همراه با اندیشه های فلسفی و عرفانی هستیم. درباره هنر عصر سلجوقی کتاب های بسیاری می توان یافت. هرچند تا کنون اثری با تمرکز بر مبانی و اصول حاکم بر طرح و نقش عصر سلجوقی نگاشته نشده است. این مقاله، ضمن نگاهی به ادبیات و هنر دوره سلجوقی، ویژگی ها و چگونگی شکل گیری آن، به بررسی یکی از آثار پر اهمیت و قدیمی ترین نسخه شاهنامه فردوسی، معروف به ""کاما"" می پردازد و این شاهنامه را به عنوان یکی از اولین نمونه های تصویرگری شاهنامه معرفی می کند. تا کنون درباره شاهنامه ""کاما"" تنها یک مقاله در سال 1352 توسط دکتر غروی نگاشته شده است که گرچه مفید است اما کافی نیست. شاهنامه ""کاما"" حداقل تا زمان نگارش مقاله دکتر غروی یعنی سال 1352 در مؤسسه کاما در شهر بمبئی نگهداری می شده، اما اکنون با توجه به پی گیری های انجام شده دیگر هیچ مدرک و نشانی از آن در دست نیست. متأسفانه تنها منابع موجود برای بررسی چند تصویر مربوط به کتاب ""معرفی نسخه های شاهنامه فردوسی"" است.
۴. بررسی نماد آناهیتا در سفالینه های سامانیان نویسنده: رقیه راسخ تلخداش منبع: نقش مایه سال دوم پاییز و مستان ۱۳۸۸ شماره ۴ کلید واژه ها: نماد سفالینه آناهیتا الهه باروری دوره سامانیان حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام سفال، کاشی و ... تعداد بازدید : ۲۲۲۹ چکیده تعداد دانلود : ۱۰۲۴ سخن را با آناهیتا این مادر خدای کهن ایرانی با وجود زیادی پیکره با ویژگی های باروری می توان آغاز کرد که همه بیانگر سنت پرستش مادر – خدایان از کهن ترین ادوار تمدن های نوسنگی در ایران است....
۵. تاثیر ادبیات بر نقوش سفالینه های اوایل دوره اسلامی ایران نویسنده: آذر موخواه منبع: نقش مایه سال دوم پاییز و مستان ۱۳۸۸ شماره ۴ کلید واژه ها: ادبیات ایران سفالینه (دوره اسلامی) خطوط تزیینی حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام سفال، کاشی و ... تعداد بازدید : ۲۶۳۵ چکیده تعداد دانلود : ۱۱۴۷ با نگاهی به سفالینه های منقوش بجا مانده از ادوار اولیه اسلامی در می یابیم نقوش به کار رفته، تاثیراتی از ادبیات قبل از اسلام و اسلامی را دارا می باشند نقوش رایج بکار رفته در آثار سفالی با مضمون ادبی در دو حیطه تاثیر ادبیات در قالب متن نوشته، و همچنین تصویر صورت گرفته است....
۶. هنر دوره سلجوقی : پیوند هنر و علوم نویسنده: احمدرضا رفیعی علی اصغر شیرازی منبع: نگره دانشگاه شاهد سال سوم زمستان ۱۳۸۶ شماره ۵ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول تعداد بازدید : ۱۷۹۱ چکیده تعداد دانلود : ۱۳۸۶
۷. بازتاب مولفه های ایرانی در روند شکل گیری فرهنگ و هنر اسلامی ایران در سده های سوم تا پنجم هجری نویسنده: محمد خزایی منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان بهار و تابستان ۱۳۸۵ شماره ۴۴ و ۴۵ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پیش از اسلام هنر ساسانی تعداد بازدید : ۱۸۳۸ چکیده تعداد دانلود : ۱۷۹۷
۸. هنر ایران از قرن دوم تا قرن پنجم هجری نویسنده: ریچارد اتینگهاوزن مترجم: یعقوب آژند منبع: نامه پژوهش بهار ۱۳۷۶ شماره ۴ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول تعداد بازدید : ۲۳۹۷ چکیده تعداد دانلود : ۱۲۱۳
۹. تجلیات فرهنگ و هنر ایران در عصر گورکانیان هند نویسنده: قاسم صافی منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۷۴ شماره ۱۳۳ تا ۱۳۶ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر جهان هنر شرق آسیا هنر هند حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول تعداد بازدید : ۲۱۵۶ چکیده تعداد دانلود : ۲۱۳۸ مقاله حاضر‘مقام و اعتبار پژوهشی میراثهای مشترک فرهنگ غنی و پویای ایران و شبه قاره را در تکوین بخش مهمی از ادب فارسی در دورانی طولانی ودر قلمروی گسترده مورد مطالعه قرار میدهد و اهمیت توجه به آن را به عنوان یکی از موازین استمرار وگسترش ادبیات وهنر ایرانی ومبانی معنوی و اخلاقی انسانی که در ادب ایرانیان آکنده است و دربخش مهمی از قلمرو فرهنگ ایرانی و اسلامی در پرده فراموشی قرار گرفته است مورد تأکید قرار میدهد. همچنین به تجلیات فرهنگ و هنر ایران دوره بعد از اسلام درهند دوره اسلامی می پردازد و به ادب نوازی و معارف پروری ومعانی شناسی و طبیعت دانشپروری و هنرپروری کم سابقه رجال دوره گورکانی در بوجود آوردن کاروان علم وادب هند اشاره میکند ومنشوری ازتمدن و فرهنگ ایرانی با طیفهایی از زیبایی و جمال و آزادی و آزادمنشی در سرزمین پهناور شبه قاره‘ارائه میدهد و بخصوص جنبه هایی از تجلیات روحی و مدنی یی را که سبب پیوندهای معنوی و علمی و عقلی و پیوستگیهای دیرینه تاریخی و فرهنگی ایران و شبه قاره بوده است ‘روشن می سازد.
۱۰. «از مسجد دیلمی جورجیر تا قبه سلجوقی تاج الملک»: رازهای معماری اصیل ایرانی نویسنده: لطف الله هنرفر منبع: هنر تابستان ۱۳۷۳ شماره ۲۵ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای کاربردی معماری کاربردی ایران و اسلام حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اجتماعی حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول تعداد بازدید : ۱۳۶۳ چکیده تعداد دانلود : ۷۱۱
۱۱. هنرهای زیبا منبع: آریانا خرداد ۱۳۳۹ شماره ۲۰۸ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام از آغاز تا پیش از مغول تعداد بازدید : ۹۹۳ چکیده تعداد دانلود : ۴۸۱